Category: भाषा, लिपि व साहित्य

नेवार टाउन्स एण्ड बिल्डिङ्ग “Newar Towns and Buildings” छगू खँग्वःधुकू सफू खः । नेवाःतय् सहर व छेँ दनीबलय् छ्यलीगु खँग्वःयात अंग्रेजीं अर्थ बियाः दयेकातःगु खँग्वः धुकू खः । थ्व सफूया च्वमिपिं निल्स गुत्स्चो, बे्रन्हार्ड कोल्फर, ईश्वरानन्द श्रेष्ठाचार्य व सन्क्ट अगस्टिन खः । थ्व सफू सन् १९८७ इ जर्मनीं पिदंगु खः ।

नेवारी लोकगीत नेपालभाषाया लोकम्येयात नेपाली भाषं अनुवाद यानाः तत्कालिन राजकीय प्रज्ञा–प्रतिष्ठानं वि.सं २०३१ य् पिकाःगु लोकम्येया संकलन खः । थ्व सफूया सम्पादक व थुकी दुथ्याःगु लोकम्येया संग्रहकर्ता भाजु हरि श्रेष्ठ खः । थ्व सफू नेपालभाषाया लोकम्ये नेपाली भाषं अनुवाद जुयाः पिदंगु न्हापांगु सफू जक मखु नेपाल राजकीय प्रज्ञाप्रतिष्ठान अर्थात् तत्कालिन श्री ५या सरकारं नेपालभाषाया म्येयात नेपाली भाषं हीकाः पिकाःगु न्हापांगु ऐतिहासिक सफू खः ।

थ्व सफुलिइ भाजु हरि श्रेष्ठं जुजु महेन्द्र मल्लया कपति माया न क्यन हे दैव धैगु म्ये (गुगु म्येयात नेपालभाषाया न्हापांगु म्ये नालातःगु खः) निसें आधुनिककालय् रचना जूगु म्ये अर्थात् ५०० दँ दुने रचना जूगु म्ये दुथ्याकातःगु दु । थुलि जक मखु थ्व सफुलिइ लोक म्येयात नं सामयिक म्ये व सामान्य म्ये कथं ब्वथलातःगु दुसा सामान्य म्येयात नं भजन म्ये, समसामयिक म्ये, हास्य ख्याली म्ये, बालगीत यानाः ब्वथलातःगु दु । थथे थ्व सफुलिइ फुक्कं विषयया यानाः १३५ पु म्यँ दुथ्याकातःगु दु, नापं लोकम्ये हालीबलय् छ्यलीगु थीथी बाजंया परिचय व लोकम्येय् धुवा कथं छ्यलीगु नेवाः खँग्वया व्याख्यातकं परिशिष्ठय् बियातःगु दु ।

ठाकुरलाल मानन्धर व आने फेरगातीया संयुक्त सम्पादनय् आगमकला प्रकाशन दिल्लीपाखें ई.सं १९८६य् पिदंगु नेवारी–इङ्लीश डिक्सनरी, मोडर्न लाय्‌ङग्वेज अफ काठमाडौ भ्याली खँग्वः धुकूया सफू खः । थ्व सफुलिइ ६,४०० खँग्वः दुतिनातःगु दु । थुकी नेपालभाषाया प्रविष्टि, रोमन लिप्यान्तरण, व्याकर्णिककोटी व अंग्रेजीं अर्थ बियातःगु दु । थुकी नेपालभाषाया क्रिया रुपायनया व्यापक धलः दुथ्याकातःगु दु । थ्व खँग्वः धुकूया विशेषता धैगु थुकी दुथ्याःगु भूमिका नं खः ।. थ्व भूमिकाय् नेपाःगाः, नेवाः जातीय इतिहासया सार, नेवाः भाय्‌या विकासया म्हसीका व नेवाः भाय् छ्यलेगु निर्देशिका दुथ्यानाच्वंगु दु ।

