Category: भाषा, लिपि व साहित्य

जिं खना थें लगंत्वाः व लगंत्वाःया ल्हासा नेवाः सफूया च्वमि मय्‌जु मोतिलक्ष्मी शाक्य खः । थ्व सफू मोतलक्ष्मीया न्हापालिपा थें बाखं सफू मखसे नेवाः तजिलजि सम्बन्धी सफू खः । थ्व सफू नेवाः तजिलजि नं विशेष यानाः लगंत्वाःया ल्हासा नेवाःतय्‌गु तजिलजियात कयाः च्वयातःगु सफू खः । ने.सं. ११३५ य् कुतः पिकाकः या प्रकाशनय् पिदंगु थ्व सफूयात निब्वय् ब्वथलातःगु दु । न्हापांगु ब्वय् लेखक स्वयं थः जन्म जूगु त्वाः लगंत्वाःया बारे खँ न्ह्यथनातःगु दु । निगूगु ब्व ल्हासा व ल्हासा व्यापारया विस्तृत वर्णन व च्वमिया पूर्खा आजु बाज्यापिनिगु पालंनिसें, बौ दाजुपिं समेत ल्हासा व्यापारि खः धयागु विषययात कयाः च्वयातःगु खः । लेखकया श्रद्धा व भक्ति स्वरुप थः मां बाःयागु तुतिपालीइ दोहलपातःगु थुगु जिं खनाथें लगंत्वाः व लगंत्वाःया ल्हासा नेवाः सफूयात ने.सं. ११३८ य् पूर्णहिरा सिरपालं छाय्‌पिउगु दु ।

जि छकू नालिस भों कवयित्री मय्‌जु प्रतिसरा साय्‌मिया न्हापांगु कविता संग्रह खः । ने.सं ११०६ य् दिपक मानन्धरपाखें प्रकाशित जूगु थ्व जि छकू नालिस भों स्वीछपु आधुनिक कविताया संग्रह, थौंया समाजय् विद्यमान विकृति विसंगति प्रति कवयित्री प्रतिसराया रीत दायर खः । थौं मनू, मनू जुयाः म्वायेमखंगुया छगू नालिस खः । समाजयात ध्वंलानाः सुल्प्या जुयाच्वंपिं महितातय्‌त छगू समन खः । विम्वात्मक अभिव्यक्ति, वर्तमानप्रति असन्तोष, सकारात्मक परिवर्तनया निंतिं क्रान्तिया आवश्यकता वोध हे थ्व कविता संग्रहया विशेषता खः ।

जि छगू अभिव्यक्ति युगया नांगु निबन्ध पुचः नेपालभाषा साहित्य मन्दिर ख्वपं ने.सं. ११३२ य् पिदंगु कवि पूर्ण वैद्यं च्वयादीगु झिंच्यापु निबन्धया संग्रह खः । सफूया रुपय् पिदने न्ह्यः थुकी च्वंगु निबन्ध थीथी इलय् थीथी पत्रपत्रिका गथे— जः, लबु, खेलुइताः, पलिस्था, झी, सितु आदिइ पिदने धूंकूगु खः । थ्व सफूया पाण्डुलिपियात ने.सं ११०१ य् श्रेष्ठ सिरपाः देछाये धुंकूगु खःसां स्वीछदँ लिपा जक थ्व सफू पिदने फत ।

कवितात्मक अभिव्यत्ति, बौद्धिक चिन्तन, आत्मपरकता थ्व निबन्ध संग्रहया शैलीगत विशेषता खःसा, अन्धविश्वास, धार्मिक कट्टरपन्थी, जातीय शोषण, असमानताया विरोधय् शोषित पीडित जनताया पक्षय् थौंया कतु यथार्थयात ब्वयाः उमिगु हकहीतया निंतिं सः थ्वयेकातःगु उमिगु शक्ति संघर्ष प्रति विश्वास थ्व संग्रहया विषयगत व वैचारिक पक्ष खः ।

थ्व निबन्ध कृतिं पूर्णा वैद्ययात छम्ह प्रगतिवादी, सुधारवादी नापं आत्मपरक निबन्धया विकासय् तःधंगु योगदान ब्यूम्ह निबन्धकार कथं प्रतिष्ठापित जुइकेब्यूगु दु । अथेहे थ्व संग्रहय् दुथ्याःगु प्रत्येक धैथें निबन्धं ब्वमिपिनिगु नुगः सालेगु जक मखु न्ह्यपुयात नं वायेके बीगु याःगु दु ।

