Category: भाषा, लिपि व साहित्य

  • सुवर्ण शाक्य

    मां अष्टमाया व अबु तेजधन शाक्यया काय् सुवर्ण (सुवर्णधन) शाक्यया जन्म ने.सं. १०५७ पाहेलागाः ८ कुन्हु येँया ओमबहाः त्वालय् जूगु खः । संस्कृति विषयय् एम.ए. यानादीम्ह थ्वय्‌कलं नेपालभाषाया लिसें नेपाली व अंग्रेजी भासं नं बुद्धधर्म व संस्कृति सम्बन्धी च्वसु च्वयेगु यानादीगु दु । स्कुल व क्याम्पसय् नेपालभाषा साहित्य विषयय् ब्वंकादीम्ह थ्वय्‌कः तःदँतक येँया दरवार स्कूलया प्रधानाध्यापक जुयादिल ।

    नेपालभाषा साहित्यया ख्यलय् कविता, निबन्ध, बाखं, छधाःप्याखं च्वयेगु यानादीम्ह सुवर्ण शाक्यया न्हापां पिदंगु रचना सिद्धार्थया गृह त्याग (झी ने.सं १०८५)खःसा सफू कथं गंगु ख्वबि (ने.सं ११०१) बाखं संग्रह खः । गंगु ख्वबि बाखं संग्रह धुंकाः थ्वय्‌कःया पिदंगु मेगु सफू माःचाः (ने.सं.११२९) बाखंमुना खः । तःदँतक, स्वन्ति नखःया खिचापूजा कुन्हुया दिनय् लाकाः थ्वय्‌कलं दछिया छगू नेपालभाषाया सफू पिथनेगु यानादीगु खः । सफू पिथनेगु झ्वलय् थ्वय्‌कःया ने.सं १११८—११४१या दुने नीगू सफू पिदंगु दु । थथे पिदंगु सफू विशेषतः नखः चखः सम्बन्धी जूगु दु । गथे— म्हपुजा विधि (ने.सं ११२३), यँयाः (ने.सं ११३२), पाहांचः¥हे व बिस्काः (ने.सं ११३३), मां बौया ख्वाः स्वयेगु (ने.सं ११३६), आदि । नखःचखया सफू बाहेक बुद्धधर्म व व्यवहार (ने.सं ११२५), नेवाः व व्यवहार (ने.सं ११२५), उलाखँ (ने.सं ११२७), कुलाखँ (ने.सं ११३५) आदि थेंज्याःगु सफू नं पिदंगु दु ।

    भाजु सुवर्ण शाक्यं थः समकालीन साहित्यिक पासापिनि रचना मुनाः प्यंगू चिनाखँ–मुना सफू सम्पादन यानाः पिथनादीगु दु । थथे पिदंगु कविता संग्रह खः चुलि (ने.सं.१०८८), हः (ने.सं.१०८९), थाति (ने.सं. १०८९), कचा (ने.सं. १०९१)। वौद्ध विद्वान कथं नांजाःम्ह सुवर्ण शाक्यया बौद्धधर्म सम्बन्धी नं तःपू लेख थीथी पत्रत्रिकाय् पिदंगु दु । अथेहे वय्‌कलं प्रभात नांगु पत्रिकाया सम्पादक जुयाः नं ज्या यानादीगु दु ।

    भाजु सुवर्ण शाक्यं सफू च्वयेगु पिकायेगु जक मखु तःगू मछि संस्थाया नं स्थापना यानादीगु दु । थ्वहे कथं वय्‌कलं तःगूमछि हे धार्मिक व सामाजिक संस्थाय् च्वनाः ज्या यानादीगु दु । उकी मध्ये शाक्य समाज व केन्द्रीय ज्ञानमाला भजन खलःया नायः, धर्मोदय सभाया महासचिव जुयादिलसा थौंकन्हय् नेपालभाषा परिषद्या नायः जुयाः सेवा यानाच्वनादीगु दु । थ्वय्‌कः न्ह्यागु ज्या नं पाय्‌छि इलय् न्ह्याकाः पाय्‌छि इलय् हे क्वचायेकीम्ह धकाः आपाःसिनं लुमंकीम्ह व्यक्तित्व नं खः ।

