सङ्गीतशास्त्रय् बाजं दयेकातःगु ल्याखं ब्वथलीगु खः । नेवाः परम्पराकथं मखुसां थ्व ल्याखं नेवाः बाजं थुकथं ब्वथले फु ।
Author: Pratik Sthapit
-
हातं/कथिं थायेगु बाजं
खिं, द्यःखिं, क्वंचाखिं पछिमा, मगःखिं, धोलक, धिमय्, धाः, नाय्खिं, नगरा, दंगः, झ्यालि, ध्वंध्वंचा, दह, क्वताः, खञ्जनि आदि ।
-
ल्वाकाः थायेगु बाजं
गं, धर्मगण्डी, ताः, भुस्याः, छुस्याः, बभू, कँय्पु, सिँन्याल, करताल, चिम्ताझ्यालि, घंगला, स्वकुंलाः (तिनकुने) आदि ।
-
म्हुतुं पुइगु बाजं
शंख, न्यकू, ह्वं (ध्वाति), बाँसुरि, फिलफिलचा, बय्, प्वंगा/पँय्ताः, काहाः, मुहालि आदि ।
-
गजं कीगु बाजं
पिवांचा ।
-
थायेगु बाजं
ल्हातं बाय् कथिं बाजनय् दायाः न्यायेकेगु व बाजं हे थवंथवय् ल्वाकाः/छ्यानाः सः पिज्वयेकेगु यानाः निथी नेवाः बाजं दु ।
-
सूरबाजं
सङ्गीतया सूर पिज्वइगु दक्वं बाजं सूरबाजं खः । गथेकि न्यकू, शंख, प्वंगा/पँय्ताः, काहाः, मुहालि, बाँसुरी, फिलफिलचा, बय्, पिवांचा आदि । सः पिज्वयेकेगु ल्याखं नेवाः बाजंयात थुकथं ब्वथलेफु ।
-
तालबाज
सङ्गीतया ताल क्यनीगु दक्वं बाजं तालबाजं खः । गथेकि मृदङ्ग, खिं, क्वंचाखिं, मगःखिं, नाय्खिं, पछिमा, धाः, धिमय्, धोलक, दबदब, दह, क्वताः, दमोखिं, ध्वंध्वंचा, नगरा, खञ्जनि, स्वकुंलाः, ताः, बभू, झ्यालि, भुस्याः, छुस्याः, कँय्पु, सिँन्याल आदि ।
-
नेवाः बाजं
नेवा बाजं
नेवाः तजिलजिइ सङ्गीतयात तःधंगु थाय् बियातःगु दु । सङ्गीतयात मनोरञ्जनया साधनकथं काइसां नेवाःतय् निंतिं सङ्गीतया छ्यलाबुला तसकं तब्या । प्याखं, ख्यालः, नाटक, भजन, जात्रा, नखः, पुजाय् जक मखु मनू मदुगु तसकं दुःखया इलय् नं नेवाःतय् बाजं थायेमाः, पुइमाः । नेवाः बाजंया धलः यक्व दुसा छता हे बाजंयात नं थाय्पतिकं नां पानाच्वंगु दु । नेवाःतय्सं अवसर व पर्वकथं थीथी इलय् थीथी हे कथंया बाजं थाइ, पुइ । नेवाः बाजं ज्वःलाःगु छुं छुं बाजं मेमेगु जातिं नं थानाच्वंगु दुसा मेगु जातिया छुं छुं बाजं नं नेवाःतय्सं थःगु बाजं परम्पराय् दुथ्याकातःगु खनेदु ।
छताजि हे बाजं नं ई ब्यःकथं ब्यागलं ब्यागलं बोल व तालय् न्यायेकीसा व हे अवसार व तालया बाजं नं त्वाःपतिकं ब्यागलं बोलय् थानाच्वंगु दु । बाजंया दयेकेगु व थायेगु पुइगु नेवाःतय्गु सीप व कला नं तसकं च्वछाये बहःजू । थुकिं नेवाःत सङ्गीतया ख्यलय् तसकं तःमि धयागु क्यं । दक्वं धयाथें नेवाः बाजं आपाः म्ह्व छ्यलाबुलाय् दनिसां तातालि, खिलुपा, ह्वं (ध्वाति) बाजं खंपिं स्यूपिं मदयाः किपातक हे मदयेक न्हनेधुंकूगु दुसा न्हापा खंपिंके स्यूपिंके न्यनेकने यानाः पिवांचाया किपा च्वःगु दु । मेखे लिपांगु इलय् परम्परागत नेवाः बाजं मखुगु तःता विदेशी बाजं नं नेवाःतय्सं थःगु परम्परागत व आधुनिक सङ्गीतय् माःकथं छ्यलाहःगु खनेदु । गथेकि हार्मोनियम, तबला, बेला (भ्वाइलिन), सितार, गितार, मेन्दोलिन, सरोद, यूकलेलि, ट्रम्पेट, क्लारिनेत, साय्क्सोफोन, कीबोर्ड, पखावज, ड्रमसेट, बंगो, कंगो, क्याजोन, चेलो, जिम्बे आदि । नेवाः बाजंयात अःपुक थुइकेत थीथीकथं ब्वथले फइ । गथेकि छ्यलाबुलाया ल्याखं, बाजनं सः पिज्वयेकेगु ल्याखं, सङ्गीतशास्त्रकथं, बाजंज्वलं पुचःया ल्याखं ।
छ्यलाबुलाया ल्याखं नेवाः बाजं निथी दु । -
प्रताल
प्रताल ७ मात्राया जुइ । निगू मात्राया निगू विभाग व स्वंगू मात्राया छगू विभाग यानाः मुक्कं स्वंगू विभाग दइ । ताः थायेबलय् १ मात्राय् तिं ३ मात्राय् तिं ५ मात्राय्् छु जुइ ।
सितला माजु, गंगामाइ पाहांचःर्हेया घातु आदि मे प्रताल तालय् लानाच्वंगु दु । दाफा संगीतया थीथी ग्वारा व चालिइ नं प्रताल दुथ्याना च्वंगु दु ।
मात्रा/विभाग :
१ २ । ३ ४ । ५ ६ ७
तिं तिं छु