पूर्वस्थित महाविहारया सर्वप्रचलित नां जिस्वां बहाः खः । थिमि देय्‌या गार्चा त्वालय्‌ अवस्थित थ्वब हाः ख्वपया जुजु भूपतिन्द्र मल्लया पालय्‌ स्थापना जूगु धयागु दसि विहारया ल्वहंपतिइ ने.संं ८१४ जेष्ठ शुक्ल १३ कुन्हु दानपति वोलदेव सहित सकल परिवारया धर्मचित्त उत्पत्ति जुयाः शाक्यमुनि स्थापना यानाः थुगु विहार दयेकूगु खँ उल्लेख जूगु दु ।

थुगु बहाः उत्तरय्‌ स्वयाच्वंगु खःसा अक्षोभ्य तथागतया क्वाःपाःद्यः उत्तराभिमुख खः । क्वाःपाः द्यःया गर्भगृहय्‌ दुहां वनेगु लुखाया जःखः सारिपुत्र मोदगल्यानया प्रस्तर मूर्ति दु । क्वाःपाःद्यःया मूलुखा न्ह्यःने चेत्य वचैत्यया जवय्‌ तुं छगः दु । थिमि देशय्‌ तुं दुगु बहाः थ्व हे छगू जक खः ।

थुगु बहाःया संघ दुजःपिं थिमि देय्‌या वज्राचार्यपिनि कवय्‌ दुथ्यानाच्वंगु मदु । इमि थःगु हे संघ दयेकाः चुडाकर्म यायेगु व आचा लुइगु ज्या याना वयाच्वंगु दु । पूर्वस्थित महाविहारया वज्राचार्यपिं थिमि देय्‌या वज्राचार्यपिनि पुरोहित खः । थन च्वंपिं वज्राचार्यतय्‌सं हेमवर्ण महाविहारया करुणामय न्हवं याइगु इलय्‌ पुरोहित जुयाः ज्या याइगु खः ।

यलदेय्‌या चुक बहाःया वज्रँचार्यपिं थुगु बहालय्‌ च्वंवःगुलिं चुक बहाःया नमूना कथं थुगु विहार दयेकूगु खः धयागु विश्वास दु । थुगु बहालय्‌ गुंलाबलय्‌ बहिद्यः ब्वयेगुया नापं नित्य पुजा कर्मया चलन ल्यनाच्वंगु दनि । अथेहे जेष्ठ शुक्ल प्रतिपदा कुन्हु न्हवं सिधयेकाः हेमवर्ण महाविहारया लोकेश्वरयात थुगु बहालय्‌ हयाः तयेह याः स्यंल्ह्वं यानाः लाँफो छाये सिधयेवं थिमि देय्‌या वज्राचार्य कवःया प्यम्ह नायःपिनि उपस्थितिइ थुगु बहाःया वज्राचार्यपिंसं दशधर्म विधि कथं द्यः पलिस्था यानाः सिथि नखः कुन्हु जात्रा यानाःदेगलय्‌ तइगु नियम ल्यनाच्वंगु दु ।

जेष्ठवर्ण महाविहार ख्वपया प्राचीन विहार खः । जेष्ठवर्ण महाविहारयात जेतवर्ण विहार अले तँचा क्वने बहाः नं धायेगु याः । नःपुखूया पूर्व दक्षिणपाखे झिपलाःति तँ (पाःचा) कुहां वनाः पश्चिम लुखा दुने थुगु महाविहार अवस्थित जुयाच्वंगु दु ।

 थुगु बहाःया निर्माण तिथिमिति क्वःजिक धायेमफुसां विहार दथुया चैत्यया ल्वहंपतिइ ने.संं ८२० मार्गकृष्ण पञ्चमी उल्लेख जुयाच्वंगुलिं जुजु भूपतिन्द्र मल्लकालय्‌ विहारया निर्माण जूगु खः धायेफु । जेष्ठवर्ण महाविहारयात चतुब्रम्ह महाविहारया कचा विहार नं धायेगु याः । थुगु बहाः थथुबही दीपंकरया शाक्य संघया चूडाकर्म याइगु बहाः खः । बहाःया क्वाःपाःद्यः शाक्यमुनि बुद्ध खः ।

