Category: म्ये, बाजं व प्याखं

  • हसना


    एम्स मुभिजपाखें ने.सं.११३० दँय्‌ निर्माण जूगु संकिपाया निर्देशक स्वतन्त्र संसार महर्जन खःसा थुकी राजु महर्जन जुजुया बाखं दु । कलाकारकथं राजु महर्जन जुजु, रुपेन्द्र श्रेष्ठ थक्वाः, देबिना महर्जन, ज्ञानीशोभा महर्जन, हरिकृष्ण तण्डुकार, उत्तम खडगी, निरु फुयांलपिं दुथ्याः । संकिपाय्‌ एड्स ल्वचं कःपिन्सं ह्वलाच्वंगु हसना ब्वयातःगु दु ।

  • हातं/कथिं थायेगु बाजं

    खिं, द्यःखिं, क्वंचाखिं पछिमा, मगःखिं, धोलक, धिमय्, धाः, नाय्‌खिं, नगरा, दंगः, झ्यालि, ध्वंध्वंचा, दह, क्वताः, खञ्जनि आदि ।

  • हार्माेनियम / हार्बिन

    हार्माेनियम / हार्बिन


    नेवाः संगीतय्‌ सूरबाजंकथं यक्व छ्यलाबुला दुगु आधुनिक बाजं खः– हार्माेनियम । हार्माेनियम सिँया बाकस थज्याःगु बाजं खः । परम्परागत नेवाः बाजं मखुसां सलंसः दँनिसें भजन व आधुनिक नेवाः संगीतय्‌ लोकंह्वाःगु थ्व बाजंयात बोलिचालिया भासं हार्बिन व थाइम्हसित हार्बिनचि धायेगु चलन दु ।
    छपा ल्हातं पंखा संकेगु हार्माेनियम थाइबलय्‌ हार्बिनचिं मुलापतिं थ्यानाः फ्यतुनाः थ्व बाजं न्ह्यःने बाय्‌ सिथय्‌ बँय्‌ तयाः थाइगु खः । छपा ल्हाःतिं थायेगु हार्माेनियमय्‌ तुयूगु व हाकुगु यानाः ४२ गू तक पर्दा दइ । पंखा संकलकि हार्माेनियमया बाकस दुने फय्‌ जाइ । ल्हाःया पतिंचां हार्माेनियमया पर्दा तिलकि उकिया ह्वः चाली । ह्वतं पिहां वःगु फसं उगु पर्दाह्वःलिसे स्वानाच्वंगु धातुया रीड सनाः सः पिज्वइ । रीडयात थीथी सुर पिज्वइकथं दयेकातःगु दइ ।
    दकलय्‌ न्हापा हार्माेनियमया विकास सन् १९४० पाखे फ्रान्सया पेरिस शहरया अलेक्सान्दे्र फ्राँस्वाँ दिबाइनं ( Alexandre–Francosis Debain) याःगु खः । तजाःगु मेचय्‌ फ्यतुनाः निपा तुतिं पंखा संकाः निपा ल्हातं थायेगु थ्व हार्माेनियम धयागु पियानोया चिग्वःगु रुप खः । बँय्‌ फ्यतुनाः छपा ल्हातं पंखा संकाः मेगु ल्हातं पर्दा तियाः थायेगु कथंया चिग्वःगु हार्माेनियम भारतया द्वारकानाथ घोषं विकास याःगु खः ।
    थौैंकन्हय्‌ नेपाः लगायत दक्षिण एशियाय्‌ थुगु किसिमया हार्माेनियम हे यक्व छ्यलाबुलाय्‌ खनेदु । लिपांगु इलय्‌ यक्व ताजिया हार्माेनियमया विकास जुल । गथेकि छझ्वः जक रीड दुगु हार्माेनियम, तःगू रीडझ्वः दुगु हार्माेनियम, स्वरमण्डल दुगु हार्माेनियम, २२ गू श्रुतिया हार्माेनियम, स्केल हिले ज्यूगु हार्माेनियम आदि । सःया ल्याखं मिजं व मिसापिनिगु निंतिं सः ल्वयेक ‘मर्दाना’ व ‘जनाना’ धकाः नं निथी हार्माेनियम दु ।
    यूरोपय्‌ विकास जूगु हार्माेनियमया सः थौंकन्हय्‌ अन स्वयां नेपाः लगायत दक्षिण एशियाया देसय्‌यक्व थ्वयाच्वंगु दु । भजनलिसें हिन्दुस्तानी शास्त्रीय संगीत, गजल, सूफी संगीत, कव्वाली, नाट्य संगीत आदि विधाय्‌ हार्माेनियम मदयेकं मगाःगु बाजं जूगु दु धाःसां पाइ मखु । नेपाःया नेवाःतय्‌गु हरिभजन, धल्चा भजन, रास भजन, रामायण भजन, ज्ञानमाला भजन, मृदङ्ग भजन आदि भजनय्‌ मे हालेत मू सूरबाजं हे हार्माेनियम खः । अथेहे नेपालय्‌ शास्त्रीय संगीत व थीथी आधुनिक संगीतय्‌ नं हार्माेनियमया छ्यलाबुला यक्वं खनेदु । बिस्कं कथंया सूरपद्धति दुगु परम्परागत नेवाः संगीतय्‌ भ्त्रगब ित्झउभचबmभलत क्अबभि दुगु हार्माेनियम छ्यले मज्यू धाइपिं नं छथी संगीतज्ञपिं दु ।

