Tag: साहित्यकार

नेवाः अभियन्ता भाजु शान्तप्रकाश श्रेष्ठया जन्म ने.सं. १०७४ चौलागा १२ शुक्रवाः कुन्हु जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां कान्छी श्रेष्ठ व अबुया नां चन्द्रलाल श्रेष्ठ खः । वय्‌कःया थाय्‌बाय् थक्वाः अर्थात थानकोट खः । स्वनिगःया पश्चिम भेगय् च्वनाः वय्‌कः नेवाः जातिया हकहितया नितिं निरन्तर सक्रिय जुयाच्वनादीम्ह व्यक्ति खः । स्वनिगलय् नेवाः वस्ति वस्तियात लक्षित यानाः सतक विस्तारया नामय् डोजर आतंक सृजना यायेवं वय्‌कः पश्चिम लागाय् जक लिकुना च्वनेमफुत । सतक विस्तार पीडित संघर्ष समितिया केन्द्रिय उपाध्यक्ष जुयाः वय्‌कः थुकिया विरुद्धय् बुलन्द सः थ्वयेकाः दनादिल । भाजु शान्तप्रकाश श्रेष्ठजुं नेवाःतय् आर्थिकस्तर थकायेत हलिं नेवाः गुथि नीस्वनाः थीथी ज्या यानावयाच्वनादीगु दु । थौंकन्हय् वय्‌कः हलिं नेवाः गुथिया संरक्षक जुयादी । अथेहे वय्‌कः नेवाः देय् गुथि नेपाल मण्डलया केन्द्रिय सल्लाहकार, मंगलोदय् क्याम्पस निर्माण समितिया कोषाध्यक्ष व नेपाः राष्ट्रिय पार्टीया केन्द्रिय दुजः नं जुयादी ।

बां गंगाराज शाक्य (काजी) व मां रत्नमाया शाक्यया कोखं ने.सं. १०७५ य् यलया क्वाथबहाल नःत्वालय् बाखंकनामि, साहित्यकार भाजु शान्तराज शाक्यया जन्म जूगु खः । वय्‌कलं ल्वःमनेधुंकूगु लोक बाखंत, ज्ञान कायेबहःगु पुलांपुलांगु बाखंत कनादिया न्यनामिपिंत ज्ञान कायेगु ह्वःताः चूलाका झायाच्वनादीगु दु । थ्व बाहेकं जीवनी व च्वखँ च्वयाः नं नेपालभाषाया सेवा याना झायाच्वंगु दु । वय्‌कःया न्हापांगु बाखं ने.सं १०९८ य् आनन्दभूमि (५/९)इ न्याःया वा मगाः पिदंगु खः । नेपालभाषा साहित्यया ख्यलय् भाजु शाक्यया भूमिका बाखं च्वयेगु व कनेगु जक मखसे सम्पादन पाखे नं च्वन्ह्याः । सम्पादन यायेगु हे झ्वलय् ने.सं. ११०२ य् बसुन्धराया अन्तिम निर्णय प्याखं पिथनादिलसा नेपालभाषाया हनेबहःपिं ने.सं. १११९ य् पिथनादीगु दु । वय्‌कलं थःम्ह च्वयादीगु, थीथी पत्रिकाय् पिदनेधुंकूगु बाखंत मुना उखेथुखे मलाःगु बाखंचा कुतः पिकाकःपाखें ने.सं. ११२० पिथनादीगु खः । थ्वयां दछि लिपा लुफि बाखं सफू पिथनादीगु दु । वय्‌कलं ने.सं. ११०१ य् अन्तर्वार्ता बाखनय् स्वर्ण पदक, ने.सं. १११३ य् न्हूगु विश्वभूमि सिरपाः, ने.सं. ११४३ य् लोकसाहित्य परिषद्ं बीगु करुणाकर सिरपाः त्याकादीगु दु ।

