Category: भाषा, लिपि व साहित्य

थःगु कसि : थःगु दापु भाजु इन्द्र मालीं च्वयादीगु ने.सं ११२८ य् नेपालभाषा एकेडेमिपाखें पिदंगु व्यावहारिक समालोचनाया सफू खः । नीखुपु समिक्षात्मक रचनाया संग्रह जुयाच्वंगु थ्व सफुलिइ साहित्यया फुक्क विधाया च्वसुतय्‌गु समिक्षा दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्वहे कथं कविता न्हय्‌पु, बाखं खुपु, उपन्यास प्यंगू, निबन्ध स्वपु, ख्यालि निपु, नाटक, समालोचना, चिबाखं सम्बन्धी छपु छपु समिक्षात्मक लेखत दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्व सफुलिइ छम्ह स्रष्टाया छपु कविता वा छपु बाखंया समिक्षा यायेगु पलेसा छम्ह स्रष्टाया मुक्कं छगू विधाया रचनायात कयाः सलोचना यानातःगु हे अप्वः दु ।

थःगु छेँ पूधाः प्याखं भाजु ईश्वरानन्द श्रेष्ठाचार्यं च्वयादीगु छगू समस्यामूलक नाटक खः । थ्व प्याखं सफू न्हापां ने.सं. १०७८ ञलागा, निक्वःगु ने.सं. ११०१ तछलाथ्व, स्वक्वःगु ११०३ सिल्लागा व प्यक्वःगु १११३ चौलाथ्व कुन्हु रोशन तुलाधरपाखें पिदंगु खः । थ्व प्याखं नेवाः समाजय् बियाछ्वयेधुंकूपिं म्ह्याय्‌मचातय्‌गु समस्यायात मू विषय यानाः च्वयातःगु प्याखं खः ।

थःगु साहित्यया ब्वखु सफू भाजु पूर्णकाजी ताम्राकारं नेवाः भाय्, नेपाः देय्, नेपालभाषा साहित्य आदि विषयय् च्वयादीगु प्रबन्धात्मक निबन्ध मुना खः । नेपालभाषा परिषदं ने.सं. ११२५ य् पिथंगु थ्व सफुलिइ स्वीखुपु च्वसु दु ।

थःगु साहित्यिया ब्वछि सफू भाजु पूर्णकाजी ताम्राकारं नेपालभाषा, नेपाल लिपि, नेवाः भाय्‌या चहपह, नेपाल संबत् आदि विषयय् च्वयादीगु प्रबन्धात्मक निबन्ध मुना खः । नेपालभाषा परिषद्ं ने.सं. १११९ य् पिदंगु थ्व सफुलिइ नीन्याम्हेसिया च्वसु दु ।

सुन्दर मधिकर्मीया च्वसां पिज्वःगु थःगु हे घालं चिनाखँ सफू ने.सं. १११७ सिल्लाय् विराट नेपालभाषा सम्मेलन गुथि ख्वपपाखें पिदंगु खः । थुकी दुथ्याःगु चिनाखँय् मानवीय घात प्रतिघात प्रति संवेदनशीलता दासि वयाच्वंगु खनेदु । अन्या–अत्याः, सामाजिक आर्थिक विसंगतिया लु न्ह्यंकातःगु दु । देशय् जुयाच्वंगु कुठाराघाटया विररुद्धय् विद्रोहया सः थ्वयेकाः चेतनाया राग हालाच्वंगु तायेदु । देशं पिने भियतनामय् जुयाच्वंगु दमन, जनक्रान्तिया लागि न्ह्याकाच्वंपिं वीरतय्‌गु सन्दर्भ नं न्ह्यथनातःगु दु । कवि सुन्दर मधिकर्मीं थ्व कविता संग्रहय् म्वायेगु झ्वलय् जिन्दगीया अल्याख पीडा व घाःतय्‌सं स्याकाच्वंगु कपाः ध्यनाः वांछ्वयेगु अवस्थाय् नं मदु बरु स्याःगु कपाःयात शान्त यायेगु निंतिं उपायत मालाच्वनादीगु दु ।

