Category: भाषा, लिपि व साहित्य

वयात छें पितिनि दुर्लभलाल सिंह सुवालया चिबाखं मुना खः । स्वीगुपु चिबाखं दुगु थुगु सफू ने.सं.११०९ य् च्वसापासां पिथंगु खः । चिबाखंया स्वभावकथं थुकिया बाखंत प्रतीकात्मक व सन्देशमूलक जू । सत्य, द्वापर व कलि, शैतानया पूजा, बौ व काय्, विकास, वयागु ब्लड प्रेसर, लागाया शेर, लँजुवाः व लँपु, नसा व खा, थौंया लोकप्रियता, धायेगु व यायेगु, शान्ति व बखुं, ई वइतिनि, वेँय्‌छेँ, छगू जंगलया आदि बाखंत थकी दु । वयात वयागु छें पितिना हल शीर्षकया बाखंया नामं सफूया नां तयातःगु खः । थ्व बाखनय् आतंकवादया जन्म गुकथं जुल धयागु प्रतीकात्मक बाखं न्ह्यथनातःगु दु ।

तुयू पुंया च्वसां पिज्वःगु वँय् चिनाखँ सफू ने.सं. ११२८ सिलाचःह्रेकुन्हु कुतः पिकाकः पाखें पिदंगु खः । थुकी थीथी विषयया न्यय्‌न्यापु चिनाखँ दुथ्याकातःगु दु । चिनाखँ दुने थम्हं भोग यानाच्वंगु जीवन्त बाखं ब्वयातःगु दु । दुःख, पीर वेदनाया भावत अप्वः न्ह्यथनातःगु दु । हरेक मनूतय्‌तके दुःख दु । दुःखया रूप जक पाः । छन्हु खरानी जुयाः फुना वने मानीगु जिन्दगी छाय् अभिमान, उकिं भिंगु कर्म यानाः न्ह्याःवनेमाः धयागु दर्शनया खँ नं न्ह्यथनातःगु दु ।

वय्‌क:पिंत लुमंकाबलय् निबन्ध सफू सुवर्ण शाक्यं च्वयादीगु खः । थ्व सफू ने.सं ११२९ य् ओलम्पस क्लबपाखें पिदंगु खः । थ्व नेपालभाषा साहित्य, संस्कृतिलिसें बौद्धधर्म व सामाजिक ख्यःया झिंच्याम्ह हनेबहःपिं आर्दश व्यक्तित्वपिनिगु छुंछुं बिचाः, आदर्शया नापं वय्‌क:पिनिगु ज्याखँयात लुमंकाः च्वयातःगु छगू न्ह्यथनेबहःगु सफू खः ।

वर्तमानं झ्वयेप्यूगु कचिघाः यलया साहित्यया मूलुखां न्हूदँ ११०१या लसताय् पिथंगु भाजु पुष्पराज राजकर्णिकारया न्हापांगु चिनाखँ मुना खः । ज्वलान्हाय्‌कं, शान्तिविजय आदि पत्रिकाय् कथहं आपालं चिनाखँत पिकया च्वनादीम्ह वय्‌क:यात साहित्यया मूलुखा पत्रिकाया सम्पादक भाजु रोहिणी बहादुर कायस्थया हःपाःकथं थ्व सफू पिदंगु खः ।

सर्वा, आखे मखु जाकिया जा छप्ये तयाब्यु धकाः आह्वान याइम्ह, मिजलाया आश छाय् मयायेगु धाइम्ह आशावादी कवि खः– पुष्पराज राजकर्णिकार । प्रतीक व बिम्वया छ्यलां जाःगु शोषित पीडित वर्गया पक्षय् इन्कलावी सः पिज्वःगु मुक्कं झिंच्यापु चिनाखँया मुना खः थ्व सफू।