बौ बुद्धिलाल नेवाः व मां पुण्यवती नेवाःया कोखं ने.सं. १०७२ दँय् मकवानपुरया शुद्धपुर, कौमारी च्वकय् च्वखँ च्वमि भाजु शान्तलाल नेवाः नन्दसुवाया जन्म जूगु खः । प्रमाणपत्र तगिंया सेवाकालिन तालिम प्राप्त यानादीम्ह भाजु नन्दसुवाःया नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् न्हापांगु कृति चित्लाङ्गय् प्यथी नेवाःतय् भाय् छुं खँग्वः निबन्ध ने.सं. ११०२ सितु पत्रिकाय् (अंक ६०) पिदंगु खः । छम्ह नेवाःया मचा जूगुलिं नेवाः जाति व नेवाः समाजयात च्वछायेगुली नुगःह्वःम्ह नन्दसुवाःजुं चित्लाङ्गया नेवाः जातिया हे विषययात कयाः च्वयादीगु सफू चित्लाङ्गया नेवाः जाति व नेवाःतय् ल्याः (ने.सं. १११२) व चिलंया नेवाःत (ने.सं. १११५) पिथनादीधुंकूगु दु । थःगु मांभाय् नेपालभाषा साहित्यया थपु यायेगु मनंतुनाः साहित्य ख्यलय् पलाः न्ह्याकादीम्ह भाजु नेवाःया च्वसा च्वखँ विधाय् जक मखु नाटक साहित्य ख्यलय् नं च्वन्ह्याः । वय्‌कलं सामाजिक नाटक धायेदंगु भिखा छेँ च्वयादीगु दु । थुकथं चित्लाङ्गया नेवाः जाति व भाषाया विषयय् थीथी च्वसुत च्वयाः स्थानीय भाषाया थपु यायेगुलिइ ग्वाहालि यानादीम्ह भाजु शान्तलाल नेवाः छम्ह भाषिक अभियन्ता नं खः ।

थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०५८ दिल्लागाः तृतिया, सुक्रबारखुन्हु मां नानीमाया व बौ दिव्यहर्ष बज्राचार्यया कोखं येँया थथुपुइँया नःघः, गंबहाः हेमवर्ण महाविहारय् जूगु खः । थ्वय्‌कलं संस्कृतय् साहित्याचार्य व नेपालीइ एमए यानादीगु खः। थ्वय्‌कलं भ्वँतया आजाद हाइस्कूल, आनन्दकुटी विद्यापीठ, प्रभात प्रौढ हाइस्कूल नापं न्हय्‌गू ब्वनेकुथी नेपालभाषा, नेपाली व संस्कृत विषयय् शिक्षक जुयादीगु दु । सरकारया थीथी ज्याकुथिइ सेवा यायेधुंकाः पब्लिक युथ कलेज, नेशनल कलेज आदि धुंकाः रत्न राज्य लक्ष्मी क्याम्पसनिसें नेपालभाषा प्राध्यापनया ज्या न्ह्याकाः पद्मकन्या बहुमुखी क्याम्पसय् सहप्राध्यापक जुयादिल ।

नेपाल बौद्ध परिषद्पाखें स्थापित सुगत बौद्ध महाविद्यालयया बौद्ध धर्म व दर्शनया प्राध्यापक व वि.सं. २०७९ निसें स्वदँतक उगु शिक्षण संस्थाया क्याम्पस प्रमुख नं जुयादिल । ताइवानया धर्मगुरुं चायेकूगु नेपाल बोधिसत्व बौद्ध विद्यालय, बुढानीलकण्ठय् दत्यातक बौद्ध धर्म व संस्कृत भाषा प्राध्यापन यानादिल । थ्वय्‌कःया च्वसा नेपालभाषा निबन्ध, समालोचना व अनुवादय् ख्यलय् न्ह्याःगु जुल । खास यानाः पाठ्यसफूया लिधंसाय् समालोचना, विवेचना, शब्द अर्थ छ्यायेगु व पूर्वीय व पाश्चात्यया सैद्धान्तिक पक्षय् खनेदुसां उपलब्धिमूलक धाःसा पूर्वीय समालोचनापाखें जूगु जुल ।

