Category: भाषा, लिपि व साहित्य

स्वीखुगू द्या दुगु लुमन्ति उपन्यासया च्वमि मय्‌जु अपर्णा प्रधान खः । उपन्यासकार अपर्णा प्रधान स्वयम् हे पिकाकः जुयाः ने.सं. ११३६ य् पिकाःगु थ्व नारी समस्याय् केन्द्रीत छगू सामाजिक उपन्यास खः । थ्व उपन्यासय् मिसातय्‌सं थःछेँ व भाःतया परिवारय् भोगय् यायेमाःगु दुःख, सुख, नेवाः समाजय् जुयाच्वनीगु विविध दुर्घटनाया चित्रण दु । उपन्यासय् अप्वः थें घटना पात्रया अतितया लुमन्ति कथं ब्वयातःगु दु ।

लुमन्तिया किचः भाजु मल्ल के. सुन्दर च्वयादीगु नियात्राया सफू खः । भावना पिथना पाखें ११०९ य् पिदंगु थ्व सफुलिइ न्यागू अध्याय दु । थ्व सफुलिइ दुथ्याःगु न्यागू अध्यायया शिर्षक खः —युरोपया झ्यालं नेपाः खनाबले, बर्लिनया पःखाः, नेपालं पिने नेपालं दुने, पूर्व जन्मया जिमि कलातं च्वयाहःगु पौ, इङ्गलिस च्यानलय् लूगु जीवन ।

थ्व सफुलिइ नेपाःमिया नुगः घानाः युरोप चाःहिलादीम्ह भाजु मल्ल के सुन्दरं नेपाःमिया मिखां युरोपयात गुकथं खंकल जक मखु युरोपया मिखां नेपाःमिपिंत गुकथं खंकल धयागु हृदयविदारक चित्रण नं थ्व सफुलिइ दुथ्याकादीगु दु ।

च्वमि भाजु मल्ल के. सुन्दर युनेस्कोया ग्वसालय् युगोस्लाभाकियाया राजधानी बेलग्रेडय् सन् १९८१ जूनं निसें जूगु अफ्रो एशियाली पत्रकारतय् छगू कार्यशाला गोष्ठीइ ब्वति कायेत झायादीगु खः । व हे गोष्ठीइ ब्वति कायेगु झ्वलय्ं वय्‌क: स्वलातक उखे हे च्वनेमाःगु जुल । थ्व हे झ्वलय् मेपिं पत्रकार पासापिं नाप वय्‌क:पिं युरोपया थीथी देय् चाःहिलेगु जुल । थ्व हे क्रमय् युरोपया थीथी थासय् चाःहिलेगु थीथी मनूत नापलायेगु ज्या जुल ।

नेपाःमिया नुगः घानाः युरोप चाःहिलादीम्ह भाजु मल्लं नेपाः म्हसीकेगु विषयय् क्यंगु डकुमेन्ट्रीे छथाय् पुखुली मचां छखे खिफाना च्वंगु मेखेर अन हे मनूत भारासिलाच्वंगु, म्वःल्हुयाच्वंगु दृश्य प्रसारण जुयाच्वंगु खंबले थःगु नुगः ख्वःगु, अथे हे युरोपया प्रत्येक धया थें भन्सारय् थःपिनिगु नेपाली पासर्पोट खनकि तसकं शंकापूर्ण ढंगं चेकजाँच याइगु, नेपाली धयापिं फुक्क हासिस व हिरोइनया कारबार याइपिं खंकीगु अझ गुलिस्यां ला छिमिके हासिस, हिरोइन दुला धकाः तकं न्यनेगु याःगु, भिसा तकं मब्यूगु हृदय विदारक चित्रण दु । छखेर युरोपया भौतिक विकास वैभवया दृश्यं च्वमिया मन साःगुया वर्णन् दुसा मेखेर च्वमियात लुइमखाःगु —कलाः नं भाःत धकाः पियाच्वनेम्वाःगु भाःतं कलाः धकाः पियामच्वनीगु खुल्ला समाजया नं चित्रण दु ।

