Category: भाषा, लिपि व साहित्य

व गमला थ्व खैथल सफू महाकवि गिरिजा प्रसादं च्वयादीगु ने.सं. ११०३ य् त्वाथः प्रकाशनपाखें पिदंगु उपन्यास खः । थ्व उपन्यासया मू विषयवस्तु धयागु यौन ल्वय् खः । यौन ल्वय्‌या ग्यानापुगु किपा क्यनाः मनूतय्‌त ख्यानाः थ्व ल्वय्‌प्रति गम्भीर जुइत इनाप याय्‌गु आज्जु कय्‌च्यानाः च्वयातःगु उपन्यास खः । यौन अनुशासन थ्वयागु समाधान खः अले अज्याःगु यौन अनुशासन साम्यवादी समाजय् जक सम्भव जू धकाः मनूतय्‌त साम्यवाद पाखे घ्वायेगु कुतः थुकी जुयाच्वंगु दु । थुगु अर्थय् थ्वयात प्रगतिशील साहित्य धायेफु । उपन्यासया नामकरणया आधारय् धायेगु खःसा थःगु निंतिं जक म्वाइपिं, अनुशासनय् मच्वनीपिंत उपन्यासकार गिरिजां खैथल खंकादीगु दुसा कर्किगु निंतिं म्वाइपिंत गमला तायेकादीगु दु ।

वं नकतिनि प्रेम यात मथुराकृष्ण साय्‌मिया झिपु बाखं मुनातःगु सफू खः । प्रदीप्त पुस्तकालयं ने.सं. १०८२ इ पिथंगु थ्व सफुलिइ व वइतिनि, निप, व मनू, मतिना, टाङ टाङ….. एघार, मार–विजय, कला, खा–मिखा, सोगु सुका व वं नकतिनि प्रेम यात शीर्षकय् बाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । थुगु सफुलिइ प्रेमबहादुर कसाः व दुर्गालाल श्रेष्ठया छत्वाः छत्वाः टिप्पणी नं दु । अथेहे कमलप्रकाश मल्लं थःगु धापू तयादीगु दु ।

मुक्कं प्रेमया सम्बन्धय् च्वयातःगु बाखं मुना खः— वं नकतिनि प्रेम यात । थुगु बाखनय् आदर्श प्रेमपाखे न्ह्याः वनेत मनूयाके पिलू वइगु सामाजिक व मनोवैज्ञानिक कमजोरीत उलेगु ज्या यानातःगु दु ।

व लँपु : थ्व पलाः सफू नेपालभाषाया नांजाःम्ह च्वमि व भाषा न्ह्यलुवाः मल्ल.के सुन्दरया च्वसां पिदंगु निगूगु उपन्यास खः । थ्व उपन्यासयात च्वमिं बौद्ध विनय व सशस्त्र विद्रोहया दथुइया छगू औपन्यासिक अन्तर संवाद् धकाः मेगु छगू उपनां नं बियादीगु दु ।अहिंसा, विनय, मैत्रीया तुतां चुयाः निर्वाणया लँपुइ पलाः छिनाच्वंम्ह पात्र व शस्त्र व विद्रोहया लिधंसा कयाः वर्ग शत्रुतय्‌त न्हंका सर्वहारा वर्गया मुक्तिया लँय् न्ह्यानाच्वंम्ह छापामारपिनिगु कार्यव्यापारय् केन्द्रीत जुयाः न्ह्यानाच्वंगु थ्व व लँपु : थ्व पलाः उपन्यास निवार्ण व मुक्तिया अर्थात् माक्र्सवाद व बौद्ध दर्शनया फ्युजन यानातःगु उपन्यास खः ।

छम्ह प्रवुद्ध जनपक्षीय च्वमिया सिर्जनाय् वैचारिक स्पष्टता, वर्गीय चेतना जक मखु वयाके दुगु अध्ययन चिन्तन नं उलि हे जहाँ थिनाच्वनी धैगु खँ थ्व उपन्यासय् ल्यहेंपुयाच्वंगु बौद्ध दशर्नया नापं माक्र्सवादी दर्शन व थीथी ऐतिहासिक, राजनैतिक आदि घटनाया चित्रणं उलाब्यूगु दु । फलतः थ्व उपन्यास मानसिक आस्वादन जक मखु… बौद्धिक खुराक चूलाकेत नं उलि हे सक्षम जूगु दु ।

