Tag: आधुनिकाल

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये मय्‌जु साधनादेवी श्रेष्ठ नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म बि.सं. १९९१ साल श्रावणय् धरान विजयपुरय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां सीतादेवी व बाःया नां सिद्धिप्रसाद श्रेष्ठ खः । वय्‌कः सामाजिक अभियन्ता नं खः । वय्‌कलं धरानय् नेपालभाषा ख्यःया नापं मेमेगु यक्व हे सामाजिक ख्यलय् ज्या यानादीगु दु । वय्‌कलं बुद्ध विहारय् क्वथा दयेकादिल, ब्वनेकुथि दयेकादिल, अथेहे वि.पि. कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिस्थान अस्पतालय् वइपिनि निंतिं धर्मशाला दयेका बियादिल । वय्‌कः २०७१ साल श्रावणय् दिवंगत जूगु खः ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु सानु जलारी नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म कास्की जिल्लाय् जूगु खः । वय्‌कः कास्की जिल्लाय् नेपालभाषाया उत्थानया ज्याय् सक्रिय जुयादी । वय्‌कः जलारी समाजया नायः नं खः ।  वय्‌कलं जलारी समाज संगठनया बिस्तारया ज्याय् मूवंगु भूमिका म्हिता वयाच्वनादीगु दु ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु सानुकाजी शाक्य नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म बि.सं.१९८३ जेष्ठ ९ गते ख्वपय् जूगु खः । लिपा वय्‌कः लजगाया ल्याखं धरानय् झाल । वय्‌कःया मांया नां धनमाया व बाःया नां मानकाजी शाक्य खः । धरानय् ज्यासः ज्या न्ह्याकादीम्ह वय्‌कलं २०१६ सालय् कालिगढी सहकारी समितिया नायः जुयादिल । वय्‌कलं भारतया थीथी थासं सिजः, ली हयाः धरानया कालिगढीतय्‌त थीथी थलबल दयेकेगु ज्या बियादिल । झीगु समाज धरानया ३७ दँ तक संस्थापक नायः जुयाः नेवाःतय् निंतिं यक्व ज्या यानादीम्ह वय्‌कः वि.सं. २०६४ फागुनय् दिवंगत जूगु खः ।

बा पद्मानन्द बज्राचार्य व मां पद्मकुमारी बज्राचार्यया कोखं येँया ध्वाखाबहाः त्वालय् साहित्यकार सानुमानन्द बज्राचार्यया जन्म ने.सं. १०५८ (वि.सं. १९९५ आश्विन ९) य् जूगु खः । एम.ए., बि.एड. ब्वनेज्या यानादीम्ह भाजु बज्राचार्य नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् चिनाखँ व च्वखं च्वयाः मांभाय्‌या सेवा यानादीम्ह खः । नेपालभाषा व नेपाली नितां भाषाय् वय्‌कःया ल्हाः न्ह्याः । नेपालभाषाया साहित्यिक पत्रिका झी (ल्याः ४०, ने.सं. १०८३) लय् जीवन गथः नांगु चिनाखँ पिथनाः नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् पलाः न्ह्याकादीम्ह वय्‌कः बज्राचार्य संघया सचिव नं खः । ब्यंकेज्या यानादीम्ह भाजु बज्राचार्यया चिनाखँ व च्वखँ नेपालभाषा साहित्यया थीथी पत्रिकाय् पिदंगु दु । थीथी च्वसु च्वयाः मां भाय्‌या सेवा यानादीम्ह बज्राचार्य ने.सं. १११५ (वि.सं. २०५१ मार्ग ७) य् दिवगंत जूगु खः ।

बा आशाकाजी शाक्य व मां पूर्णशोभा शाक्यया कोखं ने.सं. १०८९ दँय् येँया लगं त्वालय् चिनाखँ व समसामयिक च्वसु च्वमि सानुराजा शाक्य बूगु खः । नेपालभाषा अनुरागी भाजु शाक्यं आदिवासी जनजाति मञ्चपाखें नेवाःतय् म्हसीका व नेवाः आन्दोलननाप स्वापू दुगु समसामयिक च्वसु मुना नेपालभाषा आन्दोलन नांगु सफू पिथनादीगु दु । भाजु सानुुराज शाक्य थौंकन्हय् लुम्बिनी विकास कोषया सदस्य सचिव खः ।