लुमन्तिया जः अन्जना ताम्राकारया च्वसां पिज्वःगु सफू ने सं. ११४१ य् अन्तर्राष्ट्रिय हाइकु दिं अप्रिल १७ कुन्हु लाकाः ईलोहं प्रकाशन प्रा.लि पाखें पिथंगु खः । थ्व हाइकु संग्रहय् प्रत्येक पेजय् छगू शिर्षकया किपा, प्रत्येक पेजय् शिर्षक लिसे स्वानाच्वंगु न्याकू हाइकु यानाः स्वीगू शीर्षकय् मुक्कं १५० पु हाइकु दुथ्याकातःगु दु । थुकी जीवन दुने मतिना दु, मतिना दुने लुमन्तिया किचः दु, किचः दुने वियोगया ख्वबि बाः वयाच्वंगु दु । लिसें सांस्कृतिक विम्व छ्यलाः जीवनया अनुभूति प्वंकातःगु दु ।

लुँहिति नेपालभाषाया पाठ्य सफू खः । थ्व तगिं १ निसें ५ तकया निंतिं छधाःनिसें न्याधाः तक (न्यागू भाग) पिहांवःगु खः । थ्व सफूया न्हापांगु संस्करण वि.सं २०५६ सालं पिहां वःगु खःसा निगूगु संस्करण वि.सं. २०७० सालं पिहां वःगु खः । मस्तय्‌त ल्वःगु बाखं, चिनाखँ व च्वखँया नापनापं ज्ञानगुणया खँ दुथ्याःगु थ्व पाठ्य सफू सम्पादन व परिमार्जन यायेगु ज्या हितकरविरसिंह कंसाकार, दुर्गालाल श्रेष्ठ, भूषण प्रसाद श्रेष्ठ, राजा शाक्य, सुचिता श्रेष्ठ व शारदालक्ष्मी श्रेष्ठपिंसं यानादीगु खःसा अद्यावधिक यायेगु ज्या दिवाकर जापागाइंया कजिसुइ सुवर्ण शाक्य, डा. तुयू बहादुर महर्जन, विष्णु चित्रकार व शंकर प्रधानपिंसं यानादीगु खः ।

तुयु पुंया थुगु लू सफूचा ने.सं.११२८ होलि पुन्हिकुन्हु पिदंगु खः । झिंनिपु जक हाइकु दुथ्याना च्वंगु थुगु सफूचिया पिकाकः लू स्वला– पौ खः । थुगु सफूचाय् जीवनया अनेक भोगाइया अवस्थां खंगु पीडाया, प्याःचाःया सः थ्वयाच्वंगु दु ।

लूसः सफू भाजु योगेन्द्र प्रधानं च्वयादीगु चिनाखँ मुना खः । झी पुस्तकालयं ने.सं. १०८४ इ पिदंगु थ्व सफुलिइ स्वीछपु पद्यात्मक चिनाखँ दु । लोकतान्त्रिक आन्दोलन व नेपालभाषाया बुखँपौ भाजु हरिवृष्ण डंगोलं थःगु नेपालभाषा एम.ए.या शोधपत्रयात सफूया रुप बियाः लोकतान्त्रिक आन्दोलन व नेपालभाषाया बुखँपौ नामं सफू पिकायादीगु खः । थ्व सफू हरिकृष्ण थम्हेस्यां हे ने.सं. ११३३ य् पिकयादीगु खः । नेपालभाषाया पत्रकारिताया विषयय् थ्व निगूगु कृति ख । थुकी नेपालभाषाय् मिडियाया खँ दुथ्याकातःगु दु । थुकी २०६२ सालया जनआन्दोलनया छुं लु नं ब्वयातःगु दु ।

न्हापांनिसें लोकजनं हाहां वयाच्वंगु व छगू पुस्तां मेगु पुस्तायात हस्तान्तरण यायां वयाच्वंगु म्येयात लोकम्ये धाइ । लोकम्येया च्वमि, हाःमि व लय् चिनामिया नां गनं नं न्ह्यथना तःगु दै मखु । थुकथं हे नेपालभाषाय् नं मचातय्‌गु निंतिं नं लोकम्येत यक्व निर्माण जुयाच्वंगु दु । मचा लोकम्ये मचातय्‌सं हालीगु नं दु, मचातय्‌गु निंतिं तःधीपिंसं हालीगु नं दु । नेपालभाषाय् मचा लोकम्ये यक्व दु । मचा ह्ययेकेगु निसें कयाः मचातय्‌त म्हितकेगु, न्ह्याइपुकेगु, ज्ञान बीगु निंतिं सृजना जुयाच्वंगु मचा लोकम्येत झीगु भाषाय् यक्व खने दु । उलिजक मखु झीगु संस्कृति, रितिथिति, नखःचखः, जात्रा आदियात कःघानाः नं मचा लोकम्येत यक्व सृजना जुयाच्वंगु दु । मचा लोकम्येया लय् नं मस्तय्‌त ल्वइकथं व यइकथं दयेकाःतःगु जुयाच्वनी । लसं यानाः नं मचाम्येत मचातय्‌त यइगु खः ।