महाकवि गिरिजाप्रसादया थ्व उपन्यास व ल्वहं जि झ्वालाः ने.सं.११०७ य् प्रकाशित जूगु खः । थ्व उपन्यास ब्वनेबलय् विक्षिप्त भावनाया ब्वसा अथवा प्रतिकृया थें तायेफु, तर थ्व खुल्ला आकाशय्, थःगु हे प्रवाहय् ब्वयाच्वंम्ह झंगः खः । थ्व ल्वहं थें स्थीर मखुसे झ्वाला थें ब्वानाच्वंगु दु ।

व हे मुलु व हे सुका सफू नांजाःम्ह शिक्षाविद् व बाखंच्वमि लक्ष्मण राजवंशीं च्वयादीगु निबन्ध संग्रह खः । थ्व सफूया पिकाकः नागार्जुन पब्लिकेशन खः । ने.सं. ११३३ य् पिकाःगु थ्व सफुलिइ पीछपू निबन्ध दुथ्याःगु दु । देशय् तःकःमछि राजनैतिक परिवर्तन वल तर थनया जनताया जीवनय् छुं हे परिवर्तन वःगु मदुनि धैगु थ्व संग्रहय् दुथ्याःगु निबन्धतय्‌गु मू आशय जूगु दु।

वगत नेपालभाषाया आख्यानकार केदार सितुया निगूगु उपन्यास खः । ने.सं ११३५ य् न्हू हिसु पुचः पाखें पिदंगु थ्व उपन्यासय् अध्याय वा द्याया रुपय् उपन्यासयात ब्वथलेगु मयासे छगू खँया प्रसंग हिले साथं अलग्ग किस्सा कथं न्ह्यब्वयेगु यानातःगु दु । थ्वहे कथं थ्व उपन्यासय् चय्‌निगू किस्सात दु । केदार सितु नेपालभाषाया उपन्यास ख्यलय् छम्ह प्रयोगवादी उपन्यास कथं म्हसीकेगु यानातःम्ह उपन्यासकार खः । वय्‌क:या थ्व निगूगु उपन्यास वगत नं नेपालभाषाया उपन्यास ख्यलय् विषयगत, संरचनागत रुपं जक मखु विचारगत रुपं नं छगू न्हूगु प्रयोग, न्हूगु सोच न्ह्यब्वयातःगु उपन्यास खः ।

दकलय् न्हापां थ्व वगत उप्न्यास कथानक, पात्र आदि छुं मदयेक लेखक स्वयमं हे उपन्यासया दुष्टिविन्दु जुयाः थःगु हे जक नुगः खँ “Monologue” प्वंके थें यानाः च्वयातःगु उपन्यास खःसा मेखेर म्हिगःतक समाजं आस्था तयाः कय्‌च्यानाच्वंगु विश्वास प्रति अनास्था अविश्वास प्वंकाः थःगु हे न्हूगु दृष्टिकोण न्हूगु सोच न्ह्यब्वयातःगु उपन्यास खः । थ्वय्‌क:या कथं महाभिणिष्क्रमणं वगत जुइगु मखु प्राणीया प्रत्येक कर्म, प्रकृतिया लिला धकाः जक स्वीकार यायेफुसा जक वगत जुइफइ, दुःख लिसे तादात्म्य यानायंकेगु कर्म हे प्रज्ञा खः । उकिं जीवनय् निवार्ण छगू फैन्टासी खः, अनुभवातीत शब्दविन्यास जक खः ।

जीवनया गुगुं रुपान्तरण नं मदु, जीवन केवल प्रयोग जक खः । थथे च्वमिं थःगु दशन प्वंकेत ध्वंच्वलेचिया बाखं निसें एडम् ईभया मिथ तकं बःकायेत ताःलाःगु दुसा थीथी विम्व व ब्यंगया माध्यमं थःत लुइमखाःगु विषययात कताक्ष प्रहार यायेत सक्षम जूगु दु ।

