Category: भाषा, लिपि व साहित्य

बौ दानबहादुर डंगोल व मां सुभद्रा डंगोल (थिके)या कोखं ने.सं.१०९३ सकिमिला पुन्हिकुन्हु येँया क्षेत्रपाटी त्वालय् हाइकुमि मय्‌जु पूर्णिमा शाक्य डंगोलया जन्म जूगु खः । नेपालभाषाया साहित्य ख्यलय् वय्‌कः मय्‌जुया साहित्यिक विधा चिनाखँ (हाइकु) व बाखं खः । नेपालभाषाया थीथी पत्रिकाय् इलय् ब्यलय् हाइकु व बाखं पिथना झायाच्वनादीम्ह मय्‌जु पूर्णिमा छम्ह लोकंह्वाःम्ह प्याखंम्वः नं खः । दबू प्याखं व टेलिप्याखनय् अभिनय यानाः थीथी सिरपाः नं त्याकेधुंकूम्ह वय्‌कः मय्‌जु नेपालभाषाया ख्यलय् सक्रिय व सफल उद्घोषिका नं खः । थुकथं नेपालभाषाया ख्यलय् सक्रिय रूपं थःत फ्याना झायाच्वंम्ह मय्‌जु पूर्णिमा शाक्यया हाइकु सफू मतिनाया ख्वबि (ने.सं. ११४१ सिल्ला) पिदनेधुंकूगु दु ।

थ्व कालखण्डया दकलय् तःजिगु उपलब्धी धयागु जेलय् रचना जूगु कृतिया प्रकाशन खः गथे— चित्तधर ‘हृदय’या सुगत सौरभ महाकाव्य, (ने.सं १०६९), हृदयकथा (१०६७), अन्तरध्वनि (१०६९), गौत्तमबुद्ध (ने.सं १०६७) , फत्तेबहादुर सिंहया — वनवासया छगू खँ (ने.सं १०६८), सिद्धिचण श्रेष्ठया — सीस्वां (ने.सं १०६८), केदारमान ‘व्यथित’या– प्रतिक्षा (ने.सं १०६६), ख्वविंप्याःगु म्ये (.ने.सं १०६७), दिवस चित्र (ने.सं १०६७), हरिकृष्ण श्रेष्ठया — ख्ववि (ने.सं. १०७०) आदि ।

अथेहे अमेरिकाया बाखंच्वमि एडगार एलेन पोपिंसं पितहःगु ‘न्हू चीहा बाखं’ : “Modern short story” या सुत्रपात थ्वहे समयावधीइ मोतिलक्ष्मीया लँ नांगु न्हू चीहाः बाखं पाखें जुलसा बाखं संग्रहया रुपमा चित्तधर हृदयया खुपु बाखंचा (ने.सं१०६७.) बाखं सफू निसें जुल । नाटकय् नं परम्परागत शास्त्रीय नाटकया थासय् आधुनिक नाटकया सुत्रपात यायेगु ज्या नं चित्तधर हृदयजुं च्वयादीगु ह्वनागा (ने.सं १०६७) सफुलिइ दुथ्याःगु शाक्यानी नाटक निसें जुल । थ्व समयावधिया दकलय् तःधंगु उपलव्धी धयागु धर्मोदय पत्रिकाया प्रकाशन नं खः । ने.सं. १०६७ स निर्वासित भिक्षुपिं अनिरुद व महानाम कोविदया सम्पादकत्वय् धर्मोदय पत्रिका पिदन । प्रत्यक्ष रुपं थ्व पत्रिकाया उद्देश्य बुद्धधर्म व वुद्धशिक्षाया प्रचारप्रसार यायेगु खःसां थ्व पत्रिकां लेखक निर्माण यायेगु, भाषा सुधार यायेगु, जीवनपयोगी विविध विषयया लेख पिकायेगु ज्या यात । थ्वहे कथं थ्व पत्रिकां च्वमिपिंत च्वयेगु थाय् बियाः आपालं न्हून्हूपिं च्वमिपिं पिकाल, न्हून्हूगु साहित्यिक विधाया जन्म बिल । चित्तधर हृदयाया पौ बाखं न्हापां थ्वहे पत्रिकाय् पिदंगु खःसा थौं नेपालभाषाया नांदंपिं बाखंच्वमिपिं— पूर्णदास श्रेष्ठ, पूर्ण पथिक, माधवलाल कर्माचार्यपिनिगु बाखं पिकयाः वय्‌कःपिंत बाखंच्वमिकथं न्हापां थ्वहे पत्रिकां म्हसीकेब्यूगु खः । रत्नध्वज जोशीं च्वःगु नेपालभाषाया न्हापांगु समालोचनाया लेख धर्मोदयया कहानी नं न्हापां थ्वहे पत्रिकाय् पिदंगु खः । अथेहे रत्नध्वज जोशीया निबन्ध जक मखु प्रेमबहादुर कसाःया ह्याउँमचा, ठाकुरलाल मानन्धरया निबन्ध नं न्हापां थ्वहे पत्रिकाय् प्रकाशित जूगु खः । नाटकार हेमलाल जोशी, निबन्धकार स्वयम्भुलाल श्रेष्ठपिं नं थ्वहे समयावधीइ धर्मोदय पत्रिकां पिकाःपिं स्रष्टापिं खः । थ्व समयावधी न्हून्हूपिं च्वमिपिं पिदंगु जक मखु आदिवज्र, पन्नाप्रसाद जोशी, ठाकुरलाल मानन्धरपिनिगु दथुइ स्तरीय नेपालभाषा निर्माण यायेगु निंतिं विचार विमर्श यायेगु ज्या नं थ्व हे समयावधीइ जूगु खः । थुकथं थ्व समयावधीइ नेपालभाषाय् न्हापा खनेमदुगु न्हूबाखं, न्हूप्याखं, निबन्ध व समालोचनाया सुत्रपाट जूगु जक मखु स्तरीय नेपालभाषा दयेकेगु तकं कुतः जुल ।