नेपालभाषा साहित्यय् साःमि, येँ उपनामं बाखं च्वयाः वैच्वनादीम्ह भाजु भरतनारायाण मानन्धर खः । वय्‌कः ने.सं १०७३ य् बाः पूर्णनारायण मानन्धर व मां कृष्णदेवी मानन्धरया कोखं झोछें, येँय् जन्म जूगु खः । नेपालभाषा साहित्यय् आधुनिक बाखं च्वयादीम्ह भाजु साःमि, येँया न्हापां पिदंगु बाखं सर्गतं कुतुंवःम्ह झंगः (ने.सं.१०९४) खः । भाजु साःमि, येँया बाखं थीथी पत्रपत्रिकाय् पिदनाच्वंगु दु । वय्‌कः देगः लय्‌पौया सम्पादक, आलमत म्हिचा पौया प्रकाशक खःसा देगः म्हिचा सफू प्रकाशनया हामा नं खः । वय्‌कलं थःगु देगः म्हिचा सफूपाखें खण्डकाव्य, महाकाव्य, उपन्यास, बाखं, निबन्ध आदि ३७ गू सफू पिकयादी धुंकल । नेपालभाषा साहित्यया विकासया निंतिं थःगु मतापं श्रम व धन नितां छ्यला वैच्वनादीम्ह वय्‌कः नेपालभाषाया छम्ह तपस्वी खः । नेवाः प्रेस दबू, नेपाः पाखें मोतिहना सम्मानं सम्मानित जुयादीम्ह वय्‌कलं सम्पादन यानादीगु कृति थुकथं दु– बाखं समालोचना (ने.सं.१०९५), सिलु (किपा बाखं, ने.सं.११०७), सतः (बाखंमुना, ने.सं.१०९७) । वय्‌कःया पिदंगु कृति थुकथं दु– नेपालय् महामन्जुश्री (किपा बाखं, ने.सं.११०७), थ्यैंक्यू मिष्टर ग्लाय्ड (अनुवाद उपन्यास, ने.सं.१११०) ।

मां सुनमाया श्रेष्ठ व अबु फूलप्रसाद श्रेष्ठया काय् भाजु सिजन श्रेष्ठ येँ जिल्लाया सक्व, चलाखु त्वालय् ने.सं. १०८८ पोहेलागा द्वादशी शुक्रबाःकुन्हु बूगु खः । थौंकन्हय् वय्‌कः नेपालंपिने अमेरिकाया बाल्टिमोर, मेरिल्याण्डय् च्वनादी । देसं पिने च्वनाः नं नेवाः नुगः लुइकाः न्ह्याबलें नेवाः व नेपाःमांयात लुमंकाः थीथी ज्याखँ याना वयाच्वनादीम्ह वय्‌कः हलिं नेवाः दबूया निगू कार्यकाल अर्थात् ने.सं १०३६–११३९ व ने.सं ११३९–११४२ तक नायः जुयादीगु दु । थःगु कार्यकालय् वय्‌कलं दकलय् न्हापां नेवाः भाय् गुगलय् दुथ्याकेत दुग्यंगु कुतः यानाः ज्या न्ह्याकादीगु खः । थुकिं यानाः हलिंन्यंकया मनूतय्‌थाय् झीगु भाय् थ्यनेत अःपुका बी । अथेहे वय्‌कलं थःगु कार्यकालय् थीथी देशय् हलिं नेवाः दबूया कचा विस्तार यायेगुली नं महत्वपूर्ण भूमिका म्हितादीगु दु । थौंकन्हय् नं हलिंन्यंकया सकल नेवाःतय्‌त छप्पँ छधी यायेगु व छथाय् च्वनाः नेवाःभाय्, कला व तजिलजियात च्वन्ह्याकेत वय्‌कःपाखें मदिक्क कुतः जुयावंच्वंगु दु । वय्‌कः हलिं नेवाः दबूया अध्यक्ष जुयादीगु इलं निसें हलि नेवाः न्हि हनेगु परम्पराया शुरुवात जूगु दु । थौंकन्हय् भाजु श्रेष्ठं न्यूजनेपाः डटकमया म्यानेजिङ्ग डाइरेक्टर भाला क्वबुयादीगु दु । लिसें वय्‌कः ‘The Nepal Community USA’ या संरक्षक, नेवाः अर्गनाइजेशन अफ अमेरिकाया सल्लाहकार व पुलांम्ह नायः नं खः । अथेहे वय्‌कः Rotary Club of Towsontown, Maryland, USA -2020-2021 या नं पुलांम्ह नायः खः ।

