Category: भाषा, लिपि व साहित्य

बाखंमि लक्ष्मण राजवंशीया झिंखुपु बाखं मुनातःगु सफू खः— झसुकाः । नेपालभाषा एकेडेमिं ने.सं. ११२५ य् पिथंगु थ्व सफूया द्यवः किपा प्रेममान चित्रकारं च्वयादीगु खः । डा. सर्वोत्तम श्रेष्ठया ग्वाहालिं सफू पिथनेफुगु खँ बाखंमिं न्ह्यथनादीगु दु । नेपालभाषा एकेडेमिपाखें चान्सलर सत्यमोहन जोशीं थःगु मन्तुना तयादीगु दु । डा. पुष्पराज राजकर्णिकार व इन्द्र मालीं भूमिका च्वयादीगु दु । भिंतुनाया लिसः, गुज्वःगु ई, दे ला जिगु नं खः, मसां कुं भुनाच्वंगु दे, भ्यगः मैं, छिं स्वयाः, कंझाः, दिनाच्वंगु घडी, जिं छन्त ध्वं लाना, मतिनाया कु, ग्रहणं ज्वंम्ह तिमिला, लेहेँ पुयाच्वंम्ह तिमिला, हःताःया ख्यः, म्वयेद्याःगु ई, तःमुँज्या व समाजया गलः थुकीइ दुगु बाखं खः । इतिहास व वर्तमानय् थीथी पात्रतसें भोगे यायेमाःगु पीडाया चित्रण थुगु सफूया बाखनय् यानातःगु दु ।

झिंच्याफ्वः स्वां अपर्णा प्रधानं च्वयादीगु निबन्ध सफू खः । ने.सं. ११२५ य् पिहांवःगु थ्व सफूया पिकाक ईलोहं प्रकाशन खः । थ्व सफुलिइ सेमाजसेवाय् नांजाःम्ह दयावीरसिंह कंसाकारया जीवनी, साहित्यिक व राजनैतिक संघसंस्थाया परिचयात्मक च्वसु, कविता वा बाखं सफूया समालोचनात्मक च्वसू, मानवअधिकार, सामाजिक परिवेश व संस्कृतिसम्बन्धी यानाः झिंच्यापु च्वसु दुथ्यागु दु ।

झिंछम्ह भाषा सेवी ने.सं ११२२ य् साहित्यया मूलुखापाखें पिदंगु खुम्ह वरिष्ठ भाषा सेवीपिं —फणीद्ररत्न वज्राचार्य, छत्रबहादुर कायष्ठ, माणिकलाल श्रेष्ठ, जनकलाल वैद्य, सूर्यबहादुर पिवाः, रेवती रमाणान्द श्रेष्ठया लिसें न्याम्ह तत्कालिन मेयरपिनिगु जीवनी व योगदानयात संक्षिप्तरुपं च्वयातःगु सफू खः । थ्व सफूया च्वमि भाजु बद्री लाल श्रेष्ठ खः ।

ने.सं. १११५ चौला ल्हुतिपुन्हि कुन्हु नेपालभाषा परिषद्या लुखां पिदंगु थ्व झिपू ह्वनाखँ च्वखँ मुना सफूया च्वमि भाजु रेवति रमणानन्द श्रेष्ठ वैद्य खः । थ्व सफुलिइ च्वमिं झी नेवाःतय्‌गु सांस्कृतिक व उगु इलय्‌या मिसातय्‌गु फेशन, धार्मिक व सामाजिक ज्याखँ नाप स्वापू दुगु झिपु च्वखँ दुथ्याकादीगु दु ।

झी नेवाः छगू बःचाधंगु सफूचा खःसां थ्व सफुलिइ नेवाःतय्‌सं थःत बांलाक म्हसीकाः नेवाः पहः, नेवाः संस्कृति, नेवाः प्रतिभा, नेवाः कलाकौशल, नेवाः समाज व सभ्यतायात बांलाक थुइकेत बःबियातःगु दु । मंकाः पिथनाया लुखां पिदंगु थ्व सफूया च्वमि भाजु मल्ल के सुन्दर खः ।

नेपालभाषा विकास मण्डलपाखें पिदंगु झी बाखं मुना सफू झी पत्रिकाया बाखं विशेषांक खः । झी पत्रिका पिदनाः दच्छि लिपा ने.सं. १०७८ य् थुगु बाखं सफू पिदंगु खः । थुकिया सम्पादक मण्डलय् मोहन नारायण श्रेष्ठ, विष्णु बहादुर श्रेष्ठ, विष्णु हरि ‘परदेशी’, हेमवज्र बज्राचार्य दी । पुण्यरत्न वज्राचार्यया बाह्राख्याः, विष्णुहरि परदेशीया कांकांपिचा, परमानन्द बज्राचार्यया खुँ म्हसिल, सी.बी. रमणया कूताः, प्रेम बहादुर कसाःया गय् थें मस्यू, श्याम सुन्दर सैंजुया वने धुंकाः, पूर्ण पथिकया मानव, गम्भीरमान माय्केँया निम्ह मचा, विष्णु बहादुर श्रेष्ठया वसः, रे.र.न. स्यस्यःया निभाः व तीर्थलाल नःघःभनीया मती हे मवं नापं यानाः झिंछपु बाखं थुकी दु । थुकी पारिवारिक सामाजिक कथंया बाखं दु ।