थुगु बहाःया क्वाःपाःछेँ स्वतँजाःगु खः । न्हापांगु छेलि तल्ला क्वाःपाःद्यःया गर्भगृह खः । गर्भगृहया जवंखवं ल्वहंया सिंह लुखा फुसया तोरणय्‌ शाक्यमुनि व जवंखवं सारिपुत्र, मोैदगल्यान मूर्ति अंकित यानातःगु दु । आगं क्वथाय्‌ बज्रबाराही दु ।

जेष्ठवर्ण महाविहारया संघ व्यवस्था सञ्चालन स्पष्ट मजू । थनया शाक्यसंघ दुजःतय्‌ सकतां ज्याझ्वः थथुबहिलिइ न्ह्याका वयाच्वंगु दु । न्हिथं क्वाःपाःद्यःया नित्यपुजा यायेगु, संल्हू व दिसि चःह्रेबलय्‌ संघ दुजःपिं मुनाः पुजा यायेगु नापं न्हय्‌दँया छकः थथुबहिलिइ दीपंकर ब्वयेगु परम्परा म्वाकातःगु दु । थुगु बहाःया संघ दुजःल्याः थ्यंमथ्यं २५ म्ह जक दु ।

कुसुमबियालाछिं झ्वाःबहाः जुनाः तँलाछी, खाबहालय्‌ पिहां वनेगु झ्वलय्‌ देपापाखे छगः चिभाः खनेदइ । उगु चिभाःया न्ह्यःनेया गल्लीं दुहां वनेबलय्‌ छगू निजी चुक वइ । उगु चुकया दुने हे ज्योति बहाः दु । संस्कृतभासं थ्व बहाःयात त्रिरत्नकेतु महाविहार धया वयाच्वंगु दु । थ्व बहाःया क्वाःपाःद्यः पूर्वाभिमुख अक्षोभ्य बुद्ध खः । झिंगुंगूगु शताब्दीपाखे थ्व बहाः हर्षरत्न बज्राचार्यं दयेकूगु धयातःगु दु ।

लिपा थ्व बहाःयात ज्योतिरत्न बज्राचार्यं भिंकल । कालान्तरय्‌ थ्व बहाःयात ज्योति बहाः कथं हे म्हसिकायंकल । थ्व बहालय्‌ मेथाय्‌ थें क्वाःपाःछेँ मदुसां शिखर शैलीया गुम्बज आकारया क्वाःपाःद्यःछेँ दयेकातःगु दु । थन बुद्ध, धर्म व संघया प्रतीककथं अक्षोभ्य, प्रज्ञापारमिता व लोकेश्वर पलिस्था यानातःगु दु ।

थुपिं मूर्तिया क्वय्‌ पद्मपाणी लोकेश्वरया छगू मूर्ति नं पलिस्था यानातःगु दु । थन थीथी द्यःया मूर्ति नं तयातःगु दु । अथेहे स्वल्पाकार चैत्य छगः नं दु । उत्तरया पःखालय्‌ भिंद्य, पश्चिमया पःखाःया ग्वाखंचा प्वालय्‌ मेषसंवर, महामञ्जुश्री व पश्चिम पःखाःया पिनेसं कुमारी पलिस्था यानातःगु दु । नापं तपाःगु शिलापत्र नं दु । बहाःया दथुइ तग्वःगु चैत्य छगः नं दु । थन बहालय्‌ अक्षोभ्य, मञ्जुश्री व रत्नसंभव नापं अंगलय्‌ थीथी द्यः पलिस्था यानातःगु दु ।