न्यतालय् दाये धुंकाः तुर्किस्तानया अजिज ने सीनं च्वयादीगु ब्यंग्य बाखंया संग्रह खः । अजिज ने सीनया थुपिं बाखं हिन्दी भाषाया थीथी पत्रिकाय् पिदंगु खः । थथे थीथी पत्रिकाय् हिन्दी भाषं पिदंगु बाखंयात नेपालभाषाय् भाय् हिलेगु ज्या अनुवादक रमेशकाजी स्थापितं यानादीगु खःसा सफू पिकायेगु ज्या साःमिं (भरत साय्‌मि) यानादीगु खः । न्यतालय् दाये धुंकाः बाखं संग्रहय् न्हय्‌पु बाखं दुथ्याकातःगु दु । न्यतालय् दायेधुंकाः, जंगलया कानून, मेगु ग्वःदँ लिपा, आई एम सरी, उपचारक, जिमिगु गल्लीया लाल्टेन व खिचाया न्हिपं थ्व सफुलिइ दुथ्याःगु बाखं खः ।

दया बेचैनया थुगु न्यय्‌कू हाइकु सफू ने.सं. ११२३ य् रामप्रसाद श्रेष्ठ यल पाखें पिथनादीगु खः । थुगु सफुलिइ न्यय्‌पु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु दु । फुतिफुति वा वयाः धर्ति फू मचाःगु बाखं दु । विभेदया थीथी रूप ब्वयातःगु दु । समाजय् खनेदयाच्वंगु थीथी चित्र न्ह्यब्वयातःगु दु ।

भूषणप्रसाद श्रेष्ठया निगूगु हाइकु सफू न्याः दिगु पुजा ने.सं.११३० कछलाथ्व १० शंखधर दिवस कुन्हु ईलोहं प्रकाशनपाखें पिदंगु खः । १६१ पु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु थ्व हाइकु सफुलिइ मानवीय संवेदना, मतिना, आर्थिक, राजनैतिक, सामाजिक आदि विषयवस्तु कःघानाः भाव अभिव्यक्त यानातःगु दु । संस्कृतिया विम्व छ्यलाः समाजय् ब्वलनाच्वंगु समस्या, शहरीकरणं हःगु विकृति विसंगति यौन, प्रेमया खँ नं न्ह्यथनातःगु दुसा भविष्यप्रति क्वातुगु आस्था नं देजायाच्वंगु दु ।

न्यामिसाया देसय् राजेन मानन्धरं च्वयादीगु छगू नियात्रा निबन्ध सफू खः । थ्व सफू ने.सं ११३२ य् लिबि च्वसा दबूपाखें पिदंगु खः । थुकी च्वमिं थःगु डेनमार्क यात्राया न्ह्याइपुगु म्हाइपुगु लुमन्तिया खँ प्वंकातःगु दु ।

महाकवि गिरिजाप्रसादं च्वयादीगु उपन्यास खः न्याल्ल ब्यां । ने.सं.१११०य् प्रसासपाखें थ्व उपन्यास प्रकाशित जूगु खः । जीवनय् सुख व दुःखं न्याल्ल्ल ब्यां यानाच्वनी धयागु क्यनातःगु थ्व समाजिक उपन्यास खः ।

न्हसला लक्ष्मण राजवंशीं च्वयादीगु च्वखँया संग्रह खः । राजवंशी परिवारं हे ने.सं. ११२९ य् थ्व सफू पिकाःगु खः । झिंन्हय्‌पु च्वखँ दुथ्यागु थ्व सफूया न्ह्यथनेबहःगु पक्ष व्यंग्य खः । छम्ह प्रवुद्ध च्वमिया च्वसां पिदंगु थ्व सफुलिइ थौं झीगु सामाजया थीथी ख्यलय् खनेदुगु विकृति, बेथिति, विसंगति आदियात व्यंग्यया माध्यमं उजागर यानातःगु निबन्धत दुथ्यानाच्वंगु दु ।

न्हापा सुं छम्ह विदेशीं पलाः तये मजिउगु दे सफू भाजु पूर्णकाजी ताम्राकारं सँदेया थीथी पक्षया विषयय् च्वयादीगु प्रबन्धात्मक निबन्ध मुना खः । नेपालभाषा परिषद्ं ने.सं. ११२४ स पिथंगु थ्व सफुलिइ पीस्वपु च्वसु दु ।