    थःगु नच्चाल्याय्‌म्ह इलंनिसें हे म्ये च्वयेगु, प्याखं हुलेगु, दबूप्याखं च्वयाः, स्यनाः थम्हं नं प्याखंम्वः जुयाः ब्वति कायेगु यानादीम्ह थ्वय्‌कः छम्ह च्वमि, बौद्ध विद्वान जक मखु नासलंलीम्ह कलाकार नं खः । थथे कला प्रर्दशन यायेगु झ्वलय् वय्‌कलं तत्कालीन सरकारया प्रशासनपाखें तःकः हे कसा नयेमाल । तर अथे खःसां वय्‌कलं थःगु माथं नेपालभाषाया सेवा यायेगु त्वःतामदी । थ्वय्‌कःया पुलांगु जि ला वनेत्यल थौं कलाःया थःछेँय् बोलया म्येँ थौंतकं नेपालभाषा–ख्यलय् लोकम्येँ थें हे लोकंह्वाःनि । थ्वय्‌कःया थज्याःगु योगदानयात कदर यानाः नेपालभाषा परिषदं भाषाथुवाः उपाधि बियाः सम्मान याःगु दुसा ओमबहाःया ओलम्पस क्लबं थ्वय्‌कःयात तःजिक हनेगु ज्या याःगु दु । अथेहे थ्वय्‌कःयात शुभराज्याभिषेक पदक, भूकम्पपीडितोद्धार सेवा पदक (वि.सं.२०४६) लिसें मेमेगु थीथी मान–सम्मानं विभुषित यायेधुंकूगु दु ।

  • सुवर्णकेशरी तुलाधर चित्रकार

    बौ दानमान तुलाधर व मां पूर्णलक्ष्मी तुलाधरया कोखं ने.सं.१०७३ कछलाथ्व ३ य् येँ असंया किसिध्वाखा त्वालय् मय्‌जु सुवर्णकेशरी तुलाधरया जन्म जूगु खः । लेख च्वयेगु धयागु थःगु लागि मखु देश व समाजया निंतिं खः धयादीम्ह बाखं च्वमि मय्‌जु सुवर्णकेशरी तुलाधरया दकलय् न्हापांगु च्वसु धकिं (जः, १, ने.सं.१०८३) बाखं खः ।

    वय्‌कलं नेपालभाषाया नांजाःम्ह च्वमि भाजु पुष्पबहादुर चित्रकारनाप अन्तरजातीय विवाह यानाः थःगु प्रगतिशील बिचाःयात कार्यान्वयन यानाः क्यनाबियादिल । वय्‌कःया धकिं बाखं पिदनाः झिंछदँ लिपा ने.सं. १०९४ बाखं सफू गुँच्व मू पुली पिदनसा ने.सं. ११२१ य् निगूगु बाखं मुना सफू इलं फपुइकी पिहांवल । मूलत बाखं च्वयेगुली हे प्रतिबद्धता क्यनादीम्ह सुवर्णकेशरी थौं देशय् पिदनाच्वंगु थीथी झाका, राजनीतिइ वयाच्वंगु विकृति, आर्थिक थथ्याः–क्वथ्याः, सामाजिक विसंगति आदि बाखंपाखें न्ह्यब्वयाः अज्याःगु पंगःयात गथे यानाः चिइका छ्वयेफइ धयागु खँयात कुलादीम्ह छम्ह प्रगतिशील बाखंच्वमि खः। वय्‌कःया बाखंत— जापानी, अंग्रेजी, खस आदि भाषां नं भाय्‌हिलाः पिदनेधुंकूगु दु ।

