Category: भाषा, लिपि व साहित्य

पामिला नेपालभाषाया नांदंम्ह उपन्यासकार राज साय्‌मिया न्हय्‌गूगु उपन्यास खः । कुतः पिकाकःपाखें ने.सं. ११३८ य् पिदंगु थ्व सफू च्वमिभाजुं थः दिंवगत अबुजु ईश्वरमान व मां सुर्जदेवी मानन्धरपिंत देछायाः च्वयातःगु सफू खः । झिंच्यागू अध्यायय् ब्वथलातःगु थ्व पामिला उपन्यास, च्वमि राज साय्‌मिया न्हापा लिपाया उपन्यास थें जासुसी उपन्यास मखुसे छगू सामाजिक उपन्यास खः । सामाजिक उपन्यासय् नं छम्ह भमचाया दुःखद् बाखंयात कयाः च्वयातःगु कारुणिक उपन्यास खः । थ्व उपन्यास ने.सं. ११३८ या मथुराकृष्ण साय्‌मि सिरपाः त्याकेत ताःलाःगु उपन्यास खः ।

तुयु पुंया च्वसां पिज्वःगु थुगु पालिजाः स्वां सफू ने.सं. ११२६ कौलाथ्व नःलसना पारुया न्हिकुन्हु पिदंगु खः । बःचाधंगु थुगु सफूचाया पिकाकः जः खः । मुक्कं नीपु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु थ्व सफुलिइ थःगु जीवनया भोगाइया स्याःचाः व दुःखया बाखं दु । माया मतिनाया खँ दु, भौपिनिगु अवस्था लिसें मेमेगु परिवेशया नं बाखं दुगु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु दु ।

तुयु पुंया च्वसां पिज्वःगु थुगु पालिजाः स्वां सफू ने.सं. ११२६ कौलाथ्व नःलसना पारुया न्हिकुन्हु पिदंगु खः । बःचाधंगु थुगु सफूचाया पिकाकः जः खः । मुक्कं नीपु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु थ्व सफुलिइ थःगु जीवनया भोगाइया स्याःचाः व दुःखया बाखं दु । माया मतिनाया खँ दु, भौपिनिगु अवस्था लिसें मेमेगु परिवेशया नं बाखं दुगु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु दु ।

प्राध्यापक नर्मदेश्वर प्रधान नेपालभाषाया प्रखर समालोचक खः । वय्‌क: पाश्चात्य साहित्य व समालोचनाया विद्वान खः । वय्‌कलं च्वयादीगु थ्व पाश्चात्य समालोचनाया सिद्धान्त सफू खः । थ्व सफू नेपालभाषा एकेडेमिया लुखां ने.सं.११३८ य् पिदंगु खः ।थ्व झीगु साहित्यया धुकुतिइ तसकं ग्यसूग्यंगु सफू खः । थुकिइ गुफाया मिथक निसें कयाः पाश्चात्य साहित्यया प्लेटो, एरिष्टोटल निसें कयाः थौंया उत्तरआधुनिकवाद, प्रयोगवाद, उत्तरऔद्योगिकवाद, इको क्रिटिसिज्म बिषयतकया न्यय्नीपु च्वसु दुथ्यानाच्वंगु दु ।

पाहाँचःह्रय् व बिस्काः नांजाःम्ह बौद्धविद्वान व संस्कृतिविद् सुवर्ण शाक्यं नेवाः जात्रा व तजिलजि विषययात कयाः च्वयादीगु सफू खः । ने.सं. ११३४ य्‌न्हूदँया लसताय् ओलम्पस क्लबपाखें थ्व सफू पिदंगु खः । थ्व सफुलिइ येँ व ख्वपय् तःजिक न्यायेकीगु निगू जात्रा पर्व पाहाँचःह्रे व बिस्काःयात छथाय् तयाः च्वयातःगु दु । थुकी पाहाँचःह्रे व बिस्काः जात्रालिसे स्वापू दुगु तःपाः हे चिचीपाःगु किपात नं न्ह्यब्वयातःगु दु ।

सुधीर ख्वबिया च्वसां पिज्वःगु पित्याः मिखा शीर्षकया चिनाखँ सफू ने.सं. १११५ कछलाथ्व १ म्हपुजा कुन्हु शौरभ शाक्यं पिथनादीगु खः । थुकी थीथी भावया २२ पु चिनाखँ दुथ्याकातःगु दु । समाजय् खनेदयाच्वंगु कुसंस्कार प्रति आक्रोश प्वंकातःगु दु । विसंगति विकृति प्रति व्यंग्य नकातःगु दु । अस्तित्वत्रोधया निंतिं सः थ्वयेकाच्वंगु दु । गनं खिन्नता प्वंकाच्वंगु दु । लिसें खिमिला दुने च्वनाः जः मालेगु कुतः यानाच्वंगु दु ।