झीगु कासा भाजु पन्नारत्न महर्जनं च्वयादीगु कासाया सफू खः । थुगु सफू ज्यापु महागुथि येँ महानगर समितिं ने.सं. ११२५ म्हपुजा कुन्हु पिथंगु खः । थुगु सफुलिइ नेवाःतय्‌सं न्हापांनिसें म्हिता वयाच्वंगु थीथी कासाया नां बियाः उगु कासा गुकथं, गथे यानाः म्हिती, अले ग्वःम्ह ग्वःम्ह च्वनाः म्हिती धकाः वर्णन यानातःगु दु । थ्व सफुलिइ न्हय्प्यंगू कासा दुथ्याकातःगु दु । थ्व सफुलिं नेवाः कासा म्हसीकेत यक्व ग्वाहालि याइ ।

झीगु तिसा कासा व भ्वय् घासा सफू मय्‌जु मोतिलक्ष्मी शाक्यया प्यंगूगु सफू खः । ने.सं. ११३६ या लक्ष्मी पुजाकुन्हु कुतः पिकाकः पाखें पिदंगु २४४ पौ दुगु थ्व सफुलिइ नेवाः सम्पदा व सभ्यताया प्रतिक कथंया थीथी परम्परागत तिसा, कासा व नेवाः भ्वजय् तइगु थी थी घासाया वर्णन दु । तिसा, कासा व भ्वय् यानाः स्वंगू ब्वय् ब्वथलातःगु थ्व सफुलिइ न्हापांगु ब्व अर्थात् पेज १—१३६ तक नेवाः भ्वय्‌या छपुलु शिर्षक बियाः थुकियात नं ११ ब्वय् ब्वथलाः नेवाः भ्वय्‌या वर्णन् यानातःगु दु । थथे वर्णन् यानातःगु नेवाः भ्वजय् तइगु घासा धाःसा विशेष यानाः येँया– शाक्य, गुभाजु व उदायतय्‌सं थःपिनिगु भ्वजय् तइगु कथंया भ्वय्‌घासा जूगु दु । अथेहे निगूगु अध्याय कथं पेज १३७ निसें १६८ तक नेवाःतय्‌सं थःपिनिगु थीथी संस्कार, संस्कृतिइ छ्यलीगु, छ्यनंनिसें तुती तक तीगु थीथी तिसाया चित्र सहित वर्णन् दु । स्वंगूगु अध्याय अर्थात् पेज १६९—२९४ तक नेवाः जातिइ प्रचलित न्यय्गू कासाया वर्णन् दु । मानब जीवनयात हे कासाया रुपय् कयाः, मांया मुलय् च्वनाः मचां म्हितीगु बालक्रिडां निसें महाभारतया युद्धयात नं कासा कथं कयातःगु दु । मचातय्‌सं कासा माध्यमं व्यवहारिक ज्ञान कायेफैगु जूगलिं कासायात मानव जीवनया छगू अलिखित अभिलेख खः धैगु च्वमिया धापू खः ।

झीगु नखः चखः निबन्ध पुण्यरत्न वज्राचार्यया वृति खः । थुकिया न्हापांगु संस्करण ने.सं. १०८४ य् च्वसापासा व निक्वःगु संस्करण १०९१ य् पूर्ण बुक स्टल पाखें पिथंगु खः । नखः चखः झीगु गौरव खः । परिस्थितिवशझिीत नखः हने थाकुया वल । अथेखःसां थ्व सफूपाखें च्वमिं झी नेवाः नखःचखः महंसे च्वने फइमखु अले झी नखः खः साःसाः भिभिं नया, न्ह्याइपुकाः, लय्‌ताया, बांबांलाक्क वसः पुनाः समाः यानाः हना वयाच्वनापि खः धैगु सन्देश बियादीगु दु । लेखकं थ्व सफू सरल भाषं च्वयादीगु दु । थुकी गथांमुगः पञ्जरां, गुंपुन्ही, येँया, चथाः मोहनी, स्वन्ति, योमरी पुन्ही, घ्यःचाकु संल्हु, सिलाचःह्रे, पाहाँचःह्रे व सिथिनखः बारेया निबन्ध दुथ्याःगु दु ।

झीगु नेवाः संस्कार व संस्कृतिया धुकूपिकू च्वमि मय्‌जु मोतिलक्ष्मी शाक्यया न्हय्‌गूगु सफू खः । ने.सं. ११४२ य् कुतः पिकाकःया प्रकाशनय् पिदंगु थ्व सफुलिइ नेवाः संस्कार, संस्कृति विषयया च्वसु दुथ्याःगु दु । थ्व सफू च्वमि मय्‌जु मोतिलक्ष्मीं मिसा च्वमिपिंत सम्मान यायेकथं नेपालभाषाया अग्रज कवयित्री मय्‌जु नाराणदेवी पामिलायात श्रद्धापूर्वक देछानाः च्वयादीगु सफू खः ।