    मय्‌जु सुवर्णकेशरी छम्ह विज्ञानया विद्यार्थी जूसां थःगु मांभाय् नेपालभाषा साहित्य थपू यायेगु लागि क्याम्पसय् ब्वनाच्वनादीबलय् निसें नेपालभाषा पत्रिका (मिमलः बाखं मुना) सम्पादन यानां जिल ला, क्याम्पसं पिथनीगु (जः, ने.सं. १०८३) पत्रिकाया व्यवस्थापन यानाः जिल ला अथेहे भाषा साहित्यपाखें न्यायेकीगु थीथी ज्याझ्वः (सिद्धिदास सतवार्षिकी) पाखें ब्वति कयाः जिल ला, थःत समर्पित यानादीम्ह छम्ह नेपालभाषाया अनुरागी खः । उलिं जक मखु वि.सं. २०१९ व २०२२ य् जूगु भाषिक दमनया विरुद्धय् जूगु आन्दोलन सफल यायेगु निंतिं निडर निर्भिक रुपं ब्वति कयाः नेतृत्वदायी भूमिका म्हितादीम्ह छम्ह मय्‌जु थ्वय्‌कः नं खः । थुगु इलय् थः हे अग्रसर जुयाः सिन्हाज्या नांगु ल्हातं च्वयाः पौ थःगु हे सम्पादनय् थ्वय्‌कलं पिकयादिलसा लिपा लिपा नं थ्वय्‌कलं मिमलः नांगु बाखंपौ (ने.सं १०९४) तथा नसंचा नांगु स्वलपौ आदि नं थःगु हे सम्पादनय् पिकयादिल । मय्‌जु सुवर्णकेशरीं नेपालभाषा साहित्य थपू यायेगु ज्याय् मिसातय्‌त नं सहभागी याना न्ह्यज्याकेगु निंतिं स्थापित नेपालभाषा मिसा खलःया झिदँ तक (ने.सं. १११९–११२९) नकिं जुयाः भाषाया सेवा यानादिल ।

    बाखंच्वमि मय्‌जु सुवर्ण केशरी नेपालभाषा साहित्य थपु यायेगु ज्याय् जक लिकुना मच्वंसे राष्ट्रिय अपांग महासंघ नेपालय् (सन् १९९७–२०००) य् कार्यकारिणी सदस्य, बौद्धिक अपांग महिला व्यवसायिक तालिम केन्द्र, महिला अपांग महासंघ नेपालया संस्थापक अध्यक्ष, सुस्तः मनिस्थति अभिभावक संघया (सन् १९९५—१९९८) कोषाध्यक्ष थेंज्याःगु जिम्मेवारीपूर्णगु पदय् च्वनाः समाजसेवाया ख्यलय् नं योगदान बियादीम्ह छम्ह समाजसेवी नं खः ।

    थ्वय्‌कःया थज्याःगु योगदानयात कदर यासें थ्वय्‌कःयात थीथी संस्थां थीथी पुरस्कार व सम्मान देछाःगु दु । गथे — मोतिलक्ष्मी सिरपाः (ने.सं. ११२१), जरिमैंया साखः लुमन्ति सिरपाः (ने.सं. ११३०,) तेज तिर्थ नेपाल भाषा साहित्य सिरपाः (ने.सं. ११३७) आदि । अथेहे येँया पश्चिम लागा नेवाः पुचः (ने.सं. ११२१), सुस्तमनःस्थिति कल्याण संस्था केन्द्रीय कार्यालयं ने.सं. ११२५य्, चित्रकार (पुं) समाजं ने.सं. ११२१ य्, अथेहे ‘United Nation Women Award 2007’ पाखें सम्मानित याःगु दु ।

  • सुवर्णमान तुलाधर

    सुवर्णमान तुलाधरया जन्म मां आशामाया तुलाधर व बौ शुद्धजीव तुलाधरया कोखं येँया न्यत त्वलाय् सन् १९३९ सालया अक्टोवर ९ तारिख कुन्हु जूगु खः । राजनीति शास्त्रय् एम.ए व बि.एड यानाः लन्डन युनिभर्सिटीं शिक्षण विधि सम्बन्धी विशेष प्रशिक्षण कयाः झाःम्ह थ्वय्‌कः नेपाःया एडमिनिष्ट्रेशन स्टाफ कलेजय् डाइरेक्टर तकं जुयादिल । नेपालभाषा, नेपाली, अंग्रेजी भाषाय् स्यनेज्या यानादीम्ह वय्‌कः छम्ह च्वमि, अनुवादक व विदेशीतय्‌त नेपालभाषा स्यनीम्ह जक मखु नेपालभाषा गथे स्यनेगु धकाः तालिम बियादीम्ह प्रशिक्षक नं खः । थ्वहे कथं वय्‌कःया नेपालभाषा स्यनेज्या कलाविधि व नेपालभाषा सयेके सफू पिदंगु दुसा नेपालभाषां आपालं च्वसुत थीथी पत्रिकाय् पिदंगु दु । वय्‌कलं विदेशी विद्वान टड लुइस नाप जानाः चित्तधर हृदयया सुगत सौरभ महाकाव्य अंग्रेजीं अनुवाद यानादीगु दु । थ्व सफू सन् २००७ य् अमेरिकाया हार्डवर्ड युनिभर्सिटी व सन् २०१० सालय् अक्सफोर्ड युनिभर्सिटी प्रेसपाखें प्रकाशित जूगु दु । वय्‌कःयात सन् २०१० सालय् क्यालिफोर्निया युनिभर्सिटीया बुद्धिष्ट स्टडिज सेन्टरपाखें तोसिहिडे नुमाता सिरपालं विभुषित याःगु दु । अथेहे वय्‌कलं प्रबल गोरखा दक्षिणबाहु, ‘Khyentse Foundation Award’ प्राप्त यानादीगु दु ।

