Category: म्ये, बाजं व प्याखं

सुकुन्दा फिल्म प्रोडक्शनपाखें ने.सं. ११२९ दँय्‌ निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता मिन्जु शाही व रिता श्रेष्ठ खःसा निर्देशक सुरेन्द्र के.सी. खः । करुणाकर वैद्यया छपु लोक बाखंया लिधंसाय्‌ थुगु संकिपा दयेकूगु खः । थुकी राजभाइ वज्राचार्यया संगीत दुथ्याःसा छायाँकार नरेश शाही खः । कलाकारकथं सुरेन्द्र के.सी., पल्पसा डंगोल, बासु शाही, श्यामसुन्दर शिल्पकार, गंगा शाही, ज्ञानेन्द्र ईशारा, रुपकेशरी शाक्यपिं दुथ्याः । संकिपाय्‌ लुँयाम्ह झंगः धायेवं लुँ बाः वइ मखु धकाः क्यनातःगु दु ।

लोकंह्वाःगु अले लोकं हालीगु म्ये जुयाः हे लोकम्ये धाःगु खः । बाजं यक्व छ्यलेम्वाःगु लिसें प्याखं हुलेत नं उतिकं ज्वनीगु जुयाः मेमेगु म्ये स्वयां लोकं थज्याःगु म्ये हाले ययेकी । सकस्यां ययाः लोकम्ये हालीगु जक मखु लय्‌ व हे जूसां थःकथं व थाय्‌बाय्‌कथं नं लिपा खँग्वः खँपुत पानाच्वनी वा पानावनी । थजाःगु म्येय्‌ सरल खँपुत सरल लसय्‌ दइगुलिं म्येपिन्सं याउँक लानाकयाः हालेफुगु नं जुइ । न्हापांनिसें हाला वयाच्वंगु जुयाः थुकिया च्वमि सु खः धकाः नं त्याजी मखु । थासा सपूmत पिथनेगु चलन वयेधुंकाः थजाःगु लोकम्ये मुनाः सफू पिथने ज्या जुल । अले थ्व म्ये थुगु कालय्‌ थुम्ह जुजुया पालंनिसें खनेदुगु धकाः न्ह्यथनेगु ज्या जुल । लोकम्ये मात्र लोकम्ये मजुसें बाखं थें इतिहासया घटना, सामाजिक पक्षया खँत नं माः हनातःगु दइ । अले थ्व हे म्येया खँपुपाखें रचनाकाल म्हसीके नं फयाच्वनी । पुलां थ्यासफू वा दाफा भजनय्‌ ल्यनाच्वंगुली धाःसा रचयिता, काल व प्रतिकात्मक रुपं तिथिमितित नं न्ह्यथना तःगु दइ ।

