यलय् आर्यावलोकितेश्वर बुंगद्यः बिज्याकीगु तःबहालं पिने पश्चिमपाखे इतित्वालय् लँसिथय् किनूबही (लोककीर्ति महाविहार) दु । बहीया मूलुखाया जवय् अंगलय् महांकाल स्थापना यानातःगु दु । अथे हे मूलुखाया चुलिंचू बहीदेगः छतँ जक सिमन्तिं प्लास्तर यानाः, धलान यानाः, कःसि पिहां वयेकाः न्हूकथं दयेकातःगु दु । लुखा पुलां पहःया कलात्मक हे खःसां फुसय् तोलं मदु । देगः दुने पूर्व स्वकाः अक्षोभ्य बुद्ध स्थापित यानातःगु दु । बहीद्यःया न्ह्यःने धर्मधातुमण्डल सहितया चैत्य छगः स्थापना यानातःगु दु । व बाहेक थन बही धायेल्वःगु छुं धार्मिक, कलात्मक खँ ल्यं मदयेधुंकल । थ्व बहीयात वि.सं. २०४६सालपाखे जीर्णोद्धार यानाः थुकथं दयेकूगु खः । बहीद्यःया द्यःछेँ यानातःगु क्वथा बाहेक छचाःलिं क्वथा खुयाः युवक बौद्ध मण्डल नेपालया ज्याकूया रुपय् छ्यलातःगु दु ।
थुगु बहीया गन्धुरी देवताया क्वफलय् लिच्छवी लिपि छ्यलातःगु आधारय् थुगु बही लिच्छविकालीन जुइफुगु सम्भावना दु । अथेसां उगु ईया थन मेगु अभिलेख धाःसा मदु । थन दकलय् पुलांगु अभिलेख धइगु थनयाम्ह महांकालया पादपीठयागु खः, गुकिइ ने.सं. ५३८ उल्लेख जुयाच्वंगु दु । थ्व ल्याखं थुगु बही म्होतिं नं ६०६दँ पुलांगु खनेदत ।
थनया संघ न्हनावनेधुंकल । थनया मज्जिमगाःगु धार्मिक क्रियाकलाप लिक्कसं च्वंगु धौगाःबहीया सर्वसंघया दुजःतय्सं यानाच्वंगु दु । अनया संघं थन द्यःपाः फयाः नित्यपुजा यानाच्वंगु दु । अथे हे उमिसं हे थन दँय्दसं दिशिपुजा नं यानाच्वंगु दु । व बाहेक मेगु पराम्पराकथंया मेमेगु क्रियाकलाप जुयामच्वनेधुंकल ।