यल लाय्‌कुलिं वलखु जुयाः वनेबलय्‌ वलखु गणेद्यःया न्ह्यःने च्वंगु लँपु लिनाः वनेवं रुद्रवानंगपला संस्कारित ज्योतिवर्ण महाविहार ज्योबहाः थ्यनी । थ्व बहालं दुहां वनेवं जवय्‌ गणेद्यः, खवय्‌ महांकाल अले थ्वया नापं हनुमानद्यः स्वनातःगु दु । मूलुखां जवपाखे थनया बहाःदेगः दु । थ्व देगलय्‌ स्वतँजाः यानाः छतँ पलिं चिनातःगु दु धाःसा पलिंच्वय्‌ देगःचा थें छगः थकयातःगु दु । थुगु देगःया मूलुखाय्‌ लीया खापा दयेकातःगु दु ।

मूलुखाया जवंखवं सारिपुत्र, मौदगल्यायन निम्ह भिक्षु व सिँया लोकेश्वर दुगु याक्वझ्याः निपाः दु । न्ह्यःने फलय्‌ ल्वहंया सिंह निम्ह व जवय्‌ गं छगः नं तयातःगु दु । देगःया न्हापांगु तल्लाय्‌ त्रिखाझ्याः तयाः थ्वयांच्वय्‌ पञ्चबुद्ध दथुइ तयाः जवय्‌ हरिहरिहरिहर वाहन लोकेश्वर, खवय्‌ मायादेवीया चांचिं नं च्वयातःगु दु ।

निगूगु तल्लाय्‌ प्यंगः त्वानाःसिँ दु । त्वानाःसिँया दथुया कवलय्‌ तपाःगु झ्याः छपाः, जवंखवं चिपाःगु तिकिझ्याः निपाः दु । थनया बहाःद्यः उत्तरय्‌ स्वयाच्वंम्ह अक्षोभ्य बुद्ध खः । बहाःद्यःया न्ह्यःने झ्वःलाक छसिकथं चैत्य, धर्मधातु मण्डल, पुलांगु चैत्य व परिभोग चैत्य स्वनातःगु दु । थन दिगि देगः नं दु । थ्व बहाःया निर्माण बारे पुलांगु छुं हे प्रमाण लुयावःगु मदु । तर थ्व देगः जीर्ण जूगुलिं वि.सं. २०५५ सालं हानं जीर्णोद्धार यायेगु ज्या क्वचाःगु खँ धयातःगु दु ।

ज्योबहालय्‌ पञ्चस्थविर आजुपिं व शाक्य संघपिं यानाः जम्मा २२ म्ह दुजः मुनाः संघया ज्या न्ह्याका वयाच्वंगु दु । थन सँमस्तय्‌त बन्दे लुइगु, थकालि कथं च्यान्हु च्यान्हुया द्यःपाः च्वनेगु, नित्यपुजा, आरति पुजा, आजुतँय्‌ थ्यनकि नायः लुइगु, थपाः

त्वायेगु, आगंया पुजा आदि ज्या याना वयाच्वंगु दु । थ्व बहालय्‌ पाहांचःह्रे, धल्पा, देशी पुजा आदिया गुथि हनेगु चलन दु । अथे हे इल्हने सम्यकबलय्‌ ज्योबहाःपाखें नं सम्यक द्यः यंकेगु चलन दु । थुकिया कचाबहाः सुवर्ण विहार खः ।

बागमति व बिष्णुमति (केशावति) वा वागद्वार व शिवपुरीया पहाडं कुहांवयाच्वंगु खुसिइ मेगु कचा खुसि ल्वानाच्वंगु झिंनिगू थाय्‌यात झिंनिगू तीर्थया रुपय्‌ कयातःगु दु । बागमति व अमोघदायिनी ल्वानाच्वंगु गोकर्णयात पुण्यतीर्थ, बागमति व मारदायिनी ल्वानाच्वंगु थाय्‌ गुह्येश्वरीयात शान्ततीर्थ, बागमति, मनिरोहिणी व रुद्रधारा ल्वानाच्वंगु थाय्‌ शंखमूलयात शंकरतीर्थ, राजमंजरी व बागमति ल्वानाच्वंगु थाय्‌ पचलियात राजतीर्थ, केशावति व बिमलामति ल्वानाच्वंगु थाय्‌ मनोहर तीर्थ, केशावति व कुशुमावति ल्वानाच्वंगु थाय्‌ निर्मल तीर्थ जुल । केशावति व सुवर्णवति ल्वानाच्वंगु शोभाभगवतीया थाय्‌ निधान तीर्थ, केशावति र पापनाशिनी (कह्रः) खुसि ल्वानाच्वंगु टंकेश्वर थाय्‌ ज्ञान तीर्थ जुल ।