  • सुवोधानन्द महास्थविर

    भोजपुर जिल्लाया खिकामाछा, टक्सारय् अबु कुलधर्म शाक्य व मां चिरिमाया शाक्यया काय्‌मचा कथं वि.सं. १९७२ माघं जन्म जूम्ह कुलराज शाक्य हे भिक्षु सुवोधानन्द खः । वि.सं. १९९६य् कुशीनगरय् ऊ चन्द्रमाणि महास्थविरया उपाध्यायत्वय् प्रव्रज्या ग्रहण यानाबिज्याःम्ह भिक्षु सुवोधानन्द नेपाःया प्यम्हम्ह संघनायक खः । छेँय् संस्कृतया साधारण लेखपढ दुम्ह वसपोलं नारस हिन्दू विश्वविद्यालय भारत, श्रीलंकाया वाणिरोरिमय् बुद्धधर्म अध्ययन यानाबिज्यात, वि.सं. २००१ श्रावण महिनाय् देश निर्वासनय् लाःपिं च्याम्ह भिक्षुपिं मध्ये वसपोल छम्ह नं खः ।

    नेपालभाषा च्वमिपिनिगु लागि न्हापांगु दबू कथं जुयाच्वंगु सारनाथं पिदनीगु धर्मदूत पत्रिकाय् वसपोलया रचना वि.सं. १९९६ निसें पिदंगु दु । वसपोलया च्वसु, कविता उगु इलय् तसकं लोकंह्वाः । ज्ञानमाला भजनया माध्यमं नेपालभाषा व बुद्धधर्मया प्रचार यानाबिज्याःम्ह वसपोलया स्वयम्भू ज्ञानमाला भजन सफुलिइ नीपुं मल्याक भजन प्रकाशित जूगु दु । वसपोलया च्वसुत धर्मदूतय् पिदंगु थुकथं दु— बुद्धोपासक जू वनेनु, सन्तानपिंत अहिंसा, मार विजय, सर्वसत्व सुखि जुइमा, हिताहितया ज्ञान थ्वीकेनु आदि । वसपोलया सम्पादन व लेखनय् २९ गू सफू प्रकाशित जूगु दु । सफू पिदंगु थुकथं दु – नामाष्ट शत्कम् (ने.सं. १०७६), तेलकटाह गाथा (ने.सं १०७८), पटाचारा जीवन (नेसं. १०७९), बुद्धोपदेश मध्यम मार्ग (ने.सं. १०८१०), गिरिमानन्द सूत्र (ने.सं. १०८१), मेण्डक महाजन (ने.सं. १०८४), जोतिय महाजन (ने.सं. १०८६), सुमेधा जीवनी (ने.सं. १०८६), महाकप्पिन जातक (ने.सं. १०८७), कुम्मासपिण्ड जातक व शोलव जातक (ने.सं. १०९२), सप्त बोज्झङ धर्म भावना व मरणानुस्मृति (ने.सं. १०९३), बिलारकोसिय जातक (ने.सं. १०९३), सुधा भोजन जातक (ने.सं. ११०४), अनित्य भावना जीवनया परिणाम (ने.सं. १०९९,) सुवोध धर्मप्रकाश (ने.सं. ११०४) ।

  • सुशीलराज शर्मा (राजोपाध्याय)