आःतक म्वानाच्वंगु तसकं लोकंह्वाःगु छुं छुं झीगु मचा लोकम्येत क्वय् न्ह्यब्वयागु दु । झीसं क्वातुक मालेज्या यायेफत धाःसा यक्व झीगु मचा लोकम्येत लुइके फैतिनि । तसकं प्रचलितगु आःतक हालेगु याना वयाच्वंगु छुंछुं मचाम्येत थन न्ह्यथनाच्वना, गथे कि — उनायः पुता उनायः, हा चिकुचिकु मले पाजु, निपु मथु ला लाः, ल्वहं दाया खौ दाया, त्यःछिं त्यः, कुने सु वल धापल्यां ख्याः, ला छकू वयेक समय बजि, छिमि छु ध्वाखा लुँया ध्वाखा, चिकुल चिकल पाजु आदि । मचा लोकम्येया बारे भाजु हरिगोविन्द श्रेष्ठजुं तःजिक अध्ययन यानाः झीगु मचा म्ये नांगु सफू पिथनादीगु दु । राजभाइ जकःमिजुया च्वसां ने.सं. ११२० य् पिदंगु मचा मय्लिं म्येचालय् मय्‌जु रत्नदेवी कसाःजुं मुनादीगु तःपु मचा लोकम्येत नं तँसा कथं दुथ्याकातःगु दु ।

यलय् दँय्दसं कात्तिप्याखंया झ्वलय् क्यनीगु बाथः प्याखं नेपालभाषाया ज्वःमदुगु लोकंप्याखंत खः । कात्तिप्याखनय् न्ह्यब्वइगु छुं लोकप्याखंया नमूना ।

च्वले खुदां दां खुदां प्याखं

बाथः किजां (यलय् बाथः नं) छम्ह च्वले बन्जानीयाके दां खुदां बियाः खुदां वंम्ह च्वलेचा न्यानायंका, हाकनं व च्वलेचा नापं झिनिदां वंम्ह च्वलेचा ह्ययेका यनी । च्वले बन्जानीया मिजंम्ह वइबलय् दां खुदां जक बियाः भिंनिदा वंम्ह च्वले ह्ययेका यंकूगु सीकाः व हेकासिँद्यःयात माले कथं इमिगु नां न्यनी । मिसाम्हं ना कने फइमखु । उमित म्हसीकेया लागि उमिगु ख्वाःपाःया म्हसीकाः बी । छम्ह प्वप्वःचा ख्वाःम्ह, मेम्ह स्वलापुया ख्वाःवःम्ह अले मेम्ह हाप्वः ख्वाः वःम्ह । थथे इमिगु ख्वाःपाःया म्हसीका कथं इमित म्हसीकाः ज्वनी । व स्वम्ह बाथःत छसी कथं – गंदाजु (यमि बाथः) समादाजु (ख्वपय् बाथः) व बाथः किजा (यलय् बाथः) खः । थ्व स्वम्ह बाथःतय्‌गु ख्वाःपाःत गुज्वःगु धाःसा – गंदाजुया ख्वाःपाःया उन वँचुवँचु नः अले कपालय् स्वबला सिन्हः तियातःगु दु, नापं ग्वाय् नं दु । अनंलि समादाजुया ख्वाःपाःया उन स्वँलाथें अले कपालय् ह्याउँगु चाकमक लाःगु सिन्हः तिनातःगु दु । अले म्हुतु बेक्वः, म्हुतुं धंवा निपु पिहां वयाच्वंगु व ग्वाय् फिंफिं दयाः अद्भूत रुप जुयाच्वंगु दु । अनं बाथःकिजाया ख्वाःपाःया उन वँचु नःसां व ख्वाःपाः हाज्या हाज्या व हुलि हुलि स्वये हे हाप्वः थें च्वं व ख्वाःपालय् न्हसपोतसं थी घानाः तःगु चाःचा छचाः व त्वाथय् धाथेंया ग्वाय् दु । अले छ्यनय् संप्वः चिनातःगु दु ।