बागमति व केशावति खुसि ल्वानाच्वंगु बल्खु तेखुसि चिन्तामणि तीर्थ खः । उगु थासं खुसि छगू हे जुयाः दक्षिणपाखें न्ह्यानाच्वंगु दु । छगू जुयाः न्ह्यायेधुंकाः उगु खुसियात नं बागमति हे धाइ । छगू जुयाः न्ह्याःगु बागमतिइ रत्नावति कचा खुसि ल्वानाः प्रमोद तीर्थ उत्पन्न जुल । बागमति व चारुमति खुसि ल्वानाः सुलक्षण तीर्थ जुल । बागमति व प्रभावति ल्वानाः दुगु खुसियात जयतीर्थया रुपय्‌ कयाः झिंनिगू तीर्थ दयेकातःगु खः । थुगु तीर्थया लः च्वबहाःया गल्छी जुयाः कुरुवाः कुनं पिहां वनाच्वंगु दु । थुगु झिंनिगू तीर्थय्‌ झिंनिम्ह नागराजापिन्सं बास यानाच्वंगु धकाः बिवश्वास यानाः पवित्र तीर्थया रुपय्‌ कयाः श्राद्ध याय्‌गु, धलं दनेगु, तीर्थ यात्रा यानावयाच्वंगु दु ।

ख्वप गोमधि त्वाःया गाःहिति व पलिख्यःया ल्वहंहितिया दथुइ अवस्थित बहाःया नां मंगलधर्मदीप विहार खः । थुगु बहाःयात झौरबही धकाः नं म्हसीकेफु । थ्व बहाःया संघ दुजःत चतुब्रम्ह महाविहारया बज्राचार्यत खः । विहारया छगू शिलालेखय्‌ जुजु विश्व मल्लया पालय्‌ ने.सं. ६७६ फागुन महिनाय्‌ चतुब्रम्ह महाविहारया जीवचन्द्र वज्राचार्यया परिवारं भग्नावशेष जुयाच्वंगु झौरबही जीर्णोद्वार यानाः बहिलिइ आगंद्यः स्थापना यायेगु, बहाः पुजा न्यायेकेगु, पञ्च तथागत जात्राया व्यवस्था याःगु बारे उल्लेख जुयाच्वंगुलिं थुगु बहाः व चतुब्रम्ह महाविहारया दथुइ स्वापू दु धयागु पुष्टि जू । दीपंकर तथागतया परम्परागत ज्या दक्व चतुब्रम्ह महाविहारया बज्राचार्यतय्‌सं हे न्ह्याका वयाच्वंगु दु ।

थुगु बहिलिइ न्हापा इन्द्रवर्ण महाविहारया संघपाखें बहिद्यः ब्वये हयेमाःगु चलन दुगु खः, तर थौंकन्हय्‌ उगु परम्परा लोप जूगु दु । जीर्णावस्थाय्‌ थ्यनेधुंकूगु मंगल धर्मदीप विहारयात नगरपालिकां पुनर्निर्माण यायेवं बहाःया संरचना पुनःस्थापित जूगु दु । वर्गाकारया थुगु विहारया उत्तर दलानय्‌ दीपंकर तथागत विराजमान जुयाच्वंगु दु । अथे हे बहीया पूर्वपाखे ल्वहंयाम्ह अमिताभ तथागतया गन्धुरी देवता दु । मूलुखाया जवंखवं निम्ह सिंह दु । अथे हे सारिपुत्र, मौदगल्यान नापं सप्त तथागतपिनिगु काष्ठमूर्ति दु । अथे हे गन्धुरी द्यःयाथाय्‌ गणेश, बेताल, आसन तयाच्वंपिं तान्त्रिक देवदेवीपिं नापं शाक्यमुनि बुद्ध लुम्बिनी वनय्‌ बिज्यानाच्वंगु आकृति काष्ठकलाया नमूनाकथं खनेदयाच्वंगु दु ।