    बौ तेजशेखर रिमाल (कृष्ण जुजु) राजोपाध्याय व मां सुशीला राजोपाध्याया क्वखं ने.सं. १०८१ स येँया प्याफःया ढोकाधः (ढोकाटोल) त्वालय् सुशीलराज शर्मा (राजोपाध्याय) या जन्म जूगु खः । वय्‌कलं शिक्षा पाखे अर्थशास्त्र विषय कयाः स्नातक तगिं पूवंकादीगु दु । भाजु सुशील मचांनिसें नेवाः संस्कार व कर्मकाण्डया दुजलय् ब्वलंगु खःसां वय्‌कःया नुगः साहित्य व कलापाखे क्वसाःगु खनेदु । थुकथं वय्‌कलं थःगु च्वसा खस भाषा व नेपालभाषा निताय्‌सं कविता, म्ये चिनेगु यानादिल । खस भाषाय् पिदंगु सफू सडक छेउको खम्बा (नेपाली कविता संग्रह, वि.सं. २०६१) खःसा नेपालभाषापाखे अन्ति ज्वना (म्येचाः) व क्यातुम्ह सुद्र्यः उपन्यास (ने.सं. ११३५) खः । भाषा साहित्यया सेवा नापनापं कलाया क्षेत्रय् नं उतिकं नुगः क्वसाःम्ह वय्‌कः नेपाल टेलिभिजनया वरिष्ठ प्रशासन अधिकृत नं खः । भाजु सुशीलराजं तःगु दबू प्याखनय्, संकिपा व म्युजिक भिडियोय् थःगु कला ब्वयादीधुंकूगु दु । वय्‌कःया जिवन्त अभिनयया छगू दसु जामनः गुभाजु संकिपा खः । अभिनयया हे झ्वलय् वय्‌कलं ने.सं. ११३० य् माया रे रतनपाखें पेजथ्रीया बेस्ट भिलेन अफ द एयरया अवार्ड प्राप्त यानादिलसां अभिनयया झ्वलय् वय्‌कलं तुतां पाखें वेस्ट हिरोया अवार्ड नोमिनेशनय् नं दुथ्यायेत ताःलाःगु दु ।

  • सुशीला (अनगारिका)

    ने.सं. १०३५ (वि.सं. १९७२) स जन्म जूम्ह आशामाया शाक्य हे सुशीला गुरुमां खः । भोजपुरयाम्ह सुशील गुरुमां वि.सं. २०४० य् स्थापना जूगु नेपाल अधिराज्यव्यापी अनगारिका संघया संस्थापक अध्यक्ष खः । वि.सं. २०२० दँय् स्थापना जूगु नेपाल बौद्ध परियत्ति शिक्षाया स्वम्ह संस्थापकपिं मध्ये वसपोल नं छम्ह खः । नेपालय् न्हापांगु समूहया परियत्ति विद्यार्थी जुयाः परियत्ति सद्धम्म कोविद उपाधि काःम्ह नं वसपोल हे खः ।

    मिसातसें आखः ब्वने मज्यू धाइगु इलय् मचा ई बिकूम्ह आशामाया पं. निष्ठानन्द बज्राचार्यं च्वयाबिज्याःगु ललितविस्तरय् प्रजापति गौतमी व यशोधरा देवीपिं भिक्षुणी जूवंगु घटना न्यनाः थः नं प्रवजित जुइगु बिचारं बुद्धधर्म अध्ययन यायेत माः जुल । अध्ययनया सिलसिलाय् भोजपुर, यल जुजुं सारनाथ थ्यन, अनं कुशिनगरय् । वि.सं. २००१ पुस महिनाय् प्रव्रजित जुयाः सुशीला गुरुमां जुल । वि.सं. २००३ सालय् तानसेनय् अयोध्याप्रसाद प्रधान, भिक्षु शाक्यानन्द पाखें औपचारिक शिक्षा धम्मपद, अभिधर्म आदि अध्ययन यानाः टक्सारया महाचैत्य विहारय् बुद्ध शिक्षा ब्वंकेगु यात । वसपोलं लेखन, अनुवाद, सम्पादन यानातःगु गुंगू सफू दु । वि.सं. २०५१ य् सुशीला गुरुमां प्रव्रजित जूगु ५० दँ व वसपोल चय्दँ क्यंगु जन्मन्हि लाकाः सार्वजनिक अभिनन्दन जुल । वि.सं. २०५७ फागुन ९ गते वसपोल दिवंगत जुल ।

  • सुशीला मानन्धर

    मां हिरामाया व बा नारायण बहादुर मानन्धरया कोखं ने.सं. १०७७ स जन्म जूम्ह सुशीला मानन्धर म्हो जक बाखं च्वयाः नं ब्वमिपिनिगु नुगलय् छाप त्वःतेत ताःलाःम्ह च्वमि खः । थ्वय्‌कःया लेहेँपू (ने.सं.१११२) नांगु बाखं सफू पिदंगु दु । थौंया परिस्थितिनाप ल्वाये मफयाः भःभः न्हुयाजूपिं, दुःख सियाजूपिं मनूतय् विवशता हे थ्वय्‌कःया बाखंया मू विषय जूगु दु ।