वय्‌कःया थीथी ज्याखँयात लुमंकाः वय्‌कःयात ने.सं. ११४१ य् Towsontown Rotary Club पाखें ‘Outstanding Award’, ने.सं. ११३४ य् Embassy of Nepal in Washington पाखें Champion of Community Service Excellence Award, ने.सं. ११२९ य् Towsontowne Rotary पाखें ‘Paul Harris Fellowship Award’ व ‘Man of the Year’ उपाधि लःल्हाःगु दु । अथेहे वय्‌कःयात ‘Dance Culture Art Center’ येँ, (ने.सं. ११४३), नेवाः गुथि, न्यूयोर्क (ने.सं. ११४२), हलिं नेवाः दबू नेपाः देय् मूकवः (ने.सं. ११३९ व ११४२), सत्यमोहन लोक साहित्य प्रतिष्ठान (ने.सं. ११४२), ज्यापु महागुथि नेपाः (ने.सं. ११४२), राष्ट्रिय विभूति शंखधर साख्वाः प्रतिष्ठान (ने.सं. ११४२), नेवाः पुचः यूएइ (ने.सं. ११३९), शंखरापुर नगरपालिका (ने.सं. ११३८), लहना वाःपौ (ने.सं. ११३८), यूनाइटेड नेवाः यूएसए (ने.सं. ११३५), फ्रेन्डस् अफ साँखु व भाषा साहित्य मुंज्या खलः (ने.सं. ११३३), ‘National Association of Fine Arts’ (ने.सं. ११३३), नेपालभाषा एकेडेमि (ने.सं. ११३२) लिसेंया थीथी संस्थापाखें हनेज्या जूगु दु।

भाजु सिद्धिगोपाल वैद्यया जन्म अबु कृष्णगोपाल वैद्य व मां वदनलक्ष्मी वैद्यया कोखं ने.सं १०२६य् यलया सौगलय् जूगु खः । थ्वय्‌कः नेपालभाषाया अनन्य सेवक भैरवगोपाल वैद्यया दाजु खः । नेपालभाषा, नेपाली तथा संस्कृत भाषां च्वसा न्ह्याकादीम्ह थ्वय्‌कः थःगु ईया छम्ह नांदंम्ह आयुर्वेदाचार्य नं खः । भाजु सिद्धिगोपालजुया फुक्क धयाथें कृति धार्मिक व सांस्कृतिक विषयया जूगु दु । व्रत विज्ञान (ने.सं १०७७) थ्वय्‌कःया न्हापां पिदंगु सफू खःसा मेगु पिदंगु सफू खः —लक्ष्मीपुजा विधि व लक्ष्मीपुजा विधान (ने.सं१११०), म्हपुजा पद्धति, पञ्चशुद्धि (ने.सं ११०८), आदि । भाजु सिद्धिगोपाल वैद्य छम्ह आयुर्वेदाचार्य,च्वमि जक मखु थःगु ईया छम्ह नांजाःम्ह समाजसेवी नं खः ।