अथे हे गन्धुरी द्यःया जवय्‌ षडक्षरी लोकेश्वर, रत्न संभव, अक्षोभ्य तथागत व खवय्‌ वैरोचन, अमोघसिद्धि, आर्यताराया प्रस्तरमूर्ति दु। बहीया दथुइ तग्वःगु शिखर चैत्य व चैत्यया जवंखवं निगः वज्रधातु चैत्य व नापं क्षेत्रपाल स्थापना यानातःगु दु । अथे हे मूलुखाया जवंखवं मांकाःद्यः व गणेद्यः दु । श्रावणकृष्ण त्रयोदशी जुगःचःह्रेकुन्हु थुगु बहाःया दीपंकरयात नं नगर परिक्रमा याना वयाच्वंगु दु । घ्यःचाकु संल्हूकुन्हु थथुबहीया भुइख्यलय्‌ जुइगु सम्यक महादानय्‌ स्वम्हम्ह दीपंकरकथं बिज्याकेगु परम्परा ल्यना हे च्वंगु दु ।

येँया थनेपुँइ आचार्य गुथिया दकलय्‌ तःधंगु व अप्वः कचा बहाः दुगु विहारकथं थ्व झ्वाःबहाःयात कयातःगु दु । थ्व बहालय्‌ सकलें सर्वसंघ बज्राचार्य जक खः । थ्व बहाःया पश्चिमपाखे कुसुमबियालाछि व पूर्वपाखे तँलाछी, खाबहाः, उत्तरय्‌ मुस्याबहाः व दक्षिणय्‌ ढोकाबहाः दु । तर विहार दुहां वनेगु लँपु धयागु पूर्व–पश्चिम लंग जक खः । वास्तवय्‌ थ्व बहाः थौंकन्हय्‌ मदयेधुंकल । न्हापा थ्व बहाः दथुइ लाक्क लाः वः । खुँतय्‌सं संवत् १९३२–३३ पाखे खुयायंकाः द्यःया म्हय्‌च्वंगु रत्न फुक्क लिकयाः द्यःयात जक थौंकन्हय्‌या थाय्‌मदुया वास्याद्यःया ल्यूने च्वंगु न्हाय्‌कंझालय्‌ वानाथकूगु धाइ । द्यः लुइके धुंकाः द्यवं म्हगसय्‌ क्यँ थें झ्वाःबहालय्‌ लित हयेत स्वःबलय्‌ द्यःयात थाय्‌मदुइ हे प्रतिस्थापन यायेगु क्वजित । द्यःयात थाय्‌मदुइ हे विहार दयेकाः तल । लिपा जक थन विहार दयेकूगुलिं थ्व बहाःयात न्हू बहाः धाःगु खः ।

थ्व बहाःया क्वाःपाःद्यः उत्तराभिमुख दनाच्वंम्ह विश्वव्याकरण मुद्राया रत्नसंभव खः । क्वाःपाःद्यया मूलुखाया तोलनय्‌ वज्रसत्व कियातःगु दु । मू लुखाया जवंखवं याकःझ्याः दु । अथेहे तोलंया च्वसं स्वपाःझ्याः व जवंखवं निपाः चिचीपाःगु तिकिझ्याः दु । वयां लिपा विमानझ्याः व जवंखवं निपाः झ्याः दु । क्वाःपाःछेँयात सिजःपौ तयाः पलिं चिनाः गजू छुनातःगु दु ।

