Category: भाषा, लिपि व साहित्य

रत्नकाजी मनया थुगु जिगु न्यय्‌कूध्यंगु हाइकु सफू ने.सं. ११३२ सापारुया न्हि कुन्हु नेवाः सांस्कृतिक पुचःपाखें पिदंगु खः । थ्व सफुचा दुने न्यय्पु हाइकु दुथ्याकातःगु दु । सफू दुने जनता भ्रमया सूद्र्यःयात नं यथार्थया सूद्र्यः धकाः म्वानाच्वने माःगु अवस्था न्ह्यब्वयातःगु दु । देय् दयेके धकाः हाला जुइपिं कुर्सिइ च्वनेवं फुक्क खँ ल्वःमनावनीगु नेतातय्‌गु चरित्र उलातःगु दु ।

जिगु मिखाय् थौंया हाइकु कृष्णभक्त बोडेया च्वसां पिज्वःगु हाइकु सम्बन्धि थ्व सफू ने.सं. ११४२ पोहेलाथ्व द्वादशी शुक्रवार कुन्हु कुतः पिकाकः पाखें पिदंगु खः । हाइकु च्वयेगु नामय् सेन्यू च्वयाच्वंगु दु । थुगु भ्रम चिकेगु निंतिं सेन्यू गय् जुइ, हाइकु गय् जुइ, हाइकु शैली गथे जुइ धयागु दसु बियाः न्ह्यब्वयातःगु दु । हाइकु च्वये न्ह्यः च्वय् न्ह्यथनाकथंया खँय् बिचाः यायेमाःगु जोड बियातःगु दु । धाथें हाइकु च्वइपिनिगु लागि थुगु सफू अतिकं उपलब्धिमूलक सफू खः ।

जिगु मिखाय् थौंया हाइकु सफू ने.सं. ११४२य् पिहांवःगु खःसा सफूया च्वमि कृष्णभक्त बोडे खः । प्रकाशक कुतः पिकाकःया थ्व सफुलिइ च्वमि बरिष्ठ समिक्षक, कोशकार, हाइकुख्यःया गुरु मदुम्ह ईन्द्र मालीयात देछासें हाइकु च्वइपिनिगु निंतिं ज्ञानबर्द्धक खँत न्ह्यब्वयातःगु दु ।

जिगु म्ये छंगु खः गजल सफूया च्वमि नेपालभाषा गजल विधाया छम्ह हस्ति धायेबहःम्ह च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठया न्हापांगु गजलया सफू खः । ने.सं. १११७ य् ल्याय्‌म्ह पुचः पाखें पिदंगु थ्व सफुलिइ खुइन्हय्‌पु गजल दुथ्यानाच्वंगु दु । सफूया भूमिका व पिकाकःया धापू स्वयेबलय् थ्व सफू ने.सं ११०८ पाखे च्वयाः अथें तयातःगु खनेदु । थ्व कथं स्वयेबलय् थ्व सफूया गजलकारं गजल च्वयेगु ज्या थ्व सफू पिदने स्वयां गुदँ न्ह्यः हे न्ह्याकेधुंकूगु खनेदु । थ्व सफुलिइ दुथ्याःगु गुलिं गुलिं गजल थुलि यः कि गजल (ने.सं ११०८) म्येचाःकय् व छ गजल जि गजल (ने.सं ११२१) सिडिइ पिहां वयेधुंकूगु दु ।

जिगु म्हगसया जाः सफू भाजु सुन्दर मधिकर्मिं च्वयादीगु न्हूगु चिनाखँ मुना खः । मतकलांली प्रकाशनं ने.सं. ११२१ कौलागां पिदंगु थ्व सफुलिइ २३ पु न्हूगु गद्य चिनाखँ दु । थ्व चिनाखँ मुनाया विशेषता धयागु — प्रतिक विम्ब व उपमाया प्रयोगशिलता, चिनाखँया शिला, प्रस्तुतिकरण व अभिव्यञ्जनाय् कविया वैयक्तिकरण व मौलिकता खः ।