बौ धारणीधर बज्राचार्य व मां इन्द्रमाया बज्राचार्यया कोखं ने.सं. १०६९ तछलागा षष्ठी कुन्हु यलया नःत्वालय् साहित्यकार भाजु वंशीधर बज्राचार्यया जन्म जूगु खः । भाजु वंशीधर बज्राचार्य छम्ह पत्रकारिता व चित्रकला पाखे अनुभव दुम्ह व खस भाषाया छम्ह संचारकःमि जुयाः नं लिपा वनाः थःगु मांभाय् नेपालभाषा साहित्यपाखे नुगः क्वसायेकादीम्ह पुलांम्ह साहित्यकार खः । साहित्यकार भाजु वंशीधरं इलय्‌‌ब्यलय् चिनाखँ व हाइकु पाखें थःत म्हसीका च्वंसां नेपालभाषाया व्याकरण ख्यलय् थःत बिस्कं कथं म्हसिकेत ताःलाःगु दु । थथे हे भाषा, जाति व व्याकरण नाप स्वापू दुगु वय्‌कःया न्हापांगु च्वसु सम्पादनया पलेसा खँग्वः माले ज्याय् हुइना भुइना (ने.सं. ११०५) नांगु च्वखँ खः ।

वय्‌कः छम्ह सम्पादक नं जुयादीगुलिं बुद्धधर्मनाप स्वापू दुगु थीथी पत्रिका सम्पादन यायां भाजु वंशीधर बज्राचार्यजुं पटाचारा पल्पसा किपाप्याखं ने.सं. ११२८ य् पिथनादिल । थ्व वय्‌कःया न्हापांगु सफू खः । लिपा वय्‌कःया च्वसा भाषा, जाति व व्याकरणपाखे क्वसाया वन । थुकिया लिच्वः खः वय्‌कःया ने.सं. ११२९ य् पिदंगु निगूगु सफू झीगु भाय् झीगु भाला । अरनिको समाजपाखें वय्‌कः चीन चाःहिलादीबलय् चीनया भौगोलिक, राजनैतिक, आर्थिक, सांस्कृतिक थीथी खँयात कयाः वय्‌कलं ह्याउँगु नांचाया जाला (ने.सं. ११४०) नांगु नीस्वपु नियात्रा च्वखँ संग्रह पिथनादीगु दु ।

वसन्त चौधरीया च्वसां पिज्वःगु वसन्त नांया चिनाखँ सफू सुरेश किरणं भाय्‌हिलाः (अनुदित) यानाः वि.सं. २०७३ चैतय् लुनकरणदास गंगादेवी चौधरी साहित्य कला मन्दिरया ग्वाहालिं सांग्रीला बुक्सपाखें पिथंगु खः । थुकी थीथी विषयया ६० पु चिनाखँ दुथ्यानाच्वंगु दु । कविता दुने सादा जीवन उच्च विचारया भाव प्वंकातःगु दु । अले थःगु देश शहरयात महिताःतय्‌सं क्वात्तुक्वानाच्वंगु दृश्य खनाः नुगः हिइकाच्वंगु दृश्य दु ।

देय् न्ह्याकाच्वंपिं सारथीतय्‌सं मखुथाय् यंकाः देय्‌या रथ स्यंकाच्वंगु खनाः नुगलय् घाः लाःगु आभास यानाच्वंगु दु । लिसें मतिनाया रोमानी भावया आपालं चिनाखँ लिसें देय्‌यात जुयाच्वंगु घाः नं ब्वयातःगु दु । अले चिनाखँ दुने अन्यौलया बाखं माःहनाः निरन्तर यात्रा न्ह्याकाच्वंगु नं खनेदइ ।

भाजु वसन्त महर्जनया जन्म ने.सं. १०९२ य् बाहिरी गाउँ, किपुली जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां विष्णुदेवी महर्जन व बाःया नां बुद्धिबहादुर महर्जन खः । वय्‌कःया न्हापां पिदंगु च्वसु कविता खः । ने.सं. ११०७ य् प्रतिभा ख्वयाच्वन शीर्षकया वय्‌कःया न्हापांगु कविता चकना पत्रिकाय् पिदंगु खः । वय्‌कःयात नेपालभाषाया छम्ह आधुनिक कवि कथं कायेगु याः ।

छगू इलय् विश्वभूमि न्हिपौया सम्पादकया ज्या यानादीम्ह भाजु वसन्त महर्जनं च्वसुया प्रकृतियात स्वयाः ग्वय्‌स्वां नेवाः, एम.वसन्त, सितुमैंया महर्जन, एमबि ग्वय्‌स्वां, वसन्तमान महर्जन, सोफिया तामांग, नलिनिका, अनामिका नामं नं च्वयेगु यानादी ।