  • सुशीला शाक्य

    मयजु सुशीला शाक्यया जन्म बौद्धविद्वान धर्मरत्न यमि त्रिशुली व मां तीर्थकुमारी शाक्यया कोखं ने.सं १०७२ य् यलया झतापोल तजाःफलय् जूगु खः । थौंकन्हे थ्वय्‌कःया यलया हःखा त्वालय् च्वनादी । थ्वय्‌कः छम्ह नेवाः अभियन्ता, समाजिक कार्यकर्ताया नापं छम्ह स्रष्टा नं खः ।

    जनप्रशासन, समाजशास्त्र व नेपालभाषा यानाः स्वंगू विषयय् स्नातकोत्तर डिग्री हासिल यानादीम्ह थ्वय्‌कलं शिक्षा अधिकृत, महिला विकास अधिकृत, कार्यक्रम अधिकृत आदि थीथी पदय् च्वनाः ज्या यानादीगु जक मखु थ्वय्‌कलं अनागारिका धर्मचारी व उपासिकारामया सङ्क्षिप्त परिचय (ने.सं १०९२), अनागारिका माधवी गुरुमांया जीवनी आदि थेंज्याःगु जीवनीमूलक सफू च्वयाः नेपाःया न्हापांम्ह अनागारिका धर्मचारी व माधबी गुरुमांपिंत म्हसीके बियादीगु दु । अथे हे धर्मरत्न शाक्य त्रिशुली, वसपोलया जहाज पुष्पमाया शाक्यया जीवनी थेंज्याःगु च्वसु स्व. धर्मरत्न त्रिशुली स्मृति गन्थय् दुथ्याकाः धर्मरत्न त्रिशुली व पुष्पमायापिंत म्हसीके बियादीगु दु ।

    अथेहे थ्वय्‌कःया थीथी व्यक्तित्वपिनिगु जीवनी बाहेक बाखं, निबन्ध, गद्य कविता व समसामयिक विषयया च्वसु नं थीथी पत्रपत्रिका गथे— सितु, समय, नःलि, कस्ति आदि पिदंगु दु । सितु पत्रिकाय् पिदंगु म्हगसय् कविवर सिद्धिदास थ्वय्‌कःया पिदंगु बाखं मध्ये छपु चर्चित बाखं खः । सजीव पात्र चित्रण, स्वाभाविक घटनाया वर्णन थ्वयेकःया बाखंया विशेषता खः । अथेहे थ्वय्‌कः नेपालभाषाया नांजाःगु स्व. धर्मरत्न त्रिशुली स्मृति ग्रन्थया छम्ह सम्पादक नं खःसा थीथी सामाजिक, भाषिक साहित्यिक संस्था गथे — हःखा महिला समितिया संस्थापक अध्यक्ष, नेवाः देय् गुथि नेपाल मण्डलया उपाध्यक्ष, मन्तुना मिसा खलः यलया अध्यक्ष, लकस नेपालया अध्यक्ष जुयाः नेपालभाषाया नापं मिसा जातियात न्ह्यज्याकेगु ज्याय् संलग्न जुयादीगु दु ।

  • सूर्यबहादुर पिवाः

    बा हरिबहादुर प्रधानाङ्ग व मां मैया प्रधानाङ्गया क्वखं ने.सं. १०४७ कौलागाः १२ कुन्हु ख्वपया खौमात्वाःया दुसिबहालय् बहुप्रतिभाशाली व्यक्तित्व सूर्यबहादुर पिवाःया जन्म जूगु खः । वय्‌कःया मेगु नां सूर्यबहादुर प्रधानाङ्ग खः । मांभाय् नेपालभाषा साहित्य थपु यायेगु ज्याय् जीवंकाःछि थःत फ्यानाझाःम्ह भाजु पिवाःया च्वसा साहित्यया तःगू विधाय् न्ह्याःगु खःसां वय्‌कःया न्हापांगु सृजना ने.सं. १०६८ दँय् धर्मोदय १/७ पत्रिकाय् पिदंगु चिनाखँ सुख व दुःखया ज्या खः । शान्ति भक्त विद्यालय, नेपाल साहित्य मन्दिर ख्वप, नेपालभाषा परिषद, नेपालभाषा एकेडेमि अथेहे मेमेगु संघसंस्थाय् संस्थापक अध्यक्ष, दुजः जुयाः सामाजिक व साहित्यिक क्षेत्रय् योगदान बियादीम्ह पिवाः भाजुं आपाः यानाः हास्यव्यंग्य च्वखँ च्वयादी ।

