Author: Pratik Sthapit

दापा संगीतय् यक्व छ्यलाबुला दुगु छगू ताल खः– एकताल । एकताल स्वंगू स्वंगू मात्राया निगू विभाग जुयाः मुक्कं खुगू मात्राया ताल खः । थ्व तालय् ताः थायेबलय् १ मात्रा तिं व ४ मात्रा छु कथं थायेमाः । यल, ख्वप व किपू लागाय् एकताल च्वयातःगु दापाम्येया ताल येँय् लंताः च्वयातःगु दुसा अन लंताःकथं हे म्ये हाली, बाजं थाइ । एकताल मात्राया ल्याखं लंताः स्वयाः पाःगु खनेदुसा दादरा व कर्षा ताललिसे ज्वःलानाच्वंगु दु ।
१ २ ३ । ४ ५ ६
तिं । छु

अस्तरा १० मात्राया जुइ । निगू मात्राया न्यागू विभाग दइ । ताः थायेबलय् १ मात्राय् तिं ३ मात्राय् छु ५ मात्राय् तिं ७ मात्राय् तिं ९ मात्राय् छु जुइ । चो व पलेमां स्वातकि अस्तरा ताल जुइ । दाफा संगीतया थीथी ग्वारा, चालिइ जक अस्तरा ताल दुथ्याना च्वंगु खनेदु ।
मात्रा / विभाग :
१ २  । ३ ४  । ५ ६  । ७ ८ । ९ १०
तिं छु तिं तिं छु

संगीतया स्वंगू कच्चा मे हालेगु, बाजं थायेगु व प्याखं हुलेगु न्ह्याबलें तालय् लाक्क यायेमाः । ताल धयागु संगीतया ख्यलय् ईयात दायेगु इकाइ खः । हाकनं उथें उथें दोहरे, तेहरे जुया वयाच्वनीगु समयचक्र वा ईया आवर्तनया हाकःयात मात्राया ल्याखं इनी, अर्थात मात्रा धयागु तालया छगू आवर्तनया इकाइ खः । नेवाः संगीत ख्यलय् तालया मात्रा क्यनेत छ्यलीगु प्रमुख बाजं ‘ताः’ थायेबलय् ताली दुगु मात्राय् ‘तिं’ व खाली दुगु मात्राय् ‘छु’ कथं थायेमाः ।

सा स्वर निसें नि स्वरतक न्हय्गू स्वरया छगू पुचःयात सप्तक धाइ । छगू सप्तकदुने प्यंगू कोमल स्वर व छगू तीव्र स्वर नं दइ । छुं नं संगीत रचनाय् सामान्यतया स्वंगू सप्तकदुने लानाच्वंगु दइ । स्वंगू सप्तक धयागु तार सप्तक, मध्य सप्तक व मन्द्र सप्तक खः । दसुया निंतिं हार्बिनया दथुइच्वंगु मध्य सप्तक खः । मध्य सप्तकया स्वरया आखलय् छुं नं चिं दइ मखु । जवय् च्वंगु तार सप्तक खः । तार सप्तकया स्वरया आखःया च्वय् सिन्हःफुति दइ । मध्य सप्तकया खवय् च्वंगु मन्द्र सप्तक खः । थुकी स्वरया क्वय् सिन्हःफुति दइ ।
गथे कि –
पÞ धÞ निÞ सा रे ग म प ध नि सां रें गं मं

स्वरया तगिं थहां वनीगु प्रक्रियायात आरोह धाइ । गथेकि– सारेगम, मपध, निसां आदि । छगू स्वर कुहां वयाः निगू स्वर थहांवनीगु प्रक्रिया नं आरोह खः ।
गथेकि– सानि रेसा गरे आदि ।

स्वरया तगिं (level) कुहां वनीगु प्रक्रियायात अवरोह धाइ । गथेकि– सांनिधप, धपम, रेसा आदि । छगू स्वर थाहां वयाः निगू स्वर क्वहां वनीगु प्रक्रिया नं अवरोह खः । गथेकि– सांरें निसां धनिÞ आदि ।

किसली तयाः संगीत स्यनेज्या पूवंकाः गुरुपिन्त ब्यतालिं चिकाः, सगं बियाः विशेष सम्मान यासें स्यँमिपिन्सं आखाछेँय् पिने बाजं थायेगुु, मे हालेगुयात पिदने पुजा धाइ ।

प्रत्यक्ष नासःद्यःया न्ह्यःने स्यनेकने यायेत किसली तयाः संगीत स्यनेत थःगु त्वाःया नासःदेगःया नासःद्यःयात विधिपूर्वक आखाछेँय् सालाहयेगुयात नासः सालेगु धाइ ।

किसली तयाः संगीत प्याखं स्यनेत आखाछेँय् सालातःम्ह नासःद्यःयात स्यनेज्या क्वचायेव विधिपूर्वक नासःदेगलय् लित तयेयंकेगुयात नासः लित तयेगु धाइ ।