    नेपाःया विशिष्ट हार्बिनचि
    नेपालय्‌ विशिष्टकथं हार्माेनियम थाइम्ह वाद्य शिरोमणि गणेशलाल श्रेष्ठया नांजाः । वय्‌कलं छपाल्हाःतिं, निपाल्हाःतिं, न्ह्यःखतं, अःखतं, दनाः, द्यनाः, भ्वपुइकाः अनेक किसिमं चमत्कार थें हार्माेनियम थानादी । वय्‌कलं मिखां मखंसां थुकथं हार्माेनियम थानाः भारतया पण्डित विष्णु नारायण भातखण्डेयात नं प्रभावित यानादीगु खः ।्

  • हिक्मत माली

    गायक हिक्मत मालीया जन्म वि.संं २००९ सालय्‌ मां हरिप्रिया मालीया कोखं जूगु खः । नेवाः व खस नेपाली निगुलिं भासं म्ये हालादीम्ह वय्‌कः मूलतः छम्ह व्यवसायी खः । वय्‌कःया म्येया म्यूजिक भिडियो पिदनेधुंकूगुलिं वय्‌कःयात भौतिक रुपं स्वये मखंसां वय्‌कःया म्ये न्यनेगु, स्वयेगु यायेफुनि 

  • हिरण्य भोजपुरे (श्रेष्ठ)

    हिरण्य भोजपुरे नेपाःया संगीत ख्यलय्‌ नांजाःम्ह म्येच्वमि, लय्‌चिनाम व म्येहालामिलिसें साहित्यकार नं खः । थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०६३ कछलागाः चौथि, सुक्रबारखुन्हु भोजपुरया देउराली जूगु खः । थ्वय्‌कःया अबु चण्डीप्रसाद श्रेष्ठ व मां लक्ष्मीदेबी श्रेष्ठ खः । थ्वय्‌कःया इहिपाः उर्मिला श्रेष्ठलिसे ने.सं. १०९० चिल्लाथ्वः दुतिया, सोमबारखुन्हु जूगु खःसा थ्वय्‌कःपिनि छम्ह म्ह्याय्‌ दु ।
    मचाइलंनिसें म्ये हाले न्ह्याःम्ह थ्वय्‌कः परिवारलिसें येँय्‌ च्वंझाल अले येँय्‌ हे ब्वनादिल । एस.एल.सी. पूवनेधुंकाः क्याम्पसय्‌ ब्वब्वं हे थ्वय्‌कः हेटौंडाय्‌ वनाः विद्युत प्राधिकरणय्‌ लजगाः न्ह्याकादिल । वि.सं. २०१८ सालय्‌ हेटौंडाय्‌ नवकला कुञ्ज संगीत पुचः नीस्वनाः संगीत सिर्जना जक मखु आपालं संगीतकःमिपिं नं दयेकादिल । थ्व हे संगीत पुचलं हेटौंडाय्‌ नेवाः संगीत ब्वलंकेत नं आपालं तिबः जूगु खः । थुबलय्‌ हे लजगाःया झ्वलय अन थ्यंम्ह झी महाकवि गिरिजा प्रसाद जोशी नं नवकला कुञ्जलिसे स्वापू ब्यात । जोशीजु साहित्यलिसें म्ये संगीतय्‌ नं उतिकं हे नुगः क्वसाःम्ह जुयाः थ्वय्‌कःपाखें अन नंं आपालं नेवाःम्येत सिर्जना जुल । उबलय्‌या छुं छुं म्येत लिपा म्येचालय्‌ नं पिदंगु दु । हिरण्यजुं हे हालादीगु छपु म्ये ‘भाःतनिंतिं भुटनदेबी ग्वंगः फ्यात का, मज्जां च्वनाः नयेयःसा ड्राइभर भातः का’ गुलि लिपा थःगु खस म्येमुना म्येचाः ‘एक अञ्जुली’ स दुथ्याका दीगु दु । थ्वय्‌कःया तिरिमय्‌जु ला झन् नेवाः म्ये ख्यलं हे वःम्ह खः । लिपा वि.सं. २०२२ सालय्‌ लेकाली समूह स्वनाः संगीत सिर्जनाय्‌ झं क्वात्तुक्क न्ह्याः वन । ‘मलाइ प्यारो लाग्छ मलाइ राम्रो लाग्छ’ लिसें आपालं लोकंह्वाःगु म्येत सिर्जना यानादिल ।