वंगलहः विमल ताम्राकारया च्वसां पिज्वःगु सफू ने.सं. १११६ चउलाथ्व एकादशिकुन्हु कुतः पिकाकःपाखें पिदंगु खः । थुगु सफुलिइ नीच्यापु हाइकु दुथ्याना च्वंगु दु । थुगु सफुलिइ दुथ्यानाच्वंगु हाइकुइ कुटाक्षर नापं प्रचलित नेपाल लिपि नं छ्यलातःगु दु । थुकी प्रकृति व जीवन लिसे स्वानाच्वंगु थीथी विषयवस्तुया खँ न्ह्यथनातःगु दु ।

वंघत्वाःया आजुद्यः व येँदेय् निबन्ध सफूया च्वमि नांजाःम्ह संस्कृतिविद् बलदेव जुजु खः । थ्व सफू ने.सं ११३० य् इन्द्र–जवाहर सहयोग गुथिं पिथंगु खः । थ्व वंघःत्वाःया आजुद्यः व येँदेय्‌या च्वमिं बलदेव जुजुं थः च्वनाच्वंगु त्वालय् च्वंम्ह अर्थात् वंघःत्वालय् च्वंम्ह आजुद्यःया बारे शास्त्र, इतिहास, संस्कृति व दार्शनिक पक्षयात तर्कपूर्ण व अनुसनधानमूलकढंगं दुवालाः च्वयातःगु सफू खः ।

बुद्ध नेवाःया थुगु वचुगु सर्गः सफू ने.सं. ११३२ बछालाथ्व स्वांया पुन्हिकुन्हु कुतः पिकाकःपाखें पिदंगु खः । थुगु सफुलिइ थीथी सवाःया १०८पु हाइकु दुथ्याकातःगु दु । सफू दुने नेतातय्‌गु कुकर्मया मलखं कयेका च्वनेमाःपिं झी नेपाःमिया अवस्था न्ह्यब्वयातःगु दु । लिसें देय्‌या च्यूताः तयाः थौंया लकस प्रति सचेत जुइमाःगु सन्देश बियातःगु दु ।

नेपालभाषाया न्हूपुस्ताया छम्ह प्रतिनिधि च्वमि वद्री वेदनाया जन्म येँया भोंसिको त्वालय् ने.सं. १०८२ इ जूगु खः । वल छंगु किचः लिउ लिउ जिगु (ने.सं १११०) नांया म्येचाः ज्वनाः नेपालभाषाया ख्यलय् प्रवेश यानादीम्ह थ्वय्‌कलं— बाखं, गजल, म्येया नापं हाइकु, ताड्का, मेनेजा आदि थेंज्याःगु न्हून्हू काव्यया थीथी विधाय् नं ल्हाः न्ह्याकादीगु दु । नेपालभाषाया नापं नेपाली भाषं नं च्वसा न्ह्याकादीम्ह थ्वय्‌कःया नेपालभाषाया ख्यलय् बाखं विधाय्  ‘To Let Canvas’ (ने.सं ११३२)नांगु बाखं संग्रह पिदंगु दुसा सनिलया इलय् (ने.सं. ११२५), ग्वय्‌स्वां (ने.सं.११२६), हँसिया काब्य (ने.सं ११३५), तिकि नंगु लः (ने.सं ११३५) प्यंगू हाइकु सफू पिदंगु दु । अथेहे पलेस्वां (ने.सं ११२४), नांगु छगू गजलया सफू नापं संस्कृति लुमंकाः (ने.सं ११२५) नांगु मेनेजा, नेवाः ताड्का (ने.सं ११२६) नांगु ताड्का व लुभाः नांगु म्येचाः पिदंगु दु । सफू च्वयेगु बाहेक थ्वय्‌कलं नेवाः हाइकु (ने.सं ११३२) सफूया प्रधान सम्पादक, नेपालभाषा बाखं दबूया व्यवस्थापक जुयाः नं नेपालभाषाया सेवा यानादीगु दु । थ्वय्‌कःया साहित्यिक लेखनया कदर स्वरुप विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन गुथिपाखें बाखं व चिनाखँया ख्यलय् न्हापांगु सिरपाः, अथे हे नच्छेगल्ली न्युरोडय् जूगु म्ये धंधेंबल्लाः कासाय् ल्यू सिरपाः प्राप्त जूगु दु ।