पिमज्वःगु मतिना भाजु अनिश शाक्यया खुइछपु गजलया संग्रह खः । ने.सं. ११२९ तछलागाय् कुतः पिकाकःपाखें पिदंगु थ्व सफुलिइ दुथ्याःगु खुइछपु गजल मध्ये तोतक छन्दय् च्वयातःगु गुपु गजल नं दुथ्याःगु दु । थुगु गजल सफुलिइ मतिनाया स्याःचाः, वियोग, त्याग, दर्शन, शान्तिया खोज लिसें मानव जीवनया थीथी भोगाइया लूत न्ह्यब्वयातःगु दु ।

पीजा जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठया च्वसां पिज्वःगु मात्रिक छन्दय् चिनातःगु छगू स्वच्छन्दवादी मुक्तक संग्रह खः । ने.सं. १०८७ इ भीमप्रसाद श्रेष्ठ अरय सुन्दर औषधालय किलागःपाखें पिदंगु थुगु सफुलिइ मुक्कं खुइछपु मुक्तक दुथ्याकातःगु दु । थुकी अप्वः धयाथें थः यःम्ह मतिनामि नाप लिक्क च्वनेत लालायित जुयाच्वंगु स्वच्छन्दवादी भाव दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्वहे कथं कविं सदां थः मतिनामि नाप च्वनेत गबलें कपंया फसय् च्वनाः नापलायेत स्वइ, गुबलें स्वांया नस्वालं यःम्हेसिया किपा च्वयेत जुइ ।

पूण्यभूमि नेपाल मय्‌जु अपर्णा प्रधानं च्वयादीगु निबन्ध मुना सफू खः । ने.सं. ११३६ य् पिदंगु पूण्यभूमि नेपाल निबन्धया पिकाकः शान्तवर प्रधान खः । थ्व सफुलिइ नेवाः समाजया थीथी धर्म, संस्कृति तजिलजि आदिया दुने गबलें न्हना मवनीगु, झ्वाः मजुइगु स्वां कथं ल्यनाच्वनीगु विषयवस्तुया जम्मा झिंखुपु निबन्ध दुथ्याः । थ्व सफुलिइ दुथ्याःगु झिंनिपु निबन्ध मध्ये व्रम्हाण्ड छखा छेँया परिकल्पना नांगु निबन्ध छपु न्ह्यथनेबहगु निबन्ध खः ।

बौ गजरत्न बज्राचार्य व मां जोगमाया बज्राचार्यया कोखं ने.सं. १०४६ तछलाथ्व ३ कुन्हु येँया बसन्तपुली बहुप्रतिभाशाली व्यक्ति भाजु पुण्यरत्न बज्राचार्यया जन्म जूगु खः । संस्कृति विषयय् स्नातकोत्तर यानादीम्ह भाजु बज्राचार्यया मेगु नां काकाभाइ नं खः । पद्यकन्या क्याम्पसय् नेपालभाषा विषयय् तःदँ तक प्राध्यापन ज्या यानादीम्ह पुण्यरत्न बज्राचार्य नेपालभाषा, नेपाली भाषा व अंग्रेजी भाषा स्वताय्‌सं ल्हाः ज्वःम्ह च्वमि खः । भाजु बज्राचार्यं नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् च्वखँ, बाखं, छधाः प्याखं विधाय् च्वसा न्ह्याकादीगु दु । वय्‌कःया न्हापांगु बाखं मायाप्रेम ने.सं. १०७० इ धर्मोदय ३/३१ पत्रिकाय् पिदंगु खः । ब्वंकेज्या व पत्रकारिताया ज्या यानाझाःम्ह वय्‌कः साहित्य खलःया संस्थापक (ने.सं.१०७०) नं खः । वय्‌कःया न्हापांगु पिथना सफू बाज्याया ग्वाय् व मेमेगु बाखं (ने.सं.१०७४) खः ।

सामाजिक विसंगति प्रति व्यंग्य नकाः न्ह्यइपुइगु कथं बाखं प्रस्तुत यायेफुगु गुण दुम्ह वय्‌कःया मेगु सफू वँय् फय् व मेमेगु बाखं (ने.सं. १०७६) खः । बाखनय् थें पाय्‌छिगु संवाद छ्यलाः मनोरञ्जन बिइगुली वसपोलया नाटक विवाह समिति (ने.सं. १०७०) गाक्कं सफल जू । अथेहे वय्‌कलं नेवाः तजिलजि विषयया सफू झीगु नखः चखः (ने.सं. १०८४) सफू नं पिथनादीगु दु । थुकथं तःगू विधाया सफू च्वयाः नेपालभाषाया साहित्यया धुकू जायेकेगु नापं नेपालभाषाया शिक्षा क्षेत्रय् तःधंगु योगदान बियाः ने.सं. ११०९ थिंलाथ्व ६ कुन्हु वय्‌कलं थःगु देहत्याग यानादिल ।