  • हिसि मदु

    साम प्रोडक्शनपाखें ने.सं. ११२४ स निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता बीरेन ताम्रकार खःसा निर्देशक राजेश मान सिंह खः । कलाकारकथं आशकाजी थकु, आशिष्मा नकःमि, अन्नपुर्णेश्वरी श्रेष्ठ, सुरोज महर्जन, मोहिद्दिन खान, नील शाक्य, सुरज व्यन्जनकारपिं दुथ्याःगु थुगु संकिपाय्‌ बाखं राजेशमान सिंह, संगीतकार बीरेन कुमार शाक्य व राजेशमान सिंह, अले छायाँकार शंकर महर्जन खः । थुगु संकिपाय्‌ मखुगु खँ ल्हानाजुइम्ह छम्ह मनू थःगु हे खँया जालय्‌ तक्यनीगु खँ क्यनातःगु दु ।

  • हिसिमति

    चःमति नेवाः खलः व चःमति नेवाः संकिपा प्रोडक्शनपाखें ने.सं.११३९ दँय्‌ निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता कान्छाभाइ ज्यापु व सानुछोरी ज्यापु, निर्देशक अनुज डंगोल व पूर्णकाजि ज्यापु खः । थुकी पूर्णकाजि ज्यापुया बाखं अले जुगल डंगोल व पूर्णकाजि ज्यापुया संगीत दु । संकिपाया छायाँकार सोहन मानन्धर खःसा थुकी कलाकारकथं निकि महर्जन, योगेन ज्यापु, अन्नपूर्णेश्वरी श्रेष्ठ व पूर्णकाजि ज्यापुपिं दुथ्याः । संकिपाय्‌ यँेदेय्‌या चःमतिइ चकंगु बुँख्यःया दथुइ न्हिलाख्वाः व नासलं ल्यूम्ह मिसा हिसिमतिया मतिनाया बाखं ब्वयातःगु दु ।