लोकरत्न तुलाधर नेवाः संगीत ख्यःया न्हापांम्ह लोकगायककथं नालातःम्ह, पुलांम्ये मुनामि व स्यनामिकथं म्हस्यूम्ह संगीत सर्जक खः । थ्वय्‌कःयात तुयू भाजुया नामं नं म्हस्यू । थ्वय्‌कःया येँया चालाछेँ, असनय्‌ (गनं मासंगल्लि च्वयातःगु) जन्म ने.सं. १०२८ पोहेलाथ्वः नःमिखुन्हु जूगु खः । अबु बुद्धरत्न तुलाधर व मां सानुमाया तुलाधरया कोखं बूपिं खुम्ह सन्तान मध्यय्‌ वय्‌कः प्यम्हम्ह काय्‌ खः । वय्‌कः स्वयां न्ह्यः स्वम्ह दाजु व छम्ह किजा व छम्ह केहें दु । खुम्ह मस्त मध्यय्‌ वय्‌कः छम्ह जक ल्यं दुगु खः ।
ब्यापारीया काय्‌मचा थ्वय्‌कः झिेंस्वदँति दुबलय्‌ हे खेपया निंतिं न्हय्‌दँ ल्हासाय्‌ च्वनादीबलय्‌ छन्हु मोहनिया इलय्‌ नेपाःया वकिलया छेँय्‌ जूगु छगू ज्याझ्वलय्‌ थःम्हं सःमसः बाजं थाथां कालिका जग म्ये हालाः न्यंकादिल । थनंनिसें वय्‌कःयाके झीगु संगीतप्रति आसक्त व उत्साह जायाववं संगीतय्‌ पोख्तम्ह नं जुयावल । राग व तालय्‌ हंक म्ये हालेगु जक मखु वय्‌कलं उगु म्येया बारे जानकारी व बाखंत नं ध्वाथुइक कनेफु । वय्‌कःयाके शास्त्रीय परम्पराकथं हालीगु म्येया राग तालत नं वः । वय्‌कः छम्ह भजन स्तोत्रम्ये अले पुलांम्ये कण्ठ जूम्ह जक मखु उपिं दक्वं थःम्हं हे प्रचलित नेवाः आखलं च्वयाः मुनादीम्ह नं खः । व हे मुनापाखें लिपा वय्‌कलं मानदास तुलाधर, प्रेमबहादुर कसाः व ठाकुरलाल मानन्धरपिन्त सफू पिथनेत ग्वहालि नं यानादीगु खः । लोकम्ये भजनयात मदिक्क खुइदं मल्याक संरक्षण सम्बद्र्धन यानाः सम्पादन नं यानादिल । वय्‌कलनं झिेंच्यापुति म्ये चिनादीगु दु । उपिं मध्यय्‌ छपु ‘थ्वँ न्यालु अय्‌लाः पालु त्वँ त्वँ कि त्वनेमाः’ खः । थःगु उमेर वंसां म्ये हालेगु व स्यनेगुपाखें वय्‌कः तापाना मदी ।
छगू इलय्‌ वि.सं. २०१२ सालपाखे नीस्वंगु म्ये खलः सुथांलाक्क मन्ह्यायेवं थुकिया दच्छिलिपा नासः खलः नीस्वनाः दर्शनदाश श्रेष्ठ, कान्छाबुद्ध बज्राचार्य, काकाभाइ, न्हुच्छेमानपिंलिसें जाना पुलांम्ये हालेगु व स्यनेगु नं यानादीगु दु । ने.सं. १०७६ तछलागाः आमै, आइतबारखुन्हु पुलांम्ह प्रधानमन्त्री टंकप्रसाद आचार्यं विश्वज्योति हलय्‌ नासः खलःया विधिवत उजेज्या यानादीगु खः । थुकी थीथी ख्यःया आपालं हस्तित दुथ्याः । थ्व खलकं झीगु संगीत ख्यःयात विदेशय्‌ तक्कं प्रचार यायेत आपालं ग्वहालि जूवंगु खः । वि.सं. २०१६ सालपाखे भारतया अल इण्डिया रेडियोया ब्वनाय्‌ अन वय्‌कलं निपु स्वपु म्ये नं हालादीगु दु । रेडियो नेपालया इनापय्‌ वय्‌कलं अन झायाः तःपु हे लोकम्ये हालादीगु दु । छन्हु वि.सं. २०१७ सालपाखे अन ‘सितला माजु’ म्ये हालेगु झ्वलय्‌ जूगु छगू खायूगु अनुभवं अनंलि रेडियो नेपालया लुखा हाचां हे गाया मदिल । वय्‌कः जिवंकाछि ब्रम्हचार्य जीवन हनाझाःम्ह थ्वय्‌कः झीगु पुलां लोकम्येया संगीत मुंकाः उकियात लिपिबद्ध यानाः संरक्षण यानादीम्ह छम्ह सर्जक खः । भाषा, साहित्य व समाजसेवालिसें धार्मिक ज्याखँय्‌ नं उतिकं नुगः क्वसाःम्ह कविकेशरी चित्तधर ‘हृदय’जुया बुन्हि हनेया निंतिं थ्वय्‌कलं वि.सं. २०४४ सालं थःगु बुँ मियाः १०,०००।– दामं आयस्ता तयादीगु खः ।
वि.सं.२०१३ सालपाखें नेपाःया पुलांगु म्येया अध्ययन व अनुसन्धान यायेया निंतिं लण्डन विश्वविद्यालयया अन्वेषक डा. बाक् नेपाः थ्यंक वःगु खः । चित्तधर हृदय, ठाकुरलाल व कर्कटमानपिन्सं थ्वय्‌कःयात डा. बाकलिसें स्वापू ब्याकाबिल । अले न्यय्‌पुं मयाकं थीथी नेवाः भजन दाफा व लोक म्येत क्यासेटय्‌ भरे यानाः डा. बाकं लण्डनय्‌ यंकादिल । उपिं म्येत आः नं ब्रिटिश लाइब्रेरीइ सुरक्षित दनि । तर थौंकन्हय्‌ झीसं वय्‌कः लोकगायकया सलय्‌ म्ये न्यने मखं ।
वय्‌कलं हालादीगु छपु म्ये ‘हे हे माधव बियेमते नुगलया घाल’ नासः खलकं ने.सं. १०७६ स पिथंगु ‘प्रसाद’ म्येसफुती दुथ्याना च्वंगु दु । वि.सं. २००५ सालपाखे निसें ल्वचं कयाः उसाँय्‌ मदया च्वंम्ह थ्वय्‌कः लोकगायक ने.सं. १११२ बछलाथ्वः नःमि, सोमबारखुन्हु थ्व संसार त्वःताझाल ।

