झ्याः धयागु छेँया हिसि खः । निभाः, लः, फसं प्रभावित याये मफुगु स्वनिगःया प्राचीन झ्याः उत्कृष्ट कलाया ज्वःमदुगु दसि खः । थीथी प्रकार व बनोटया सिँझ्याः हे स्वनिगःया विशेष आकर्षण खः ।
थीथी प्रकारया सिँझ्याः
तिकिझ्याः, सँझ्याः, याकःझ्याः, कुंझ्याः, धनुपताःझ्याः, पञ्चझ्याः (न्यापाःझ्याः), ग्वाखंझ्याः, भ्वसूझ्याः, विमानझ्याः, पासुका झ्याः, बट्टाझ्याः, विधिझ्याः आदि ।
सँझ्याः
छेँया मूअंगलय् लाछिपिने क्वस्वयेत ह्वनातःगु कलापूर्ण झ्याः हे सँझ्याः खः । सँझ्याः नेवाः छेँया विशेषता नं खः । आकर्षण नं खः । स्वनिगःया प्राचीन देगः, द्यःछेँ, सतः, बहाः छेँया नापं त्वाः त्वालय् छेँखापतिकं सँझ्याः ह्वनातःगु दइ । सँझ्याः नेवाः छेँया म्हसीका खः ।
सँझ्याःया कला कलाकारया मनोभावनाया उपज जक मखु, सांस्कृतिक व धार्मिक दर्शननाप ज्वःलानाच्वंगु दइ । उकिं हिन्दू, शैव व बौद्ध समुदायया देगः, द्यःछेँ, सतः, बहाःयाः झ्यालय् छ्यलीगु बुट्टा पाइ ।
छपाझ्याः
छद्या जकया छेँय् वा स्वपाः, न्यापाःझ्याःया निखेर छ्यलीगु कलापूर्ण छपाःझ्याः ।
पासुकाझ्याः
द्यःक्वथा व गोप्य पुजाविधि याइगु क्वथाय् मू अंगलं पिने स्वये मजीक झ्वःलिं ह्वनातःगु चीपाःगु झ्याः । सामान्यतः द्यःछेँया मातंक्वथाय् पासुकाझ्याः ह्वनातःगु दइ ।
ग्वाखंझ्याः
देसय्मरु झ्याः थें तह तहया चीधना वनाच्वंगु सिँया बुट्टेदार फ्रेम दुनेया ग्वाखं थें च्वंगु चिपाःगु झ्याः ।
कुंझ्याः
छेँया मू अंगया कुने निखेरं पिने स्वयेजीक ह्वनातःगु आकर्षक झ्याः । ख्वपया न्यय्न्यापाः झ्यालय् यल लाय्कू चुकय् थज्याःगु कुंझ्याः दु ।
धनुपताः हर्दझ्याः
छपाः, स्वपाः झ्याःया निखेरं सिथय् धुन आकारया बुट्टा दुगु कलापूर्ण झ्याः ।
न्हय्पाःझ्याः
जुजुया भाइ भारदार, काजिपिनि छेँय् ह्वनातःगु न्हय्पाः झ्वःलिं दुगु आकर्षक झ्याः ।
न्यापाःझ्याः
छेँया दकलय् मू अंगलय् ह्वनातःगु न्यापाः झ्याः । द्यःछेँ, सतः छेँ, निजि छेँया च्वतय् थज्याःगु झ्याः खंकेफु । लाय्कू नापं स्वापू दुपिनि छेँय् थज्याःगु झ्याः छ्यलीगु खः ।
विधिझ्याः
तजाःगु देगःया पलिं क्वय् झ्वःलिं ह्वनातःगु चिचीपाःगु झ्याः । थुगु झ्याःया दथुया छपाःझ्याः क्वस्वयेछिंक दयेकातःगु दइ । मेगु फुक्कं तिकिझ्याः जुइ ।
भ्वसुझ्याः
लाछिपाखे भ्वसुइकाः दयेकातःगु झ्याः । गाःझ्याः वा विमानझ्याः थें भ्वसुझ्याः च्वतया पिने पिहां वःगु धलिमय् दिकाः ह्वनातःगु जुइ । भ्वसुझ्याःयात क्वस्वःझ्याः नं धाइ ।
विमानझ्याः