  • हिसिला महर्जन

    नेपालभाषाया निगूगु संकिपा “राजमति” या मू नकिं जुयाः संकिपाख्यलय्‌ पिलूवःम्ह हिसिला महर्जनया वास्तविक नां हिरा शोभा महर्जन खः । अबु हिरा बहादुर महर्जन व मां नानी छोरी महर्जनया म्ह्याय्‌ हिराशोभा महर्जनं शंकर देव क्याम्पसय्‌ एम कम तक ब्वनादीगु दु । व हे क्याम्पसया नेवाः साँस्कृतिक पुचः “चकना साहित्य पाला”पाखें इलय्‌ ब्यलय्‌ ग्वसाः ग्वइगु व मेगु कलेजं ग्वसाः ग्वइगुृ साहित्य व सांस्कृतिक ज्याझ्वलय्‌ हिरा शोभां ब्वति कयादिल । मचांनिसें हुलाप्याखं ख्यलय्‌ नुगः क्वसाःम्ह हिरा शोभां चकना साहित्य पालापाखें न्ह्यब्वःगु छपु “पिब्वयेमाःगु यथार्थ” नाटकय्‌ म्हिता थःगु अभिनय यात्रा शुरु यानादीगु खः । महेशमान लँजुवां च्वयादीगु व रमेशकाजी स्थापितं निर्देशन यानादीगु उगु नाटकय्‌ हिरा शोभां म्हितुगु पात्रया नां हिसिला खः । थ्व नां हे अनंलिपा वय्‌कःयागु परिचय जुया वन । “राजमति” धुंकाः मय्‌जु हिसिलां “चाण्डालिका” नांयागु बुद्धकालिन बाखंया लिधंसाय्‌ दयेकुगु संकिपा व नेपाःया ऐतिहासिक परिवेश न्ह्यब्वयातःगु खस नेपाली भाय्‌या संकिपा “कीर्तिपुर—द लिजेण्ड अफ किर्तिलक्ष्मी” अले “त्याग” नांयागु संकिपाय्‌ मू भुमिका म्हितादिलसा “तुयुमति” नांयागु संकिपाय्‌ पाहाँकथं अभिनय यानादिल । आपालं म्युजिक भिडियो नं म्हितादीम्ह हिसिलाजुया लिक्क वयाः जित धाल वं, यःसां मयः पह यायेमते, जयेगु जुल, जिगु देय्‌ जित यः लगायत दर्जनौं लोकंह्वाःगु म्युजिक भिडियो खः । चलचित्र विकास बोर्ढया ग्वसालय्‌ जूगु न्हापांगु राष्ट्रिय चलचित्र महोत्सवय्‌ “राजमति” संकिपाया निंतिं मय्‌जु हिसिलायात कृटिक्स अवार्ड विधाय्‌ बेस्ट एक्ट्रेसया सिरपा बिउगु खःसा श्रीगोपाल सिरपा, नेवाः सुपरस्टार सिरपा लगायत आपालं सिरपा व सम्मान पाखें छायेपियातःगु दु ।

  • हुतराज शर्मा

    हुतराज शर्मा नेवाः संगीत ख्यःलिसें खस संगीत ख्यलय्‌ नांजाःम्ह संगीत सर्जक खः । थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०५४ प्वहेलागाः आमै, सोमबारखुन्हु येँय्‌ जूगु खः । थ्वय्‌कः अबु तीर्थलाल झा व मां कृष्णशोभा झाःया याकः काय्‌ खः । ९० सालय्‌ तःभुखाय्‌ ब्वःखुन्हु लँय्‌ वयाच्वंम्ह थ्वय्‌कःया मां सुरक्षित जुइत त्रिचन्द्र कलेजया पुस्तकालय्‌ थ्यनेवं मचा बुल । हुत्ते जुयाः अन थ्यंकाः जन्म जूगुलिं थ्वय्‌कःया नां हुतराज शर्मा जूवंगु खः । थ्वय्‌कःया छेँ असं कःमिलाछिसं खः ।
    थ्वय्‌कः गुदँया मचा इलंनिसें हे त्वाःत्वालय्‌ जुइगु भजन संगीतया प्रभावं हे संगीत ख्यलय्‌ दुहां झाःम्ह खः । बाजं थायेगुलि व शास्त्रीय संगीतया नं ज्ञाता थ्वय्‌कः संगीत तयेगुलि तसकं नांजाःम्ह खः ।
    नेवाःतय्‌ समाजय्‌ ब्वलंम्ह जुयाः नेवाः भाय्‌ बांलाक्क ल्हाये नं सःम्ह थ्वय्‌कःपाखें नेवाः संगीत ख्यलय्‌ नं आपालं योगदान जूगु दु । थ्वय्‌कलं नेवाः म्ये जक मखु नेवाः दबू प्याखनय्‌ नं संगीत तयेगु यानादीगु दु । थ्वय्‌कःया संगीतय्‌ आपालं म्येहालामिपिन्सं म्ये हाःगु दु । उपिं मध्यय्‌ योगेश वैद्य, रमेश ताम्रकार, दीपतारा ताम्राकार, मानिकरत्न तुलाधर, सुशिला कंसाकार, कमला श्रेष्ठ लुमंके बहःजू ।
    आपालं नेवाः म्येलिसें थ्वय्‌कलं नेपालभाषाया अतिकं लोकंह्वाःगु म्येहना प्याखं ‘निमन्त्रणा’य्‌ नं संगीत बियादीगु दु । अथे हे मेगु प्याखं ‘श्रीमती’ नं थ्वय्‌कलं संगीत बियादीगु दु ।
    संगीतया माध्यमं हे रेडियो नेपालय्‌ स्थायी लजगाः नं न्ह्याकादिल । थ्वय्‌कलं संगीत तयादीगु भजन म्येत नं आपालं लोकंह्वाःगु दु । उबले रेडियो नेपालय्‌ न्हूपिं गायकपिन्सं म्ये हालेत व संगीत सयेकेत थ्वयेकः मदयेकं मगाः । जिवंकाछि संगीतय्‌ थःत पानाझाःम्ह थ्वय्‌कःया कलाः सावित्री झालिसें छम्ह काय्‌ व खुम्ह म्ह्याय्‌पिं दु । थ्वय्‌कः कथुया क्यान्सर ल्वचं कयाः ने.सं. १११२ स मन्त ।