जिगु लः नांजाःम्ह मिसा बाखंच्वमि मय्‌जु डा. रीना तुलाधरया न्हापांगु उपन्यास खः । कुतः पिकाकःपाखें ने.सं ११४१य् पिदंगु थ्व उपन्यासय् १७ ब्व दु । वरिष्ठ आख्यानकार मथुराकृष्ण साय्‌मिया आह्वानय् च्वःगु उपन्यास खया नं थ्व उपन्यास मिसा उपन्यासकार प्रतियोगिताय् सामेल मजूगु उपन्यास खः । श्रद्धेया धर्मावत्ति गुरुमांयात समर्पण यानाः च्वयातःगु थ्व उपन्यास तेश्रोलिंगी नापं अलग्ग क्षमतादुपिं मचातय्‌गु समस्यायात कयाः च्वयातःगु नेपालभाषाया न्हापांगु उपन्यास खः । अथे हे बौद्धशिक्षाया महत्ता व उपादेयता न्ह्यब्वयेगु ज्या नं उपन्यासय् जूगु दु । थथे तेश्रोलिंगी व अलग क्षमता दुपिं मचातय्‌त समाजं बिस्कं दृष्टिं स्वइगु व व्यवहार याइगु झीगु समाजया कमजोरीयात छखे ब्वयातःगु दुसा मेखेर बौद्ध शिक्षाया प्रभाव व मांबौया उचित प्रशिक्षण दत धाःसा उपिं समाजया निंतिं बोझ मखु उमिसं समाज देशया निंतिं नं आपालं ज्या यायेफु धैगु सन्देश बीगु नं थ्व उपन्यासं याःगु दु ।

कृष्णभक्त बोडेया च्वसां पिज्वःगु जिगु लु ने सं. ११२२ य् विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन गुथि ख्वप पाखें पिदंगु खः । सफुलिइ ८६ पु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु दु । हाइकु दुने देशय् जुयाच्वंगु विकृति प्रति च्यूताः तयाः थःगु भाव प्वंकातःगु दु । लिसें प्रेम जीवनया थीथी आयाम जक मखु विद्रोह व निराशया–असन्तुष्टिया भाव नं प्वंकातःगु दु ।

जिगु लु नेपालभाषाया नांजाःम्ह च्वमि कृष्णभक्त बोडें च्वयादीगु हाइकु संग्रह खः । विराट साहित्य सम्मेलन गुथि पाखें ने.सं ११२२ य् पिदंगु थ्व हाइकु संग्रहय् चय्‌खुपु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु दु । जिगु लु हाइकु संग्रह दुने दुथ्याःगु हाइकुया मू विषय – मतिना, प्रकृति, सांस्कृतिक सम्पदा, थौंया विकृति विसंगति आदि जूगु दु ।

जिगु सिर्जनाया पुचः मय्‌जु प्रेमशान्ति तुलाधरं च्वयादीगु ने.सं ११२० नेपाल मण्डल घःचाः धुकू पाखें पाखें पिदंगु झिंनिपु समालोचनात्मक लेखया संग्रह खः । थ्व सफुलिइ दुथ्याःगु लेखत अप्वः थें नेपालभाषाया पाठ्यक्रमय् दुथ्यानाच्वंगु सफूया विषय जूगु दु । च्वमि विशेषया मुक्कं कृतियात कयाः समिक्षा यायेगु मजुसे च्वमिया छगू कृतियात कयाः समिक्षा यायेगु प्रवृति थ्व सफुलिइ नं हावि जूगु दु।

जिज्ञासा मय्‌जु अपर्णा प्रधानं च्वयादीगु निबन्ध मुना सफू खः । ने.सं. ११४१ कौलागा लक्ष्मीपुजा कुन्हु पिदंगु जिज्ञासा निबन्ध मुनाया पिकाकः कुतः पिकाकः खः । थुकी पौराणिक पात्र व बुद्ध जीवनी, ऐतिहासिक नेपाःया हनेबहःपिं व्यक्तित्वपिनिगु जीवनी, नेवाः संस्कार, बेलायतय् वंम्ह न्हापांम्ह नेपाःमि, नोबेल पुरस्कार, चिकित्सा क्षेत्रय् उपचार विधि आदि शिक्षाप्रद सूचनामूलक व ज्ञानवर्द्धक विषयवस्तुया जम्मा नीपु निबन्ध दुथ्याः । थुकी छाउपदी व देउकी प्रथा विषययात कयाः च्वयातःगु निबन्ध नं दु ।