पूर्वज लुमंकाः प्रा.डा. कमलप्रकाश मल्लं च्वयादीगु संस्मरण नापं मध्यकालिन नेपाःया इतिहास सम्बन्धी छगू खोजमूलक सफू खः । थःनेया थकुजुजु खलः थायमदु येँ पाखें ने.सं ११०० य् पिदंगु थ्व सफू डा.मल्लं थः मदुम्ह अबुजु योगेन्द्रप्रकाश मल्लया लुमन्तिइ श्रद्धाञ्जली स्वरुप च्वयादीगु सफू खः । थ्व सफू तसकं म्हो इलय् अर्थात् अबु मदयाः दुःखं च्वनाच्वंगु झिंनिन्हुया दुने च्वये सिधयेकूगु सफू खः । थ्व सफुलिइ पूर्खाया बारे न्यँखँ व इतिहासनापया स्वापू, नेपाःगाः इतिहासय् थकूजुपिं, जिमिगु खलः फम्पिनाप जिमिगु स्वापू व थँहिटी थकूचूकय् थकुजुपिनिगु बस्तिया प्रभाव, अबु योगेन्द्रप्रकाश मल्लयात छपासः श्रद्धाञ्जली, तँसा, थःनेया थकुजुपिनि वंशवृक्ष यानाः न्हय्‌गू द्या दु । थुकथं थ्व सफू मल्लजुं थः अबुजुया लुमन्तिइ श्रद्धाञ्जली स्वरुप च्वयादीगु सफू जूसां च्वमिं थुकी केवल प्रथम विश्वयुद्धय् नेपाः पाखें सामेल जूम्ह मदुम्ह अबुजु योगेन्द्रप्रकाश मल्लया जीवनी इतिवृतान्त जक च्वयेगु यानामदीसे नेपाःया मध्यकालिन इतिहास नाप स्वापूदुपिं तत्कालीन नेपाःया प्रशासन व आर्थिक कारोबारया ज्याय् अहम् भूमिका दुपिं थकूजुजुपिनिगु बारे थीथी अभिलेख व जनस्तुतिया पाखें आपालं खँ लुइकाः इतिहासय् उल्लेख मजूनिगु आपालं तथ्य प्रकाशनय् हयादीगु दु । उकिं थ्व पूर्वज लुमंकाः सफू च्वमिया अबु प्रति श्रद्धाञ्जलीया छपासः स्वां जक मजुसे नेपाःया मध्यकालिन इतिहासया छगू पाना नं खः ।