  • हृदय प्रसाद मिश्र

    ने.सं. १०८२ गुंलाथ्वः चौथि, सनिबारखुन्हु येँया प्याफःया द्वकाधः त्वालय्‌ जन्म जूम्ह वय्‌कःया अबुया नां श्याम प्रसाद मिश्र व मांया नां जानकी मिश्र खः । वय्‌कः नेवाःभाय व खस नेपाली भाय्‌या ख्यःया ख्यालिन्हिलाय्‌ पलाः न्ह्याका च्वनादीम्ह कलाकारया लिसें ख्यालिख्यलय्‌ मदिक्क च्वसा नं न्ह्याका च्वनादीगु दु । कलाकारिता ख्यलय्‌ अभिनयपाखें पलाः क्वातुकूम्ह हृदय प्रसाद मिश्रं कलाख्यलय्‌ दकलय्‌ न्हापां ने.सं. १०९८ दँय्‌ दबुलिइ ख्यालः म्हिताः पलाः तयादीगु खः । ख्यालि च्वसापाखे ने.सं. ११०१ दँय्‌ ‘सितु’ पत्रिकाय्‌ ‘द्यः पुजा लाकि मनू पुजा’ पिदंगु खः । वय्‌कः इमेज च्यानलया टेलिसिरियल ‘ख्वताबजि’या परिकल्पनाकार व संस्थापकया नापनापं च्वमि व अभिनेता नं खः । ने.सं. ११०१ दँनिसें स्टाय्‌ण्ड अप कमेडिइ ख्यालि–न्हिला न्ह्यब्वया वया च्वनादीम्ह वय्‌कलं आपालं नेवाः संकिपा, सिरियल व प्याखं म्हितूगु खः । वय्‌कलं टेलिसिरियलय्‌ डाय्‌ड सन्, स्वयेगु मखुला लिसें खस् नेपाली भाय्‌या टेलिसिरियलय्‌ नं म्हितादीगु दु । वय्‌कःया नेवाः भाय्‌या संकिपा ‘सुभाय्‌’या श्राद्धया लु तसकं लोकंह्वाः । नेपालभाषा संकिपा संघया नायःया नापनापं ख्यालिगुलु गुथिया छ्याञ्जे, सामुदायिक सेवा मञ्चया मूछ्याञ्जे, मिथिला पत्रिका सम्पादक मण्डलया दुजः जुयाः ज्या यानादीम्ह खः । विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनया धेंधेंबल्लाखय्‌ तःक्वः सिरपाः त्याकेधुंकूम्ह वय्‌कलं ठाकुरलाल सिरपाः, वीरेन्द्र ऐश्वर्य पदक, कुमारी स्वर्ण पदक २०५९, तितोसत्य ५०० भागय्‌ उत्कृष्ट कलाकारया अवार्ड, पेजथ्री पिपुल्स च्वइस अवार्ड २०७० बेस्ट कमेडि एक्टर अवार्ड त्याकेधुंकूगु दु ।