Category: भाषा, लिपि व साहित्य

खलुं महाकवि गिरिजाप्रसाद जोशीं च्वयादीगु नीच्यापु कविता संग्रह खः । निच्यापुलिं कविता झिंनिझ्वः झिंनिझ्वलय् क्वचायेकातःगु दु । कवितापतिकं शीर्षक तयेगु यानामतःगु थुपिं फुकं छन्दबद्ध कविता खः । छन्दबद्ध कविता जूगुलिं म्येँ दयेकाः हालेत नं छिनिगु हे जुल । खलुं दुने मुनाच्वंगु कविताय् कविं प्रकृतिया अनेकन उपमा छ्यला छम्ह प्रेमिं थः प्रेमिकायात सम्बोधन यानातःगु दु । मतिनाय् दुनाच्वंम्ह कविया थःगु नुगलय् दासि वयाच्वंगु अनेकन भाव अभिव्यक्त जुयाच्वंगु दु । ल्याय्‌म्ह कविया उमेरकथंया ल्याय्‌म्हसुया चिल्लाय् दनास खः थ्व खलुं कविता संग्रह खः ।

खाख्यें पुचः नगु साहित्यकार प्रेमबहादुर कसाःया च्वखँ मुना व सम्पादनया भूमिका दुगु निबन्ध मुना खः । जुजं स्वांया प्रकासनय् न्ह्ब्वःगु थ्व निबन्ध मुना ने.सं १०८८ य्पिदंगु खः । थुकी नांजाःपिं निबन्धकारपिनिगु निबन्धलिसें उमिगु संक्षिप्त विवरण व वृmतिबारे नं चिहाकलं च्वयातःगु दु ।

खालु उपन्यासकार भाजु मथुरा साय्‌मिया उपन्यास खः । कुतः पिकाकःया लुखां ने.सं.११३५ य् थ्व उपन्यास पिदंगु खः । देशय् तःभुखाय् ब्वल । अल्याख मनूत सित । यक्व छेँ दुन । यक्व परिवार उखेलाः थुखेलाः जुल । सीपिसं सिबे नं म्वानाच्वंपिंसं लिपाथ्यंक कसाः नयेमाल । खालु थ्व हे बिषयस केन्द्रित जुयाः न्ह्यानाच्वंगु उपन्यास खः ।

खालुया सवाः भाषाथुवाः मथुरा साय्‌मिया खालु उपन्यासयाबारे सछि व झिंखुम्ह साहित्यकारपिंसं ब्यूगु लिच्वःत (प्रतिकृया) मुनां बिमल ताम्राकारया सम्पादनय् कुतः पिकाकःया लुखां नेपाल संबत् ११३६ य् पिदंगु सफू खः ।

खिउँफल्चा भाजु राजेन्द्र कुमार पुतां च्वयादीगु उपन्यास खः। सन्ध्याटाइम्स पिथना प्रा.लि पाखें ने.सं ११४२ पिदंगु थ्व उपन्यास स्वनिगःया सांस्कृतिक नगरी किपूया परिवेशय् रचना यानातःगु मतिनाया बाखं खः । थुकिइ किपूया साँस्कृतिक पक्षयात अप्वः ब्वयेगु यानातःगु दु । थ्वहे कथं थ्व उपन्यासय् किपूदेय् व किपूनाप स्वापू दुगु अप्वलं अप्वः फल्चाया विवरण दु । किपूया गःछेँ त्वालय् च्वंगु खिउँफल्चानाप स्वानाच्वंगु किमबदन्तियात नं उपन्यासय् दुथ्याकातःगु दु । थ्व उपन्यासय् किपू देय् व किपूनाप स्वापू दुगु अप्वलं अप्वः फल्चाया विवरण नं दुथ्याः । थुकिइ च्वमिया अध्ययनय् लुयावक्व न्हनावने धुंकूगु व न्हंकाःछ्वये धुंकूगु फल्चाया विवरण नं न्ह्यब्वयातःगु दु । मेगु कथं धयेगु खःसा थ्व खिउँफल्चा उपन्यासयात किपू देय्‌या भौगोलिक व सांस्कृतिक परिवेशय् च्वयातःगु छगू आँचलिक उपन्यास धायेछिं ।

भूषणप्रसाद श्रेष्ठया च्वसां पिज्वःगु खिचा पुजा सफू ने.सं. ११२९ खिचापुजा कुन्हु हे ज्याःबहाःया ल्याय्‌म्ह पुचः पाखें पिदंगु खः । न्हापां पिदंगु थुगु सफुलिइ पीन्हय्पु हाइकु दुथ्याकातःगु दु । थुकी छगू जक खिचाया विम्वया रूपय् छ्यलातःगु खनेदु । वँय् नेतातय्‌सं देशय् भिंगु ज्या याइ मखु धैगु खँ खिचाया विम्व छ्यलाः न्ह्यब्यातःगु खः । सफुलिइ मनूतय्‌त खिचा सिबें नं क्वय्‌या व्यवहार यानाः विभेद यानातःगु दृश्य उलातःगु दु ।