जुजु रणजित मल्लया बिरचित नाटक पृथुपाख्यान सफू सुनिता राजभण्डारीं सम्पादन यानाः पिथनादीगु खः । थुगु नाटक सफू प्रतीक डंगोलपाखें ११३८ यंलागा २२ कुन्हु पिदंगु खः । स्वंगू अध्याय दुगु लोकंह्वाःगु थुगु नाटक सुनिता राजभण्डारीया अनुसन्धात्मक सफू खः ।

पौ दुःख–सुखयागु फणीन्द्ररत्न बज्राचार्यया पत्रात्मक निबन्ध खः । थ्वः सफू रत्नकेसरी बज्राचार्यपाखें ने.सं ११०१ य् पिदंगु खः । थुकी न्हय्‌पु निबन्ध— नेपाः वयेमखंगु, बाखं थौंकन्हेयागु, निबन्ध च्वयेगु, फोकसुन्दो वना वयागु, बिच्छिं न्याःगु, लः मदय्‌क मगाःगु व नसा जिं नयागु शीर्षकया निबन्ध दु । निबन्धकार बज्राचार्यं थः देय्‌पिने वंबलय् व इलय् थम्हेस्यां अनुवभ यानागु दुःखसुख व उखे थुखेया खँ छेंजःपिंत पौ च्वयाः कंगु जुयाच्वन । वहे पौया संग्रह कथं थ्व सफू पिहांवःगु खः ।

भाषिक अभियन्ता भाजु पौभाः साय्‌मिया जन्म मां नानिछोरी मानन्धर व अबु गणेशलाल मानन्धरया कोखं येँया वँतु, मूबहालय् ने.सं. १०८३ यंलाथ्वः तृतियाकुन्हु जूगु खः । पौभाः साय्‌मिया आधिकारिक नां धाःसा गोकुल मानन्धर खः । वय्‌कः ने.सं. ११०० य् नेपाल लिपि गुथिलिसे स्वानाः नेवाः ख्यलय् पलाः तयादीम्ह खः ।

नेवाः ख्यलय् थौंतक थःम्हं फुफु थे ज्या सनाच्वनादीम्ह वय्‌कः थौंकन्हय् नेवाःभाय् धयागु तसकं अःपुगु, यइपुगु व न्ह्यइपुगु भाय् खः धकाः सकसितं ध्याथुइका बीगु ज्याखँय् दुबिना च्वनादीगु दु । झीगु भाय् अःपुक यइपुक व पाय्‌छि जुइक ब्वनेच्वय्‌या निंतिं थीथी इलय् प्रशिक्षण संचालन यायेगुया लिसें फेसबुक आदि सामाजिक सन्जालय् थीथी खँ न्ह्यब्वयेगु व द्वना च्वंथाय् उसि मचासे भिंकाबीगु व थुइका बीगु थेंज्याःगु न्ह्यथनेबहःगु ज्या नं याना च्वनादीगु दु । अथे हे झीगु भाय् हलिं न्यंकेगुया निंतिं हलिं नेवाः दबूपाखें स्वदँ न्ह्यवंनिसें न्ह्याका वयाच्वंगु गुगल ट्रान्सेलसन ज्याझ्वलय् सुरुनिसें मदिक्क न्ह्यलुवाः जुयाः ब्वति कया च्वनादीगु दु । वय्‌कः थौंकन्हय् दुर्गालाल साहित्य प्रतिष्ठानया दुजः, वर्ल्ड नेवाः अर्गनाइजेशनया मानार्थ दुजः, न्यूज नेपाः डट कमया नेपालभाषा सम्पादक अले नेवाः साधना कला केन्द्रया सल्लाहकार नं जुयादी ।

राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकय् उप–प्रबन्धकया जिम्मेवार तगिमय् च्वनाः ज्या यानादीधुंकूम्ह वय्‌कलं दीर्घ सेवा पदक व नेपालभाषा स्नानकोत्तर तगिमय् दकलय् अप्वः ल्याः हयाः महेन्द्र विद्याभूषण ख पदक त्याकेधुंकूगु दु । अथेहे इलय्‌‌ब्यलय् थीथी चिनाखँ, च्वखँ व बाखं च्वयाः ने.सं. ११०१ य् जूगु अन्तर माध्यमिक विद्यालय नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् च्वखँपाखे न्हाप सिरपाः, ने.सं. ११०६ य् सहीद स्मारक समिति, केन्द्रीय कार्यालय, यलपाखें ४५ क्वःगु शहीद सप्ताहया झ्वलय् जूगु कवि गोष्ठिइ लियांल्यू सिरपाः व ने.सं. ११०६ य् साहित्य गुथि यलपाखें जूगु भिंस्वक्वःगु नेपालभाषा साहित्य मुँज्याय् चिनाखँय् न्हाप सिरपाः त्याकादीगु दु । वय्‌कः पुल्चोक क्याम्पसं पिदंगु मन्दः दँपौ ल्याः ४ या सम्पादक नं जुयादीधुंकूगु दु । थथेहे वय्‌कलं भाजु राजेन्द्र डंगोलया सफू झुमिं यंकूगु समाजया सम्पादनया लिसें नेपालभाषां पिदंगु थीथी सफू व पत्रिकाया सम्पादन व भिंकेगु ज्या यानादीधुंकूगु दु । वय्‌कलं नेपाल संबत्‌यात खःकथं छ्यलेमाः धकाः वंगु ने.सं. ११४१ निसें न्हूगु कथं कोडिङ्ग दुथ्याःगु नेपाल संवत्‌या क्यालेन्डर नं दँय्‌दसं पिथनावं वयाच्वंगु दु ।

वय्‌कःया थीथी ज्याखँयात लुमंकाः ने.सं. ११४३ य् नेवाः देय् दबू, ख्वप लागापाखें हनापौ अले नेवाः देय् दबू केन्द्रीय समिति, नेवाः साधना कला केन्द्र, धापाख्यः ज्ञानमाला भजन मेहालामि पुचः व झ्वःछेँ धिमे भजन खलःपाखें सुभाय् पौ नापं ने.सं. ११४२ य् येँ महानगरपालिका शिक्षा विभागपाखें वय्‌कःयात दसिपौ लःल्हाःगु दु ।

राधाकृष्ण श्रेष्ठया च्वसां पिज्वःगु हाइकु मुना प्यसः व पीप्यकु हाइकु नांया सफू ने.सं. ११३१ य् पिदंगु खः । ४४४ पु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु हाइकु मुनाया पिकाकः शान्ता देवी, महेन्द्रमान, शर्मिला व सत्यन्द्र श्रेष्ठपिं खः । थुकी दुने नेवाः संस्कृति जीवन दर्शनया खँ, नेवाःतय्‌सं थःगु मांभाय् त्वःता वंगु प्रति चिउताः, संस्कारय् वयाच्वंंगु विकृति, ध्यबा दयेवं घमण्ड याना जुइपिनिगु इतिहास, मनू जुयाः भिंगु कर्म याना वनेमाःगु खँ, ई लिसे थःत हिले फयेकेमाःगु खँ आदि जिन्दगीया थीथी भोगाइया दृश्यत न्ह्यब्वयातःगु दु ।

प्याखं पिचा छधाः प्याखं पुचःया च्वमि दुर्गालाल खः । ने.सं. १००५ य् लुजः येँ पाखें थुगु सफू पिदंगु खः । सफुलिइ झिंनिपु छधाःप्याखं दुथ्याकातःगु दु ।

नेपालभाषाय् प्याखंया परम्परा आपालं पुलां जुयाः नं आधुनिक नाटकया जन्म धाःसा ने.सं १०६८ वयाः तिनि जुल । चित्तधर ‘हृदय’या ह्वनागा सफुलिइ च्वंगु शाक्यानी (ने.सं. १०६८) नाटक निसें नेपालभाषाय् आधुनिक नाटकया नी जुल । प्राचीन नाटकय् वाह्य संघर्ष जक ब्वयेगु जुयाच्वंगुली आधुनिक नाटकय् भावनात्मक संघर्षयात नं थाय्‌बीगु जुल ।