जिजां खुसि छिकेगु

छन्हु चन्द्रवती व पुनावती निम्हं मां व म्ह्याय् खुसि छियेगु कुतलय् बाः वयाच्वंगु खुसि स्वयाः नुगः मछिंका मनय् खँ वायेकाः खुसिपाखे स्वयाच्वनी । थुगु हे इलय् अन बाथःकिजा चाःह्युह्युं थ्यंकः वइ । इमिगु अवस्था खनाः बाथःकिजां छु जुल धकाः न्यनी । लिसलय् चन्दवतीं धाइ– थ्व बाः वयाच्वंगु खुसि छी मफयाः मां व म्ह्याय् नुगः ख्वयेकाः च्वनाः अले थन सुं खुसि छिकाबीपं दैला धकाः लँ स्वयाच्वना । थुबलय् बाथःकिजा धाःसा नापं च्वनाच्वंम्ह म्ह्याय्‌म्हं पुनावती खनाः मनमोहित जुइ । कासा छिकपिंत जिं पालंपाः लुकुंछिनाः खुसि छियेकाः ग्वाहाली यानाबी धकाः न्हापालाकः चन्द्रवतीया म्ह्याय् पुनावतीयात बाथःकिजां खुसि छिइकेया निंतिं लकुंच्वं धाइ । मांम्ह चन्द्रवतीं मनूया भाःमदु धकाः मतिंतसें बाथःकिजायात ‘ए भाजु छंगु नां छु ?’ धकाः न्यनी । लिसलय् बाथःकिजां जिगु नां जिजा धकाः लिसः बी । थथे खुसि छियेकेगु नामं बाथःकिजां चन्द्रवतीया म्ह्याय् पुनावतीयात अनं ब्वयेकाः यनी । थुखे चन्द्रवती जिजां म्ह्याय् यंकल धकाः खुसि सिथय् च्वनाः लाय्लाय्बुयाः ग्वाहालि फ्वनाच्वनी । अन छु जुल धकाः चिउताः तयाः मनूत म्वःम्वः मुंवइ । जिजां म्ह्याय् यंका दुःख जुल धकाः चन्द्रवतीं थःगु खँ तइ । जिजां म्ह्याय् मयंकुसा सुनां यनि धकाः मनूतय्‌सं धाइबलय् चन्द्रावती मौन जुइ । प्याखं क्वचाइ ।