अथेहे बहाःया दथुइलाक्क तुयुगु चिभाः व जवपाखे निगः चैत्य पलिस्था यानातःगु दु । झ्वाःबहाःया सकलें बज्राचार्य कुलपुत्रपिंत थ्व बहालय्‌ हे प्रबज्याभिषेक याइगु खः । तर थन विहारया आगं मदु । आगं पुलांगु कुसुमबियालाछिया बहालय्‌ हे दुगु जुल । क्वाःपाःद्यया न्ह्यःनेसं ल्वहंया चिग्वःगु चैत्य, ल्वहंया मण्डपाः, यज्ञकुण्ड दयेकातःगु दु । झ्वाःबहाःया बज्राचार्य कुसुमदेवया निम्ह मध्ये छम्ह कायया सन्तानया रुपय्‌ मनमैजु व गोकर्णय्‌ पुजा यायेमाःपिं छगू कवः थ्व बहालिसे स्वानाच्वंगु दु ।

अप्वःसिनं मुख्यगु झ्वाःबहाःकथं थ्व रत्नचैत्य महाविहारयात कया वयाच्वंगु दु । नापं च्वंगु मू बहाः न्हना वनेधुंकूगु व न्ह्यःने भौतिकरुपं खने दयाच्वंगु थ्व रत्नचैत्य महाविहार जक खः । थ्व बहाः कुसुमबियालाछिं पूर्वपाखे दुहां वनेवं खनेदु । थ्व बहाःया क्वाःपाःद्यः उत्तराभिमुख अक्षोभ्य बुद्ध खः । क्वाःपाःद्यःया तोलं दथुइ लाक्क वैरोचन बुद्ध तयाः मेपिं पंचबुद्धयात कलात्मक रुपं कियातःगु दु । थ्व बहालय्‌ छगः जक चिभाः दु । क्वाःपाःद्यःया लुखा पिने जवंखवं निम्ह सिंह तयातःगु दु । सिँया लुखा नं तयातःगु दु । तोलंया च्वय्‌ पसुकाझ्याः व जवंखवं याकःझ्याः दु । वयां च्वय्‌ च्वतय्‌ विमानझ्याः व जवंखवं चिपाःगु झ्याः दु । आँय्‌पापौया पलिं चिनाः गजू छुनातःगु दु । थ्व बहाःया नांया सम्बन्धय्‌ ने.सं.७७५–७७६या केरालप्तेय्‌ च्वयातःगु अभिलेखय्‌ सुवर्णप्रणालीया झ्वावाहार धकाः उल्लेख जुयाच्वंगु खनेदु । ने.सं. ८८८पाखे थुगु बहाःया बज्राचार्य शाक्यमुनिं संस्कृत नां रत्नचैत्य महाविहार धका न्ह्यथनातल । न्हापा थ्व बहालय्‌ रत्नबज्र नांया तान्त्रिक बज्राचार्य गुरुजुं रत्नया वा गायेकाः व हे थुनाः चैत्य थापना याःगुलिं रत्नचैत्य महाविहार नां जूवंगु किंवदन्ती दु । न्हापा न्हनावंगु रत्नकेतु महाविहारया आगं थौंकन्हय्‌ थ्व बहाःया पश्चिमपाखे दु । झ्वाःबहाःया बज्राचार्यपिनिगु आगंद्यः सक्वःया बज्रयोगिनी खः । दुगुद्यः पकनाज्वलय्‌ पलिस्था यानातःगु जुल । थ्व बहाःया छगू कवः नक्वाःभैरव भैरवी व मनकामनाया गुर्जुकथं म्हस्यू ।

यल लाय्‌कुलिं महापालया प्यकालँय्‌ थ्यनेवं दक्षिणपाखे स्वयाः तप्यंक वनेबलय्‌ इखालखुं भतिचा च्वय्‌ खवपाखे भुवनाकरवर्म संस्कारित धर्मकीर्ति महाविहार (तःबहाल)य्‌ थ्यनी । थनया क्वाःपाःदेगः स्वतँजाः । छतँ आँय्‌पा पलि यानाः दयेकातःगु दु । थन खुगः त्वानाःसिँ दु । क्वाःपाःद्यःया मूलुखाय्‌ लीया पातां भुनातःगु दु । मूलुखा जःखः याक्वझ्याः तयाः उकी सिँयापिं लोकेश्वर छम्ह छम्ह व चांचि नं च्वयातःगु दु ।