नेपालभाषाय् आधुनिक नाटक साहित्य ब्वलंकेगुली तत्कालीन धर्मोदय (ने.सं १०६७) पत्रिकाया तःधंगु थाय् दु । धर्मोदयय् बौद्ध अवदानया लिधंसाय् च्वयातःगु विश्वन्तरया विदा (ने.सं १०६९) नांगु चित्तधर ‘हृदय’या मेगु छधाः प्याखं पिदंसेलि मेमेपिं च्वमिपिनिगु नं बौद्ध विषयया छधाः प्याखं धमाधम पिदन । २००७ सालया राजनैतिक परिवर्तनं नेपालभाषाया नाटकारपिंत नं न्हून्हूगु विषययात थियाः नाटक च्वयेगु जागरण उत्साह हयाबिल । थ्वहे कथं नेपाःया मल्लकालीन इतिहासय् आधारित हेमलाल जोशीया म्वाः द्यो, सामाजिक राजनैतिक नाटकया झ्वलय् हृदयचन्द्र सिंहया सितिंलाः माष्टर, ईश्वरानन्दया मिसा आदि नाटक नं धर्मोदय पत्रिकाय् हे पिदन । अथेहे सफूया रुपय् सत्यमोहन जोशीयागु गौतम बुद्ध (ने.सं. १०७०) छधाः प्याखं संग्रह, भिक्षु सुदर्शनया अम्बपाली (ने.सं. १०७५) पूधाः प्याखं पिदन । थुकथं गौतमबुद्ध नेपालभाषाया दकलय् न्हापांगु आधुनिक छधाः प्याखं संग्रह खःसा बुद्धकालीन वैशालीया राजनर्तकी अम्बपालीया मातृभूमि प्रतिया त्याग बलिदानयात कयाः च्वयातःगु अम्बपाली नेपालभाषाया दकलय् न्हापांगु पूधाः प्याखं खः ।

थुकथं चित्तधर ‘हृदय’जुं नेपालभाषाय् न्हापां पाश्चात्य परम्परा कथंया आधुनिक नाटक प्रारम्भ यानादीगु खःसा थुकियात छगू प्रवाह कथं न्ह्याकेगु ज्या सत्यमोहन जोशी, हेमलाल जोशी व भिक्षु सुदर्शन आदिपिंसं यानादिल । सत्यमोहन जोशीं नेपालभाषाया साहित्यिक व्यक्तित्वपिनिगु विषययात कयाः— सिद्धिदास, वैद्यबाः, हेमलाल जोशीं मल्लकालिन ऐतिहासिक व्यक्तित्वपिनिगु विषयय् खड्ग सिद्धि (ने.सं. १०७६), शदाशीव व भिक्षु सुदर्शनं बुद्धकालिन व्यक्तित्वपिं—अम्बपाली, विम्बिसार (ने.सं. १०८२) आदिपिनिगु जीवनीयात कयाः चरित्रप्रधान नाटक पिकयादिल ।

थथे ऐतिहासिक साहित्यिक व्यक्तित्वपिनिगु विषययात कयाः नाटक च्वयेगु प्रवृत्ति न्ह्यानाच्वंगु इलय् ईश्वरानन्दया– पसूका (ने.सं. १०७७) छधा प्याखं संग्रह, थःगु छें (ने.सं. १०७८) पूधाः प्याखं पिदन । थुकिं नेपालभाषाय् नं घटना प्रधान नाटकया थासय् इब्सन परम्पराया समस्यामूलक नाटक दुहांवल । नाटकय् घटनां मखु समस्यां थाय् काल । थ्व छगू प्रवाह कथं हे न्ह्यात । ईश्वरानन्दयां लिपा थ्वहे लँपु लिनाः खनेदयेकः वःम्ह बासु शशिं ताःचाप्वाँय् (ने. सं. ११०४) नाटक च्वयाः छगू परिवारया समस्या न्ह्यब्वयाः नं समाजया हे समस्या कथं क्यनाबिल ।