    वय्‌कः नेपालभाषा साहित्यय् हास्यब्यंग्य च्वखँय् मगाःमचाःगु जक मखु व विधायात हे तःब्या व तःचाः यायेगुलिइ ज्वःमदुगु योगदान बियादीम्ह व्यक्ति खः । समाजय् खनेदयाच्वंगु थीथी विकृति, विसंगतियात न्हंकेगु ताःतुनाः हास्य व्यंग्ययात प्रभावकारी शैलीं च्वखँय् प्रस्तुत यानादीम्ह पिवाःजुं च्वखँ पाखें राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रय् खनेदयाच्वंगु उच्छृंखलता, प्रभुत्ववाद, साम्राज्यवाद प्रति तक नं तिक्ष्ण ब्यंग्य यानादीगु दु ।

    वय्‌कलं मांभाय् थपु यायेत नेपालभाषां व्याकरण, मचा सफू, हास्यब्यंग्य, च्वखँ मुना सफू, जीवनी सफू यानाः थ्यंमथ्यं झिंनिगू स्वयाः अप्वः सफू च्वयाः नेपालभाषा साहित्यया धुकू तःमि यायेगुलि ज्वः मदुगु योगदान बियादीगु दु । थथे वय्‌कःया पिदंगु सफू खः— मस्तय् सफू (ने.सं १०७२ ), नेपालभाषा खःकथं च्वयेगु नियम (ने.सं १०७६), गुन्हि पुन्ही (म्ये, ने.सं १०७८), मस्तय् सफू निगूगु (ने.सं १०७८), ह्रस्व दीर्घया म्ये ( ने.सं १०७९), साहित्य तथा सांस्कृतिक शिष्ट मण्डलया रिर्पोट (ने.सं. १०७९), हेँय् ख्येँय् ध्वंब्वा (ने.सं. १०९८), बुह्रिम्ह ल्यासे (ने.सं १०९६), माष्टर जगतसुन्दर मल्लया जीवनी (ने.सं ११०३), माष्टर जगतसुन्दर मल्लया सच्छिदँ बुंदिंया लसताय् कार्यपत्र (ने.सं ११०४), ब्रेक मदुम्ह मनू (ने.सं११११८), झी मरु भाजु (पद्य, ने.सं १११८) आदि ।

  • सृजना प्रधान

    नेपालभाषा विषयय् एम.ए यानाः पद्मकन्या कलेज, सरस्वती कलेज व पाटन कलेजय् नेपालभाषा ब्वंकादीम्ह मय्‌जु सृजना प्रधानया जन्म वि.सं. २०१२ साल श्रावण २२ गते जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां दुःख मोचनी श्रेष्ठ व बौया नां बाबुकाजी श्रेष्ठ खः । नेपालभाषा ब्वंकेगु नापं नेपालभाषा साहित्य क्षेत्रय् ल्हाः न्ह्याकादीम्ह वय्‌कःया थीथी पत्रिकाय् च्वसुत पिदंगु दु । वय्‌कलं नेपालभाषाया मिसा च्वमिपिनि बारे लघु अनुसन्धान पत्र च्वयादीगु दुसा सन् २०१६ सालय् हलिं नेवाः दबूया अमेरिकाया बाल्टिमोरय् तःमुँज्या जूबलय् ‘Intangible culture of Newa’ धयागु कार्यपत्र न्ह्यब्वयादीगु खः । वि.सं. २०७३ साल आश्विनय् केन्द्रीय नेपालभाषा विभागया अध्यक्ष जुयादीम्ह वय्‌कः नेपालभाषा मिसा खलः, विश्व सम्बन्ध परिषद् ललितपुर, संस्कृति सम्वद्र्धन केन्द्र, राष्ट्रिय आदिवासी जनजाति महिला महासंघ आदि थीथी संस्थाय् नं आवद्ध जुयादीगु दु ।