मूलुखा न्ह्यःने त्वाथःया जवय्‌ खवय्‌ किसिया द्यःने च्वनाच्वंपि ल्वहंया सिंह निम्ह नं दु । फलय्‌ गं छगः दु । थनया क्वाःपाःद्यः उत्तराभिमुख अक्षोभ्य बुद्ध खः । मूलुखाया च्वय्‌ महावैरोचन बुद्ध मूल यानाः जवंखवं महाअक्षोभ्य बुद्ध व रत्नसम्भव बुद्ध दुगु लीया तोलं छगू दु । क्वाःपाःदेगःया न्हापांगु तल्लाय्‌् सिँया तोलं लिसें न्यापाः झ्याः व जःखः निपाःझ्याः तयातःगु दु । थ्वयां च्वय्‌ स्वपाः प्यपुंगु खुल्ला तिकिझ्याः दु । देगःया न्ह्यःने चैत्य व धर्मधातुमण्डल दु । थुकिया नापं वज्रधातु चैत्य नं दु । थन नं मेगु धर्मधातु मण्डल छगः दु । देगःया खवय्‌ नं मेगु छगः चैत्य दु ।

अथे हे देगःया न्ह्यःने सिथय्‌ झ्वःलाक मेगु स्वंगः चैत्य दु । तःबहाःया दथुइ आर्यावलोकितेश्वर करुणामय बुंगद्यःया देगः दु । थुगु बहाःया पिने, करुणामय देगःया जवय्‌ दिगि दु । थ्व हे दिगि तःलय्‌या लँपुइ महांकाल द्यः स्वनातःगु दु । तःबहाः थन च्वंपिनिगु न्हापांनिसेंया बहाः मखु धयागु धापू दु । थन च्वंपिनिगु न्हापाया बहाः नकिंझ्याः दुगु थासय्‌ च्वंगु तःबहाःया हे कचाबहाः धयाच्वंगु धर्मकीर्ति महाविहार भैरवकुट बहाः खः। लिपा तःबहालय्‌ करुणामय बिज्याकेत बहाः दयेकेमाःगु जुयाः धर्मकीर्ति महाविहार भैरवकुटया क्वाःपाःद्यः स्थापना यानाः धर्मकीर्ति महाविहारया नामं हे बहाः दयेकल ।

थुगु बहाःयात मूबहाः यानाः पुलांगु धर्मकीर्ति महाविहार भैरवकुटयात कचा बहाः कथं नालेगु यात । लिपा धर्मकीर्ति महाविहार तःकूगु बहाः जूगुलिं तःबहाः धायेगु यात । तःबहाःया प्राचीनताया विषयय्‌ आःतक लुयावःगु अभिलेख मध्ये इवाबही निर्माणया अभिलेख ने.सं ५४७ या खः । अनं लिपा ५९९ या व मेगु ने.सं. १०४१ या शिलापत्र दुगु जुल ।

तःबहाःया दशस्थविर आजुपिं व थनया ५६ म्ह सर्वसंघपिं मुनाः वन्दे लुइगु, नायः, पञ्चथकाली, चक्रेश्वर आदि लुइगु नापं आचार्याभिषेक कायेगु याना वयाच्वंगु दु । थन संघपिनि पालंपा द्यःपाःफयेगु, द्यः

खेचायेकेगु, नित्यपूजा, गम्मासिँ थायेगु, सं यायेगु, आगंपुजा, क्वाःपाःद्यः बुसाधं, आगं बुसाधं, संदे पुजा आदि याना वयाच्वंगु दु ।

नांजाःम्ह तान्त्रिक सुरतबज्रया नामं थ्व बहाःया नामाकरण जूगु खः । चचा हालाः ल्हासाया ब्रम्हपुत्र खुसि छिनाः नेपाः लिहांवःगु व थःम्हं त्वनाच्वंगु च्यायात म्हूतुं फुर्रर यानाः वा वयेकाः मि नयाच्वंगु असंया थःगु छेँया मि स्याःगु अलौकिक बाखं लिसे थ्व बहाः स्वानाच्वंगु दु । तःछेँया अप्रभंश जुया तक्षे जूगु खः । दथुपुइँया सीमाना असंया न्या लिक्क च्वंगु अर्थात् दकलय्‌ च्वय्‌च्वंगु वा उगु भेगया तजाःगु छेँ दुगु बहाःकथं तःछेँबहाः धाधां तक्षेबहाः जूवंगु धापू दु ।