अथेहे छगू जाति, छगू वर्गया समस्यायात ज्वनाः जक नाटक च्वयेगु प्रवृत्तियात हाचां गायाः देय्‌या विविध ख्यलय् पिज्वयाच्वंगु राजनैतिक, आर्थिक आदि विकृति विसंगतियात कयाः नाटक च्वयेगु प्रवृत्ति नं नेपालभाषाया नाटकय् खनेदत, अले थज्याःगु विकृति विसंगतियात तप्यंक ब्वयेगु मयासे हास्यव्यंग्यया रुपय् प्रस्तुत यायेगु प्रवृत्ति नं नेपालभाषाया नाटकय् ब्वलन । श्रीकृष्ण अणुया खःला मखुला (ने.सं. १०९७), पद्मरत्न तुलाधरया आः जितः नं तन तन दइवल (ने.सं. १०९७), रामशेखरया घिंताल्ल (१०९६) आदि थज्याःगु हे नाटक खः । अथे हे समस्यामूलक नाटकया ख्यलय् दुर्गालालया आगमनं वर्गीय संघर्षप्रति आस्था द्यजायेकीगु प्रगतिवादी नाटकया परम्पराया नी जुलसा निमन्त्रणा थेंज्याःगु गीति नाटकं गीति नाटकया परम्परा नं स्वनाबिल । गिरिजाप्रसाद जोशी, दिनेश भुजु, पुष्पबहादुर चित्रकार, राजभाइ थेंज्याःपिं नाटकारपिंसं नाटकय् प्रगतिवादीया सः अझ तिख्खर जुइकेबिल । अथे हे विजयबहादुर मल्लं सुधारया सन्देश, युग चेतनाया जःह्वलीगु ज्याय् प्रचारवादया गन्धं मुक्त यानाः नं नाटक च्वयेफु धैगु क्यनाबिल ।

थथे प्रतिप्ठापित नाटककारपिंत सक्रिय जुइकेबीगु व न्हून्हूपिं नाटककारपिंत थ्व ख्यलय् आकर्षित यायेगु ज्याय् इलय्ब्यलय् थीथी संघ संस्थापाखें जुइगु नाटक धेंधेंबल्लाः कासा, नाटक महोत्सव आदिया नं तःधंगु भूमिका दु । ने.सं. १०८५ लिपाया त्वाःत्वाःया सहित्यिक सांस्कृतिक आन्दोलनया लिच्वः कथं स्पष्ट रुप न्ह्यःने वःगु विधा ख्यालः व छधाः प्याखं नं खः । थ्वहे झ्वलय् मुनासः यात ल्वःमंके फइमखु । सहलह संस्थां किसि न्याइम्ह मदनमान, कुलां चकनी तिनि आदि थेंज्याःगु नाटक मञ्चन यानाः नेपालभाषाया नाटक विधा थकायेगुलिइ तिबः बिउगु दु । थ्वहे झ्वलय् पब्लिक युथ क्याम्पस सँझ्याः साहित्य पाःलाःया योगदानयात नं ल्वःमंके मज्यू।

नेपालभाषाया नाटक दबुलिइ हुइकेगु ज्याय् जक सीमित मजुसे टेलिफिल्म, फिल्मया रुपय् नं प्रदर्शन जुइधुंकूगु दु । सिलु, राजमति, तं बैंक, ,पलाख्वाँय्, १२ बजे आदि थुकिया दसु खः । तर नेपालभाषा साहित्यया मेमेगु विधाय् गुलि सफू पिदंगु खः उकिया तुलनाय् नाटकया सफू म्हो हे जक पिदंगु दु । थज्याःगु हे स्थितियात मनन् यानाः स्व. मोहनकृष्ण डंगोलजुं प्यदँय् छकः उत्कृष्ट नाटकयात सिरपाः बीगु यानाः प्रेममोहन सिरपाः स्वनादीगु दुसा स्वयम्भुलाल श्रेष्ठया श्रेष्ठ सिरपालं नं च्वमिपिंत उत्साहित याःगु दु ।

प्याथंनिसें सीधुंकाः तकया संस्कार (गर्भदेखी मरणोपरान्त सम्मको संस्कार) नांगु सफूया च्वमि भाजु विनोदमान राजण्डारी खः । मय्‌जु गीता राजभण्डारीं ने.सं ११२८ य् पिकयादीगु थ्व सफुलिइ छगू पानाय् नेवाः भाय् मेगु पानाय् नेपाली भाय् छ्यलाः नेवाःतय्‌सं जक मखु नेपालीभाषीपिंसं नं थुइमा धकाः च्वयातःगु सफू खः । नेवाःतय्‌गु मंकाः संस्था नेवाः देय् दबूया कोषाध्यक्ष जुयाच्वनादीम्ह विनोद राजभण्डारीं नेवाः भाय् मसःपिं स्वनिगःया पिनेच्वंपिं नेवाःतय्‌सं नं थःगु नेवाः तजिलजि म्हसीमा नापं थ्व सफू थःपिनिगु जातीय तजिलजि हनेत छगू निर्देशिका थें जुइमा धैगु तातुनाः अति संक्षिप्तं सरल भाषं च्वयातःगु सफू खः।