जिं छन्त याकनं हे कायेके हये भैरव गोपाल वैद्यं च्वयादीगु पौाराणिक बाखनय् आधारित बःचाः हाकःगु नाटक खः । भाजु कुमारधर शर्मां सम्पादन यानादीगु थ्व सफू साहित्यया मूलुखाया रजत जयन्तीया लसताय् साहित्यया मूलुखा पाखें ने.सं. ११०८ य् पिदंगु खः । थ्व नाटक सिकार झ्वलय् दुष्यन्त राजा व कण्वऋषिया म्ह्याय् शकुन्तलायागु मतिना जूगु व जुजु दुष्यंत थःगु दरवारय् लिहां वनेत शकुन्तलायात जिं छन्त याकनं हे कायेके हये धयावंगु गुगु खः थ्व हे विषयवस्तुइ केन्द्रीत जूगु नाटक खः । थुकी न्यागू दृश्य दुथ्याःगु दु ।

भिक्षु सुशोभनया प्यपु च्वखँ मुना जि थथे जूगु जूसा ओलम्पस क्लबपाखें ने.सं. १११० य् पिदंगु खः । बुद्ध संवत २५३४ दँ क्यंगु स्वांया पुन्हीया लसताय् नेपालय् स्थविरवाद बुद्धशासनया अभिवृद्धिया नितिं थ्व सफू भिक्षु सुशोभनं च्वयादीगु खः ।

कवि माधव मूलया च्वसां पिज्वःगु जि दुने मदुम्ह जि चिनाखँ मुना ने.सं. ११३८ सिल्लागा तृतीया शनिवाः नेपालभाषा सफू बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्थापाखें पिदंगु खः । थुकी थीथी विषयया ७२ पु चिनाखँ दुथ्यानाच्वंगु दु । चिनाखँ दुने थः म्वानाच्वनागु युगय् ब्वलना वयाच्वंगु संशय समाजय् विद्यमान जुयाच्वंगु मोह, ग्लानी, थौं खनेदयाच्वंगु अभाव व कुण्ठायात व थौंया वातावरणयात तत्वदर्शी मिखां स्वयाः उकीयात अभिव्यञ्जना यानातःगु खनेदु । चिनाखँ दुने देय्‌या मतिनाया अस्तित्वया सः थ्वयाच्वंगु दु ।

सौरभ शाक्यया जि दुने सौरभ नांया मुक्तक सफू ने.सं. ११३६ य् कुतः पिकाकः ख्वप पाखे पिदंगु खः । थ्व सफुलिइ भुखाय् सम्बन्धी झिंन्याकू व मेगु सछि व प्यकू यानाः मुक्कं सछि व झिंगुकू मुक्तक दुथ्याकातःगु दु । थुकी दुने जिन्दगीया स्याःचाः, देय्‌या अवस्था, जीवनवोध व दर्शनया खँ दुथ्याकातःगु दु । अले नेतातय्‌गु हुनिं जनतातय्‌सं दुःख पीर भोगे यानाः च्वनेमाःगु अवस्था नं न्ह्यब्वयातःगु दु ।

अशोक शोकीया च्वसां पिज्वःगु जि धेधे चुल चिनाखँ सफू वि.सं. २०७६ य् राजमाया महर्जनपाखें पिदंगु खः । थ्व सफुलिइ थीथी विषयया ४२ पु चिनाखँ दुथ्याकातःगु दु । चिनाखँ दुने राजनीतिक सामाजिक मतिना, वियोग, समाजय् जुयाच्वंगु विकृति विसंगति, विदेश पलायन जुइमाःगु बाध्यता आदि खँ न्ह्यथनातःगु दु ।

जिं नं बाखं च्वया बाखं सफूया बाखंमि खः नर्मदेश्वर प्रधान । ने.सं. ११३९ य् नागार्जुन पब्लिकेशन प्रा.लि.या लुखां थ्व सफू प्रकाशित जूगु खः । भाजु नर्मदेश्वर प्रधान नांजाःम्ह कवि व समालोचक खः । वय्‌क:या थ्व सफुलिइ स्वीनिपु बाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । ने.सं.१०९८ य् च्वयादीगु बाखं निसें ने.सं. ११३७ य् प्रकाशित जूगु बाखंतक थुकी दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्व बाखं सफुलिइ च्वंगु बाखं न्हूबाखं निसें उत्तरआधुनिक बाखं तक दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्व छगू दुग्यंगु नेपालभाषाया बाखं सफू खः ।