भाजु वसन्त महर्जनं कविताया नापं बाखं, निबन्ध, समालोचना व खोजमूलक च्वसुत च्वयादी । वय्‌कलं नेपालभाषा व खस् नेपाली निगुलिं भासं च्वयादी । इतिहास, संस्कृति व पुरातत्वया अध्ययन अनुसन्धानय् सक्रिय जुयादीम्ह महर्जन बौद्ध इतिहास व दर्शनया प्रखर विद्वान खः । थ्व बिषयय् वय्‌कःया यक्व हे च्वसु थीथी पत्रपत्रिका व जर्नलय् पिदनाच्वंगु दु ।

भाजु वसन्त महर्जनया पिदंगु सफू— लुम्बिनी : ऐतिहासिक तथा पुरातात्विक अध्ययन, गौतम बुद्ध, बुद्धको आत्म कथा, गन्तव्य लुम्बिनी, बुद्ध एक भ्रम अनेक, खश साम्राज्यमा बौद्ध धर्मको उत्थान र पतन आदि । वय्‌कलं प्रादेशिक प्रतिभा सिरपाः व धर्मादित्य धर्माचार्य सिरपाः कयादीगु धुंकूगु दु । वय्‌कःया प्राज्ञीक संस्था नेपाल व एशिया अनुसन्धान केन्द्र(सिनास)य् आवद्ध जुयादी ।

सविन महर्जनया हाइकु मुना सफू वसन्तया बुँ ने.सं. ११३६ य् कुतः पिकाकःपाखें पिदंगु खः । थुकी दुने थीथी विषयया सछिपु हाइकु दुथ्याकातःगु दु । हाइकु दुने स्वां गनं मखं तर नस्वाः वयाच्वंगु आभास जुयाच्वनी । जीवन भ्रम खः ला धकाः अलमल जुयाच्वनी । आजु ध्वदुकेत वनाच्वंम्ह मनूयात इमुचां न्यायेगु वयागु पलाः दीमखु, न्ह्यज्यानां तुं च्वनी । अले इन्द्रेणी विम्ब छ्यलाः एकताया महत्व न्ह्यब्वयातःगु दु । थाय्‌थासय् ज्यापुया विम्ब छ्यलाः नं हाइकु ज्यानातःगु दु ।

वालं चिनातःगु खुसिबाः सफू मय्‌जु मोहनी चित्रकारं च्वयादीगु बाखं मुना खः । प्रकाश चित्रकार, येँया प्रकाशनय् ने.सं. ११३४ य् पिदंगु थ्व सफुलिइ नीनिपु बाखं दु ।

नेपालभाषाया नापं नेपाली भाषां च्वसा न्ह्याकादीम्ह वासुशशीया वास्तविक नां वासुदेव वैद्य खः । थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं १०५८ य् येँया ग्वलय् जूगु खः । कविताया नापं प्याखं विधाय् थःगु च्वसा न्ह्याकादीम्ह खयाः नं थ्वय्‌कःयात नेपालभाषाया ख्यलय् प्याखं च्वमि कथं अप्वः म्हसीकेगु याः । थ्वय्‌कया ताःचा प्वाँय् (ने.सं १०८९) व झुमिं यंम्ह मनू (ने.सं ११०६) यानाः निगू पूधाः प्याखं पिदंगु दु । थुपिं प्याखं यक्व न्ह्यः हे दबुली मञ्चन जुइधुंकूगु खः । प्याखं तसकं लोकंह्वासेंलि लिपा तिनि सफूया रुपय् पिकाःगु खः । नेपालभाषाय् न्हापां समस्यामूलक प्याखं च्वयादीपिं च्वमिपिं मध्ये थ्वय्‌कः नं छम्ह खः । छगू परिवारया समस्या पाखें समाजया हे समस्या ब्वयेगु थ्वय्‌कःया नाटकया विशेषता खःसा समसामयिक विषयय् सजीव पात्र चित्रण थ्वय्‌कःया नाटकया मेगु विशेषता जूगु दु ।