ने.सं. १०९८ स ‘जः’ दँपतिइ ‘साहित्यय् छन्दया थाय्’ शीर्षकय् वय्‌कःया न्हापांगु च्वसु पिदंगु खः । वय्‌कलं रस मञ्जरी (अलंकार, ने.सं. १०९९), सँदेय्‌या लिसः (खण्डकाव्य)या न्ह्यसःलिसः (ने.सं. ११०९), अर्हतनन्द महाकाव्यया विवेचना (ने.सं. १११०), पद्यःपुचःया संस्कृत शब्दार्थ व अर्थ (ने.सं. १११०), जुजु रणजीत मल्लया कुशाचरित (प्याखं) (ने.सं. ११०३), जुजु रणजीत मल्लया मदनचरित (छधाःपाखं) (ने.सं. ११०३), मल्लकालया मुक्कं नेपालभाषा नाटकया धलःपौ (ने.सं. ११०५), जुजु रणजीत मल्लाया ययात्युपाख्यान (ने.सं. ११०६), जुजु रणजीत मल्लया षडदर्शन (छधाःप्याखं), (ने.सं. ११०८), जुजु रणजीत मल्लया वीरवीरणी प्याखं (ने.सं. १११३), सिद्धिचरणया उर्वशी (ने.सं. १०९९), न्यायविकासिनी (मानव न्यायशासत्र) (ने.सं. ११०७), स्वयम्भू पुराण (ने.सं. ११२१), प्रज्ञापारमिता हृदयसूत्र, सुखावति ब्यूह सूत्र, बःचाधंगु नेवाः खँग्वः धुकू (वि.सं. २०४४), शारङधरीय शब्दकोष सफूया गुलिं सम्पादन, गुलिं अनुवाद, गुलिं सहसम्पादन यानादीगु दु । अथेहे वय्‌कः बुद्धयान स्मारिकाया प्रधान सम्पादक, नेपाल ऋतुपौया सम्पादक नं जुयादीगु दु । नेपालभाषा परिषद्या दुजः, नेपाल बौद्ध परिषद् यलया संस्थापक दुजः व उपाध्यक्ष नं जुयादीगु दु ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये मय्‌जु शान्ती उदास नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म वि.सं. २०३३ श्रावण २५ गते खः । वय्‌कः मिसा खलः कास्कीया संस्थापक नायः खः ।

स्वनिगः पिने च्वनाः नेपालभाषां सफू पिकयादीपिं अग्रज च्वमि मय्‌जुपिं मध्ये शिलशोभा ताम्राकार नं छम्ह खः । वय्‌कः भोजपुरया टक्सारय् जन्म जूम्ह खः । वय्‌कलं अन यशोधरा माध्यमिक विद्यालय स्थापना यानादिल । शिक्षाया लागाय् निरन्तर लगे जुयादिल । वय्‌कलं तता लुमंकाः धयागु नेपालभाषां काव्य च्वयादीगु दु ।

नेवाः सभ्यतायात थन्ह्याकेगु नितिं दोलखाया भाषा, संस्कृति, सम्पदा व साहित्य विकास यायेगु ज्याय् सक्रिय जुयाच्वनादीम्ह व्यक्तित्व खः शिवजी प्रधान । अबु नारायणजी प्रधान व मां विमलादेवी प्रधानया कोखं ने.सं. ११०० थिंलागाः त्रयोदशी कुन्हु दोलखाया गुर्कोटय् बूगु खः । वय्‌कलं दोलखाया भाषा, संस्कृति व सम्पदाया बारे जागरण हयेगु नितिं स्थानीय एफएमय् दकले न्हापां दोलखा भाषां ज्याझ्वः न्ह्याकादीगु खः । दोलखाया नेवाःतय्‌सं परम्परां निसें न्ह्याकाः वयाच्वंगु फेर प्रथा न्हनेत्यंगु अवस्थायात वाःचाय्काः स्थानीय सभ्यतायात हे विषयवस्तु दय्काः विसं २०७० सालय् नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रतिष्ठानं ग्वसाः ग्वःगु नाटक महोत्सवय् नाट्यश्वर कला समूहपाखें दोलखाभाषाया हे माध्यमं ब्वति कयादीगु खः । स्थानीय ल्याय्‌म्हतय् दथ्वी स्थानीय भाषा, संस्कृति व सम्पदाया जागरण थनेत सडक नाटकया ग्वसाः ग्वयादीम्ह भाजु प्रधानं दोलखाया नेवाःतय्‌गु सभ्यता व संस्कृतिया अध्ययन अनुसन्धान नं यानाच्वनादीगु दु । भाजु प्रधानं नेवाः जाति, भाषा व संस्कृतिया ख्यलय् अध्ययन अनुसन्धानय् यानादीगु ज्याया कदर यानाः आपालं संघसंस्थां वय्‌कःयात सम्मान याये धुंकूगु दु । वय्‌कलं दोलखाया भाषा, सांस्कृतिक परम्परा, संगीत, कला, सम्पदा, लोकवार्ता, वास्तु आदिया अध्ययन अनुसन्धान यानादीपिं आपालं अध्येतापिन्त सूचकया रुपय् नं ग्वहालि यानादीगु दु । थौंकन्हय् वय्‌कलं दोलखा व जःखःया नेवाः भाय्‌या शव्दकोष दय्केगु ज्या न्ह्याकाच्वनादीगु दु ।