ल्यवः लायेगु

छन्हु स्वम्हः बाथःत चाःहिलेगु झ्वलय् द्यः खिउँसे च्वनावःसेंलि बाय् च्वनेगु निंतिं सतः, फल्चा माः जुइ, लुयावइ मखु । लिकसं च्वंगु छखा छेँय् पाजु धकाः नाता क्यनाः सःती । थथे थःगु झ्याःकोसं च्वनाः पाजु धकाः सःतूपिं सु धकाः स्वःवःम्ह मय्जुं थःगु न्ह्यःने म्हःमसिउपिं स्वम्ह मनूत यःसिं थें दनाच्वंगु खनाः अजूचायाः सु धकाः न्यनी । थथे स्वम्हं बाथःतय्‌सं पाजु व मलेजुयात थःपिं मचाबलय् जक हे नापलानागु, तःधि जुयाः म्हमसिल जुइफु धकाः अनेक कथंया खँ तइ । थथे यक्व लिपा तापाकंनिसें वःपिं भिंचापिंत धकाः थःगु छेँय् बाय् बियाः नकेत्वंके याइ । थुखे पाजुम्ह बुँइ वनाः बालि स्वःवनेगु धकाः तुतां छपू व मतःच्या थलः ज्वनाः बुँ पाखे स्वयाः वनी । अबलय् मतिनाकाजी धयाम्ह छम्ह पाजु धाःम्ह बुँ वंगु सिइकाः ख्यालि च्वनेगु ह्वःताः चुलात धयागु तायेकाः छेय् वयाः खापा धाराधारा यानाः ‘सुन्दरी..’ धकाः सः तइ । मलेजुं खापा चायेकाः मतिनाकाजीयात तलय् ब्वना यंकी । थ्व जुक्क फुक्क सकतां खँ स्वम्हं बाथःतय्‌सं सुलाःसुलाः स्वयाच्वंगु जुइ । तलय् मतिनाकाजी व सुन्दरी मलेजु दथुइ रसरंग जुइ । अबलय् ‘यः मलेजु छुं ल्वाकः म्हुल लाकि छु ? धू क्वहां वल मिखा हे कने मजिल’ धकाः गंदाजुं सः तइ । अथेहे समाभाजुं थ्व छेँ मिर्मिर् सं गथे, भ्वखाय् जकं ब्वलकि छु ? धकाः हथासं हाली । थथे ख्याली च्वंवःम्ह मतिनाकाजी ग्याःपहलं ‘यः सुन्दरी थन मनूत दु लाकि छु ?’ धकाः न्ह्यसः तइ । ‘कुने भिंचापिं धाःपिं बाय् च्वंवयाच्वंगु दु, सः भचा चिसः या’ धकाः संकेत याइ । बुँ वनाः बालि स्वःवःम्ह पाजु थ्यंकः वइ । ‘ए सुन्दरी खापा चायेकः वा..’ धकाः सःती । सुन्दरी नाप ख्यालि च्वनाच्वंम्ह मतिनाकाजी इतःमतः कनाः ‘ए.. सुन्दरी कुने खापा चायेके न्ह्यः, जितः नि गनं सुचुकि’ धाइ । सुन्दरीं थः ल्यवः मतिनाकाजीयात ध्याकुनेय् च्वंगु भ्वाथः सुकू फ्यनाः उकि तुला बी । अले थः न्ह्यःवःसु यानाः मिखा ब्वब्व स्यानाः खापा चायेकी । पाजु मलेजु थःगु क्वथाय् वनी । कन्हय् सुथः न्हापां स्वम्ह बाथःत दनाः पाजुयाके बिदा फ्वंवनी । पाजुं नुगःमछिंकाः जन्मय् छकः वःपिं भिंचापिंत छु माःगु खः धा, ज्वना हुँ बियाछ्वये धकाः धाइ । स्वम्ह बाथःतय्‌सं सुकू पाखे स्वयाः साहुति याइ । बाथःकिजां मलेजुपाखे स्वयाः धाइ ‘थथे पाजुं बिइ धाःसां मलेजुं बिइ धाइ थें मच्वं, म्वालः का पाजु ।’ हथासं मलेजुं नं छिमित छु मागु खः बियाछ्वये धाइ । अले बाथः किजां पतिंचां सुयाः न्ह्यःने धंकातःगु सुकू छपाः थःपिंत ज्याभः बियाछ्वःसा ज्वनावने धाइ । सुकू बीमज्यू धकाः मलेजुं पनी । भ्वाथःगु छपाः सुकू बियां छु जुल, बचन तःधं बचनं चिले मखु धकाः पाजुं उगु सुकू बाथःतय्‌त बियाछ्वइ । थथे बाथःतय्‌सं लं धुछिं सुकुलिइ थ्वात्तु थ्वानाः बञ्जाया ल्हातिइ मिया थकी । उम्ह बञ्जायाके सुन्दरीं सुकू न्यानाः थः ल्यवः मतिनाकाजीयात मुक्त याना बी ।

प्याखं क्वचाइ ।

लोकय् प्रचलित प्याखं हे लोकप्याखं खः । नेपालमण्डलय् प्याखंया परम्परा प्राचीनकालं निसें दुगु खनेदु । थुकिया छगू दसु त्वाःत्वाः पतिकं दुगु दबूत नं खः । नेवाःतय्‌सं नृत्य तथा नाटक नितांयात छगू हे खँग्वलं प्याखं धायेगु चलन दु । सायद न्हापा न्हापा नृत्य मदयेकं नाटक मजुइगुलिं हे जुइमाः ।

नेवाः लोकनाटकया छुं विशेषता :

–   लोकनाटक विशेष नखः चखः उत्सव आदिइ जक क्यनेगु चलन दु ।

–   नृत्य संगीत लोकनाटकया अनिवार्य तत्व जूगु दुसा लोकनाटकय् छुं नं कथं ताहाःचीहाःगु कथातत्व दयाच्वनी ।

–   लोकनाटकय् समसामयिक जनजीवन तथा घटनाया किचः दयाच्वनीसा थुकिया प्रस्तुितइ सरलता व सहजता दयाच्वनी ।

–   लोकनाटक मूलतया गद्यभाषं सम्वाद जुइगु खया नं लोकया मन सालेत गनं पद्य भाषाया नापं थाय्‌थासय् उखान टुक्का नं प्रयोग यानातइ ।