मां नीरकुमारी व बौ विष्णुचरण श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०३२ तछलाथ्व पंचमी कुन्हु ओखलढुंगाय् सिद्धिचरण श्रेष्ठया जन्म जूगु खः । वय्‌कःया जन्म ओखलढुंगाय् जूगु खःसां वयकः हुर्के जूगु येँया ओमबहाः त्वालय् खः । ओमबहाः त्वालय् वय्‌कःयात –काइदाइ/ काजीदाइ धकाः सम्बोधन याइगु खः । सिद्धिचरणयात कविता च्वयेगु न्हापां प्रेरणा ब्यूम्ह हे महाकवि सिद्धिदास महाजु खः । दरवार स्कूलय् आखः ब्वनाः छेँ लिहांवयेबलय् कमलाछीइ वासः पसलय् च्वनाच्वनीम्ह सिद्धिदासयाथाय् वँवं हे वय्‌कः पाखें सिद्धिचरणं कविता च्वयेगु सयेकादिल । झिंस्वदँ झिंप्यदँ दुसांनिसें सिद्धचरणं कविता च्वयेगु यानादीगु खः । सिद्धिचरण श्रेष्ठं नेपालभाषाय् दकलय् न्हापांगु च्वयादीगु कविता तकुस्वां खः । अथेहे वय्‌कःया ने.सं. १०५३ य् नेपाली भाषं च्वयातःगु भुइचालो नांया कविता गोरखापत्रय् पिदन । थ्वयां लिपा जक फत्तेबहादुर सिंहं संकलन व सम्पादन याःगु नेपाली विहार (ने.सं. १०५९) य् वय्‌कःया स्वपु कविता– राष्ट्रिय गान, वर्षा व गंगु खुसि पिदंगु खः । वर्षा कविताय् क्रान्ति विना थन दइमखु स्वच्छ शान्ति धैगु कविताया झ्वलं यानाः तत्कालिन राणा सरकारं वि.सं. १९९७ सालय् वय्‌कःयात ज्वनाः सर्वस्वहरण नापं १८ दँया कैद सजाय बिल । तर अथेखःसां न्यादँ लिपा मेमेपिं च्वमिपिं नापं वय्‌कः नं जेलं मुक्त जुल । जेलय् नांदंपिं कविपिं चित्तधर हृदय, केदारमान व्यथित, धर्मरत्न यमि, फत्तेबहादुर सिंहपिनिगु सत्संगतं सिद्धिचरण श्रेष्ठया कवि व्यक्तित्व जेल यात्राय् बांलाक हे ह्वल । वय्‌कःया नां दंगु कविता मुना सीस्वां जेलय् रचना जूगु व फूस्वांया गुलिखे कविता नं जेलय् रचना याःगु खः । नेपालभाषाया नापं नेपाली भाषाय् हे नं उलि हे नांदंम्ह कवि सिद्धिचरणया नेपालभाषां पिदंगु सफू थथे दु —सीस्वां (कविता मुना, ने.सं. १०७०), फुस्वां (कविता मुना, ने.सं. १०८०), उर्वसी (खण्डकाव्य, ने.सं. १०९९), सद्धिचरणया ग्वय्‌स्वां (कविता मुना, ने.सं. १११०), लुभुमि (खण्डकाव्य, ने.सं. ११११), तृष्णा (खण्डकाव्य, ने.सं. ११११), सिद्धिचरणया निबन्ध (ने.सं. १११२) नारी हृदय (बाखं–प्याखं, ने.सं. १११२), उत्तराविलाप (महाकाव्यया छुं अंश, ने.सं. १११३), सिद्धिचरणया घःमाः (सफूया भूमिका मुना, ने.सं. १११०) आदि । अथेहे वयकःया नेपाली भाषाय् छगूत्या दर्जन धैथें कविता संग्रहया नापं संस्मरणया सफू पिदंगु दु । थ्वया नापं वय्‌कःया नेपालभाषाय् झी, नेपाल, नेपालभाषा पत्रिका (तपंपौ), धर्मोदय धुँज्या, नसंचा, खेलुइताः पत्रिकाय् थीथी विषयया ५० पु च्वसु पिदंगु खनेदु, उकी मध्ये गुलिं च्वसु सफुलिइ पिदनेधुंकूगु दु। सिद्धिचरण श्रेष्ठया साहित्यया थीथी विधाय् रचित कृतित पिदंनाच्वंसां वय्‌कः विशेषत कवि कथं नांजाः । नेपाली भाषाया समालोचक रामकृष्ण शर्मां सिद्धिचरणयात प्रकृतिया कवि धकाः धायेवं वय्‌कः प्रकृतिया कवि कथं प्रसिद्ध जूगु खः । नेपालभाषाया काव्य विधाय् स्वच्छन्दवादया नवीन प्रवाह न्ह्याकूम्ह सिद्धिचरण श्रेष्ठ रोमानिवादया अग्रज कवि खः । अथे हे सिद्धिचरणं समालोचना धकाः तप्यंक सफू वा रचना पिकया मदीसां वय्‌कलं तःम्ह च्वमिपिनिगु सफूया भूमिकाया रुपय् उमिगु सफूया दुग्येक व्याख्या विश्लेषण यानातःगु लेख रचना पिदंगु दु । थज्याःगु रचनात मुनाः भाजु फणिन्द्ररत्न बज्राचार्यजुं सिद्धिचरणया घःमाः (ने.सं. १११०) धकाः सफू हे पिकयादीगु दु ।

कवि सिद्धिचरण श्रेष्ठया साहित्यिक योगदानयात कदर यानाः वय्‌कःयात थीथी संस्थां थीथी मान पदवी देछाःगु दु । गथे — कविरत्न (च्वसापासा) ने.सं १०७६, रत्नश्री पदक वि.सं. २०२२, त्रिभुवन प्रज्ञा पुरस्कार, वि.सं. २०४५ व प्रवल गोरखा दक्षिणबाहु, त्रिशक्ति पट्ट, ओमराम पट्ट आदि । अथे ्हे वय्‌कः नेपाल राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठान (२०२४) व राज परिषद् स्थायी समितिया दुजः (२०२२) नं जुयादीगु दु ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु सिद्धिमान पलिखे नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म वि.सं.१९२१ मंसिर २४ गते धरान विजयपुरय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां भानिथकु पलिखे व बाःया नां बहादुरसिंह पलिखे खः । वय्‌कः तःधंम्ह समाज सुधारक खः । वय्‌कलं धरानय् यक्व हे देगः, फल्चा, हितिया निर्माणया ज्या यानादिल । वय्‌कः २००७ माघ १८ गते दिवंगत जुयादिल । वय्‌कःया छय्‌पिसं झिंनिगु कट्ठा जग्गाय् नेवाः संस्कृति, संस्कार व भाषाया ज्या यायेया निंतिं सिद्धि नेवाः परिषद् नीस्वनादीगु दु ।