मां गुणमाया व बौ पानबहादुर महर्जनया कोखं वि.सं.१९८३ कार्तिक शुक्ल पंचमी कुन्हु पांगाया भुजिन्द त्वालय् जन्म जूम्ह शुकराम महर्जन समाजसेवी, साहित्यकार, संगीतकार, नाटकार, गाय्‌क, प्याखं निर्देशक नापं संगीत गुरु नं खः । बहुआयामिक व्यक्तित्वया धनी शुकरामं पांगाय् पवित्र कुटी विहार दयेकादिलसा यक्वसित म्ये, हार्विन स्यनेगुया नापं हनेमाःपिं तःम्ह व्यक्तित्वपिनिगु जीवनी सम्बन्धी रामायण च्वयाः हायेका थःगु भाषा, साहित्य संस्कृति थकायेगु ज्याय् तःजिगु योगदान बियादीम्ह व्यक्ति खः ।

अथेहे भाजु शुकरामं पांगाय् कृष्णलीला अन्तरगत कंशया ध्वंस, कृष्णाष्टमी व छ्यलागु लँ ज्यली थेंज्याःगु यक्व हे लोकंह्वाःगु दबूप्याखं, सर्वार्थसिद्ध थेंज्याःगु गीति नाटक च्वयाः थम्हं हे स्यनाः क्यनादीगु दु । सर्वार्थसिद्ध प्याखंया भिडियो नं पिदंगु दु । सर्वार्थसिद्ध गिती नाटक व स्वस्थानी बाखं वय्‌कःया पिदने धुंकूगु सफू खःसा म्ये, कविता, प्याखं आदि कृतित यक्वहे पिदने ल्यं दनि ।

भाजु शुभ शान्ति बज्राचार्यया जन्म ने.सं.१०८० जेष्ठय् किपुली जूगु खः । वय्‌कःया मां आशामाया बज्राचार्य व बाः सर्वानन्द बज्राचार्य खः । भाजु शुभ शान्ति बज्राचार्यं नेपालभाषं निबन्ध, बाखं व छधाः प्याखं च्वयादी । वय्‌कःया न्हापां प्रकाशित रचना हासा पसः नांगु छधाः प्याखं खः, गुगु ने.सं.११०५ य् मन्दः पत्रिकाय् पिदंगु खः ।

वय्‌कःया प्रकाशित कृति– असंया न्या (ने.सं.१११३), ध्वँ च्वलेचा (ने.सं.१११४) खः । वय्‌कलं मूस्या नांगु पत्रिका स्वंगूगु ल्याः तक सम्पादन यानादीगु जुल । नेपालभाषाय् प्याखं च्वयेगु, स्यनेगु व म्हितेगु यानादीम्ह भाजु शुभशान्ति बज्राचार्यजुं प्याखं सम्बन्धि तःपु हे च्वसु च्वयादीगु दु । वय्‌कलं ख्यालः, प्याखं व बाखनय् थीथी सिरपाः कयादीगु दु ।