म्येहालामि लोचन भट्टराईया जन्म वि.सं. २०१८ सालय्‌ धरानय्‌ अबु योगनाथ भट्टराई व मां विष्णुदेवी भट्टराईया कोखं जूगु खः । वय्‌कलं २०३५ सालनिसें म्ये हालेगु सुरु यानादिल, नेपालभाषाया म्ये ख्यलय्‌ वय्‌कःया तःधंगु योगदान दु । वय्‌कलं ७१ पु नेवाः म्ये हालादीगु दुसा नेवाः संकिपा राजमतिइ नं सः बियादीगु दु । अथेहे खस नेपाली म्ये ख्यलय्‌ नं वय्‌कः तसकं नांजाः । आपाः हे खस नेपाली संकिपाय्‌ नं म्ये हालादीगु दु ।

वय्‌कलं शास्त्रिय्‌ संगीत अध्ययन यानाः M.Music तक डिग्री हासिल यानादीगु दु अले सांस्कृतिक संस्थानय्‌ छम्ह म्येहालामिया कथं सेवा यानादीगु दु ।

ग्वार्को युथ एशोसियशनपाखें ने.सं. ११३० दँय्‌ निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्देशक रवि डंगोल व छायाँकार रवि सायमि खः । थुकी सुरेश किरण मानन्धरया बाखं दुसा कलाकारकथं विनिता महर्जन, नरोत्तम मानन्धर, हरिमान दिवाकर, सुशिल राजोपाध्यायपिं दुथ्याः । छम्ह मिसाया जीवनय्‌ वइपिं मिजंत व इपिंलिसे व मिसाया नातायात थुगु संकिपाय्‌ ब्वयातःगु दु ।

नाट्यश्वरपाखें ने.सं. ११४० दँय्‌ निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता जितेन्द्र श्रेष्ठ, अले बाखं व निर्देशक वि डंगोल खः । थुकी बालकृष्ण वंशीया संगीत दुसा संकिपाया छायाँकार हरि सिलवाल खः 
कलाकारकथं अन्नपुर्णेश्वरी श्रेष्ठ, अजयकान्छा, सनम शाक्य, प्रदीप श्रेष्ठ, कृष्णभक्त महर्जन, हेमन श्रेष्ठ, हरिमान दिवाकर, प्रदिप सिंह, भिमसेन रिसालपिं दुथ्याः । संकिपाय्‌ संसारय्‌ मनूतय्‌गु जीवन चक्रय्‌ दोहोरे जुयाच्वनीगु घटना चक्रयात ब्वयातःगु दु ।

कल्प फिल्म प्रोडक्शन्स्पाखें ने.सं. ११३८ दँय्‌ निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता अमर दथेफुथे खःसा बाखं व निर्देशक बासु शाही खः । थुकिया संगीतकार रामकृष्ण खड्गी अले छायाँकार मनोजरत्न शाही खः । कलाकारकथं बासु शाही, सुनिता श्रेष्ठ ठाकुर, अन्नपुर्णेश्वरी श्रेष्ठ, कुमार कार्की, हरि घेमोसु, सजिना महर्जनपिं दुथ्याः । संकिपाय्‌ सुं नं मनूतय्‌ दथुइ ल्वापु ब्वलंकेत बाय्‌ शंका ब्वलंकेत छ्यलीगु खँपुया हुनिं ब्वलनिगु परिस्थितियात ब्वयातःगु दु ।