ने.सं १०६७ स पिदंगु खुपु बाखंचा चित्तधर हृदयया जक न्हापांगु बाखं सफू मजुसे नेपालभाषाया हे न्हापांगु न्हू बाखंया “Modern Short story” सफू खः । थ्व सफुलिइ दुथ्याःगु न्हापांगु बाखं पौ खः गुगु थ्व सफू पिदने न्ह्यः हे तत्कालिन धर्मोदय पत्रिकाय् नं पिदने धुंकूगु खः । थ्व सफूया नां खुपु बाखंचा धकाः तयातःगुलिं थ्व सफुलिइ खुपु बाखं दैगु ला ख हे खत तर थ्व सफू हृदयजुं केवल बाखं च्वयेगु निंतिं जक च्वःगु मखुसे नेपालभाषाय् नं पाश्चात्य पहयागु अर्थात “Modern Short story” बाखं दुतहयेगु तातुना हे च्वःगु बाखं खः । थ्व हे कथं पाश्चात्य साहित्यय् न्हू बाखंया प्रारम्भिक ईया बाखनय् थें थ्व संग्रहय् दुथ्याःगु बाखनय् नं आकस्मिक घटनाया संयोजनं ब्वमिपिंत अजू चायेकाबीगु कथानक योजना, स्वजातीय परिवेश, सजिव पात्रया चित्रण, सुधारमुखी सन्देश आदि समाहित जूगु दु ।

ख्युंगु आलय् थीगु नगू मय्‌जु अपर्णा प्रधानं च्वयादीगु निबन्ध मुना सफू खः । ने.सं. ११३९ य् पिदंगु ख्युंगु आलय् थीगु नगू निबन्धया पिकाकः कुतः पिकाकः खः । थुकी थीथी विषयया नीनिपु निबन्ध दुथ्याः । बुद्ध धर्मया उत्थान व विकास, अखबारया विकास, मृत्यु संस्कारया छगू बिस्कंगु संस्कार, देश थपुकेत नेतातय्‌गु भूमिका, सरोगेसी सेवा आदि निबन्ध थ्व मुनाया विषय खः । सफुलिइ दुथ्याःगु निबन्धं वर्तमान समस्या, घटना, अनुभूति व समवेदनायात कःघानातःगुलिं निबन्ध मुना ज्ञानवर्द्धक व सन्देशमूलक जू ।

ख्येँसगं च्वखँ च्वमि मुनीन्द्ररत्न बज्राचार्यं च्वयादीगु च्वखँ पुचः खः । नीरमति बज्राचार्यजुं ने.सं ११४३ पिथनादीगु थ्व ख्येँसगं य् थीथी विषययात कयाः च्वयातःगु नीपु निबन्ध दुथ्यानाच्वंगु दु । थः मदुम्ह मां रत्नकेशरी बज्राचार्ययात देछायातःगु थ्व सफू च्वमि मुनिन्द्ररत्न बज्राचार्यया थीथी इलय् थीथी पत्रपत्रिकाय् पिदंगु निबन्धयात छथाय् मुनाः पिकयादीगु निबन्ध संग्रह खः । थ्व हे कथं थ्व सफुलिइ प्रेम, लैकाबाः, केरा ख्वला व जिगु नेपाः दे, जीवन छगू स्वांने खः आदि थेंज्याःगु आत्मपरक निबन्ध दुसा बौद्ध परम्परायय् बलिप्रथा, बौद्ध संस्कृतिइ मण्डलया थाय्, पलेस्वां झीगु संस्कृतिया छफ्वः स्वां, ख्येँसगं आदि थेंज्याः नेवाः संस्कृतिया जः ह्वलीगु निबन्ध दुथ्यानाच्वंगु दु, अथे हे बौद्ध कर्मकाण्डया विकासय् छपुलु, नेपालय् वज्रयानया विकासय् छपुलु, नेपाल संस्कृति व थुकिया महत्व आदि बुद्धधर्मनाप सम्वन्धित ऐतिहासिक महत्वं जाःगु निबन्ध नं दुसा मां लुमंका थेंज्याःगु संस्मरण निबन्ध नं दुथ्याकातःगु दु ।

ख्वपंनिसें भाजु दिव्यरत्न हाडां च्वयादीगु थ्व सफूयात भाजु कुमार रञ्जितं सम्पादन यानादीगु खः । नेपालं पिने च्वनाः नं नेपालभाषायात माया यानादीम्ह दिव्य हाडाजुया थ्व सफू ने.सं. ११३० स नेपालभाषाा एकेडेमि पाखें पिहांवःगु खः । च्वमिं थ्व सफुलिइ ख्वपंनिसें थः चाःहिले धुंकूगु देय्‌या विभिन्न पक्षबारे वर्णन यानातःगु दु ।