नेपालभाषाया अनन्य सेवक व च्वमि भाजु शेषराज दलिया जन्म येँया तहाचलय् जूगु खः । छम्ह विज्ञानया विद्यार्थी जूसां शेषराज दलिया भाषा साहित्यप्रतिया योगदान नं उलि हे च्वछायेबहः जू । वयकःया अंगे्रजी, नेपाली, नेपालभाषां पिदंगु थीथी विषयया झिंस्वंगुलिं मयाक सफू थुकिया दसु खः। शेषराज दलि मदये धुंकाः नं वयकःयात अमर यानातयेगु ज्या वय्‌कलं भाषा साहित्य ख्यलय् यानादीगु ज्यां हे याःगु दु । वय्‌कलं नेपालभाषा, नेपाली व अंग्रजी भाषा स्वंगुलिं भाषां च्वयादीसां वय्‌कःया च्वसा थःगु मांभाय् नेपालभाषां हे दकलय् अप्वः न्ह्याःगु खनेदु । थथे नेपालभाषाया ख्यलय् वय्‌कलं ज्वनादीगु साहित्यिक विधात खः– नाटक, कविता, बाखं, प्याखं, नियात्रा, आत्मवृतान्त, आध्यात्मिक विषयसम्बन्धी च्वखँ आदि । तत्कालीन धर्मोदय पत्रिकाय् (ने.सं १०६९, अंक १५) पिदंगु विहार कविता वय्‌कःया नेपालभाषां पिदंगु दकलय् न्हापांगु रचना खःसा, भक्तिलता, रामावतार, कृष्णभक्ति, ईश्वर गीता, कीर्ति सानु सतछि बुसाधं (सम्पादन), सत्यनारायण कथा ,दशअवतार, पुष्प प्रदर्शनी, हीरानाप देजला नेपालभाषाया सफूत खः ।

वय्‌कः छम्ह स्रष्टा जक मखु नेपालभाषाया छगू पुलांगु संस्था नेपालभाषा परिषद्या संस्थापक दुजः जुयाः तःदँ तक ज्या यानादीम्ह नेपालभाषा साहित्यया छम्ह संरक्षक सम्वद्र्धक नं खः । थःगु जीवनया उत्तरार्धयात अझ सार्थक जुइकेगुकथं शेष–हेरा प्रतिष्ठान थेंज्याःगु संस्थाया स्थापना यानाः भाषा साहित्य व समाज सेवाया ज्याय् जीवनया अन्तिम घडी तक वय्‌कलं थःत फ्यानादिल । थथे वय्‌कलं स्थापना यानादीगु थ्व संस्थां थौं सफू पिकायेगु व थीथी ज्याझ्वः न्ह्याकाः देया भाषा, साहित्य व संस्कृति संरक्षण यायेगु व न्हून्हूपिं प्रतिभात ब्वलंकेगु ज्या यानावयाच्वंगु दु ।

छगू दर्जन स्वयाः नं अप्वः थीथी विषयया सफू च्वयादीम्ह शेषराज दलि नेपालभाषा साहित्यया ख्यलय् थःगु बिस्कंगु पलाःचिं त्वःतावंम्ह स्रष्टा खः । वय्‌कः नेपालभाषा साहित्यय् आध्यात्मिक भावया स्पन्दन बीम्ह छम्ह सर्जकया रुपय् परिचित जूगु दु । लिपा पिदंगु वय्‌कःया हीरानाप देजला सफुलिं धाःसा नेपालभाषाया ख्यलय् न्हूगु सवाःया अनुभव याकूगु दु । थः जहान हीरादेविनाप थीथी थासय् यानागु देजला अर्थात् यात्राया लुमन्तियात मुनाः सफूकथं न्ह्यब्वयाः नेपालभाषा साहित्यय् छम्ह नियात्रा च्वमि कथं नं थःत म्हसीके बियादिल । थ्व सफुतिं केवल देशविदेशया थीथी थाय् जक म्हसीकेगु याःगु मखुसे धाथेंम्ह शेषराज दलियात नं म्हसीकेब्यूगु दु ।