थःछ्येँ धर्मोदय सभापाखें पिदंगु माधवलाल कर्माचार्यया बाखं मुना सफू खः । ने.सं. १०७८ य् पिदंगु थ्व सफुलिइ थःछ्येँ, इयरिंग, सी जति मासेंलि, उलिचिया बाखं, जगत सुन्दर मल्ल नापलाः वल, बिलायति मैँया सिसेंलि, ब्राह्मणजुया पर्चा, माष्टर साहेब यानाः च्यापु बाखं दुथ्याना च्वंगु दु । थुपिं बाखनं माधवलाल कर्माचार्य समालोचक जक मखुसे कहानीकार नं खः धकाः म्हसीकेब्यूगु दु । ने.सं. १०६८ निसें १०७७ तकया दुने थीथी इलय् च्वयातःगु थ्व संग्रहय् दुथ्याःगु अप्वः थें बाखं मनोवैज्ञानिक जूगु दुसा गुगुं विचार प्रधान बाखं नं दुथ्यानाच्वंगु दु । थुकी दुथ्याःगु फुक्क छगू हे प्रकारया मजूगु खँ स्वयं बाखंच्वमिं सफूया भूमिकाय् न्ह्यथनादीगु दु ।

थःथः लँ सफू भाजु हरि श्रेष्ठं च्वयादीगु साहित्य मुना खः । श्रीमति सरिता श्रेष्ठं वि.सं. २०५७ पिथंगु थ्व सफुलिइ कविता, नाटक, निबन्ध, बाखं, म्ये यानाः नीच्यापु च्वसु दु । २००९ सालय् हनुमानध्वाखा नासः चुकय् जूगु नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् ब्वनाः न्यंकूगु कविता नं थुकी दु ।

महेशमान डंगोल लँजुवाःजुं च्वयादीगु छधाः प्याखं पुचः खः— थःथःगु संसार । थ्व सफू नसना पब्लिकेशनया लुखां ने.सं.११३३ य् पिदंगु खः । थ्व सफुलिइ परिवेशलिसे ल्वानाच्वंम्ह मनू, थःथःगु संसार, पिब्वयेमाःगु यथार्थता, मू वंगु क्वसः, झीगु बाखं झीगु प्याखं नांया न्यापु छधाः प्याखं दुथ्यानाच्वंगु दु ।

थथिंजाःगु रसवस सफू नेपालभाषाया नांजाःम्ह च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठजुं च्वयादीगु नेपालभाषाया न्हूबाखं मुना खः । ल्याय्‌म्ह पुचः प्रकाशन पाखें ने.सं ११४१ य् पिदंगु थ्व सफुलिइ नीप्यपु बाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । सफूया देबलय् न्हूबाखं मुना धयातःसां थ्व न्हूबाखं दुने नं तःपु हे चिबाखं (लघु कथा )नं दुथ्यानाच्वंगु दु । ने.सं १०९५ निसें ११०४या दुने च्यागू बाखं /चिबाखं सफू पिकयादीम्ह च्वमि भूषणया थ्व थथिंजाःगु रसबस तःदँ लिपा अर्थात् झण्डै पीदँ लिपा पिदंगु बाखंपुचः खः । उकिं थ्व सफू जिगु न्हूगु बाखं स्वये–ब्वने आय्‌बुइक पियाच्वंपिंत धकाः देछायादीगु दु । अनुभूतिया तीक्ष्णता नुगलय् थुंदिक्क प्रस्तुत यायेगु भाषा शैली थ्व संग्रहया विशेषता जूगु दु ।

नातिवज्रया च्वसां पिज्वःगु थ्व सफू थम्हं थःत लुइकाबलय् ने.सं. ११०२ श्रीपञ्चमी कुन्हु सफू–धुकू असं दगू बहाः पाखें पिदंगु खः । थुकी दुथ्याना च्वंगु पीप्यकू मुक्तक दुने जिन्दगीया घाः ब्वयातःगु दु । स्याःचाः ब्वयातःगु दु । नुगलय् मन्ह्यंगु खँत प्वंकातःगु दु । मतिनाया तरंग दु । लिसें जिन्दगीया अनेक आयामत थुगु सफुलिइ दुथ्याकातःगु दु ।