सुरतवज्रयात यक्ष मल्लया समकालिन धयातःगु दु । उकिं थ्व बहाःया इतिहास पुलां खनेदु । थ्व दथुपुइँया दकलय्‌ च्वय्‌ लाःगु विहार खः । असनं भचा कुहां वयेवं खवपाखे वनेगु गल्ली वइ । व हे गल्लीइ ल्वहंया निम्ह सिंह तयातःगु थासं दुहां वनेवं थ्व विहार वइ । पिने थें विहारय्‌ दुहां वनेवं जवंखवं निम्ह ल्वहंया सिंह तयातःगु दु । छचाखेरं फल्चा तयातःगु खंकेफु । थ्व विहारया क्वाःपाःद्यः पूर्वाभिमुख अक्षोभ्य बुद्ध खः । क्वाःपाःछेँ प्यतँजाःया दु । क्वाःपाःद्यया मूलुखा पिनेसं निम्ह ल्वहंया सिंह दु । क्वाःपाःद्यया मू लुखाच्वसं लीया तोरणय्‌ महावैरोचन व थीथी द्यः कियातःगु दु ।

लीया तोरणया च्वय्‌ पंचख्वाःझ्याः व जवंखवं याकःझ्याः दु । जवय्‌ ध्याकुनय्‌ (दक्षिणपाखे) तोरण व स्वस्तिचिं कियातःगु याकःझ्याः छपाः नं दु । पंचख्वाःझ्याः च्वय्‌ नं सिँया वैरोचन दुगु तोरण तया ल । स्वतँ जालय्‌ विमानझ्याः दु । जवं खवं तिकिझ्याः छपाः छपाः नं दु । दकलय्‌ च्वय्‌ त्वानाःसिँया दथुदथुइ प्यपाः झ्याः झ्वलिं तयातःगु दु । त्वानाःसिँइ थीथी द्यःया मूर्ति कियातःगु दु । क्वापाःछेँया पलिइ स्वंगः गजू व पताः ब्वयेकातःगु खनेदु । क्वाःपाःछेँया नापसं खवपाखे पुलांगु छेँखा दु । थनं हे क्वाःपाःछेँ थहां वनेगु च्वय्‌ सुरतबज्रया आगं धयातल । तिकिझ्याः जक दुगु थ्व छेँया मू लुखाय्‌ पुलां पहलं द्यःया किपाः च्वयातःगु दु ।

क्वाःपाःद्यया चुलिंचू अशोकचैत्य व वयां जवय्‌खवय्‌ व ल्यूने निगः निगः चिभाः नं पलिस्था यानातल । चिभालय्‌ लोकेश्वर व प्रज्ञापारमिताया मूर्ति कियातःगु दु । थ्व विहारया पीठ गुह्येश्वरी खःसा आगं हेबज्र नैरात्मा खः । महाबू पुजा जुइबलय्‌ मूबहाःया कुमारीयात थन अनिवार्य हयेमाःगु नियम दु । तान्त्रिक सुरतवज्रया काय जीवचन्दं्र ख्वपया जुजु राय मल्लया इनापय्‌ कुमारी थापना यायेत विहारया आगंद्यः बज्रदेवीयात सुनां मसिइक यंकूगु विहार संघया दुजःतय्‌सं सिइकाः वयात संघपाखें पितिनाछ्वःगु खः । आःतक लुया वःगु इतिहास कथं ने.सं. ६११या छगू ताडपत्रय्‌ थ्व विहारया नां न्ह्यथनातःगु खनेदु । थ्व विहारय्‌ दातापाखें ने.सं.७६० पाखे गजू दान याःगु व ने.सं.८४० या छगू अभिलेखय्‌ जग्गा व छेँ दान याःगु न्ह्यथनातःगु दु ।