थथे नेवाः समाजय् प्रचलित लोक नाटकयात निब्वय् थलाः अध्ययन याय्छिं ।

भाव प्याखं

थज्याःगु लोकप्याखनय् आख्यान तत्व दया नं सम्वाद दइमखु । नृत्यपाखें हे फुक्क् अभिनय यानाः क्यनेगु याइ । थीथी देवीप्याखं गथे— कुमारी प्याखं, महाकाली प्याखं, नवदुर्गा प्याखं, गथु प्याखं आदि थुकिया दसु खः । थज्याःगु प्याखं विशेष पर्वय् जक हुइकेगु याइसा छगू थासय् जक मखु थाय्‌थासय् वनाः नं हुइकः वनेगु याइ ।

संवाद दुगु प्याखं

थज्याःगु लोक प्याखनय् कथातत्वया नापं सम्वाद नं दयाच्वनी । तर पात्रतय्‌सं केवल थःपिंत निर्देशित याःगु सम्वाद जक नवायेगु मयासे अनया थाय्बाय् लकस स्वयाः थःपिसं नं छुं तनाः नं नवायेगु याइ । यलया कात्ति प्याखं हुइकीबलय् क्यनीगु बाथः प्याखं नेवाः लोकनाटकया छगू पाय्छिगु दसु खः । अथे हे स्वनिगलय् गुंपुन्ही नःखःया च्यान्हु तक क्यनीगु प्रहर्षण, येँयाःया दबू प्याखनय् हुइकीगु चैनसिपाईया प्याखं, घिन्तांमुनिया प्याखं नं लोकप्याखंया छुं दसुत खः । थज्याःगु लोकनाटकयात लिखितरुपय् तयेगु चलन मदुगुलिं लोप जुयावंगु दु ।

बौद्ध विद्वान लोकबहादुर शाक्यया जन्म अबुजु हर्षबहादुर शाक्य व मां धनकुमारी शाक्यया कोखं ने.सं. १०४८ य् कृष्णगल्ली, पुल्चोक यलय् जूगु खः । सरकारी सेवाय् उपसचिव तकं जुयादीम्ह खया नं बुद्धधर्म प्रति अति मन क्वसाःम्ह लोकबहादुर शाक्ययात न्हापां धर्मोदय पत्रिकांं च्वमि कथं म्हसीकेब्यूगु खः । वयकःया न्हापां पिदंगु च्वसु तत्कालिन धर्मोदय पत्रिकाय् पिदंगु सत्यता (ने.सं १०७२) नांगु च्वँखँ खः । तःपु हे थीथी पत्रिकाय् बुद्धधर्म तथा बौद्ध दर्शन सम्बन्धी च्वसु पिकयादीम्ह थ्वय्‌कःया सफूया रुपय् —प्रज्ञापारिमिता शून्यता ज्ञानया खँ मुना (ने.सं. ११०३), वोधिचर्याया जः (ने.सं. १११८) जगतोहिताय (ने.सं. ११२४), जगतोहिताय (ने.सं. ११२४), निर्वाणया त्वाथः (ने.सं. २०६७)आदि पिदंगु दु ।

अथेहे लोकबहादुर शाक्यं थी थी बुद्धधर्म सम्बन्धी संस्था गथे —धर्मोदय सभा, थेरवाद बौद्ध दायक सभा, वोधि परिषद यल, बुद्धजयन्ती कोष समिति यल, युवक बौद्ध मण्डल, नेपाल आदिइ आवद्ध जुयाः बुद्धधर्म व बौद्ध दर्शनया प्रचार प्रसार व सम्वद्र्धनया ज्याय् महत्वपूर्ण योगदान बियादीगु दु । थथे बुद्धधर्मया ख्यलय् थःत फ्यानाझाःम्ह लोकबहादुर चित्रकारयात वय्‌कःया योगदानया कदर स्वरुप थीथी संस्थां थीथी सिरपाः व सम्मान देछाःगु दु, गथे्— आशामान ताम्राकार सिरपाः, पञ्चवीर सिंह सिरपाः, मञ्चुका स्मृति अक्षय कोष सम्मान आदि । थुपिं सिरपाः व सम्मान बाहेक नेपाल सरकारपाखें गोरखा दक्षिणबाहु तृतियं विभूषित जूगु दु । वय्‌कःया न्हापांगु च्वसु धर्मोदय (ने.सं. १०७२) स सत्यता शीर्षकय् पिदंगु खः ।