झ्याःया मुक्कं भाग छेँया मूअंगलं पिहां वयाच्वंगु आयताकारया स्वपाः झ्याः हे विमानझ्याः खः । छेँया च्वतय् ह्वनातःगु विमानझ्याः नेवाः छेँया आकर्षक झ्याः खः । प्राचीन कला शिल्पया नेवाः छेँय् थज्याःगु झ्याः थाय्थासय् खंकेफु ।
विमानझ्याःया थीथी ब्वया नां
उपयोधि झ्याःया निखेरया थां धस्वाकेत थुगु झ्याः क्वय् (Horizontal base)या सिँ ।
अमोसा ग्वय् बांलूगु झ्याःया बुट्टा
कोता झ्याःया पानेल
कोता पौ झ्याःया पाता
कोतामा झ्याःपाताया जव खवया थां
कोकोला सुलोचा धस्वाकेगु आधार सिँ
खिचावा खिचाया वा बांलूगु बुट्टा
चो झ्याःच्वय् निखेरया आकर्षक बुट्टा
झंगःचागः झ्यालय् चखुंचा च्वनीगु थाय्
थति झ्याःया शीरय् च्वनीगु सिँ
थांचा झ्याःया निखेरं सिथय्या थां
नाःगः झ्याःया अर्धगोलाकार भाग
नाःतु सतुबतु थें हितु हिनाच्वंगु बुट्टा ।
पले पलेस्वां बुट्टा ।
पीफ्वः प्यंपा लप्तेया स्वां बुट्टा
माय्बिलि माय्बिलि बां लूगु बुट्टा ।
मिखाफुसि झ्याः च्वय्या निखेरं मिखाफुसि बांलूगु बुट्टा
मेराप झ्याःया प्यानलय् ग्वःलानाच्वंगु बुट्टा
मेराप झ्याःपाः मेराप बांलूगु झ्याः खापा
लिबि झल्लर बांलूगु बुट्टा
सिँहः सिमाहः बांलूगु बुट्टा
हाछेँ हाफ्वः थें प्वाः प्वाः गनाः धीचिनाच्वंगु बुट्टा ।
गाःझ्याः
विमान झ्याः थें हे खःसां विमान झ्याः स्वयां भतीचा पिहां वयेक दयेकातःगु झ्याः ।
तिकिझ्याः
तिकिझ्याः स्वनिगःया प्राचीन नेवाः छेँया विशेषता जक मखु, उत्कृष्ट काष्ठकलाया ल्यनाच्वंगु दसु खः । छ्यं पिल्हुयाः पिने स्वये मजीक सिँया बालाचा ह्वनाः दयेकातःगु प्वाःप्वाः जकया झ्याः खः । देगः, लाय्कू, सतः जक मखु स्वनिगःया प्राचीन नेवाः छेँ छेँपतिकं तिकिझ्याः लुइकेफु । तिकिझ्याः थीथी ताजिया दु । तिकिझ्याः मातनय् व छ्यलिया दलान वा मूलुखाया जःखः निर्माण यानातःगु दु ।
झ्याःया ताजि
देशय्मरुझ्याः
छेँया न्ह्यःने ख्वाः अंगः सतहया अनुपातय् दर्जनौं तहया बुट्टा दुने चीधना वनाच्वंगु तिकिझ्याः । येँया न्यत त्वालय्या लँ सिथय्या छेँय् थ्व झ्याः खंकेफु । थ्व काष्ठकलाया उत्कृष्ट झ्याः खः ।
सूर्यमुखीझ्याः (तिकिझ्याः)
सुद्र्यः व प्यखेरं किरण वयाच्वंगु बांया बुट्टा कियाः दयेकातःगु तिकिझ्याः । यल, सिंगबहीया चामुण्डा देगः न्ह्यःनेया सतः छेँय् थज्याःगु झ्याः दु।
पलेस्वांझ्याः (तिकिझ्याः)
तिकिझ्याः दथुइ पलेस्वांया बुट्टा कियाः दयेकातःगु झ्याः । यल लाय्कूया सुन्दरी चुकय् व ख्वप पुजारी मठय् थुगु झ्याः खंकेफु ।
मलेग्वः तिकिझ्याः
तिकिझ्याःया प्वाः मलेग्वः बांलुइकाः दयेकातःगु झ्याः ।
ग्वःझ्याः (तिकिझ्याः)
वर्गाकारया फ्रेमया दथुइ ग्वःलाःगु तिकिझ्याः । हनुमानध्वाखाया नासः चुकय् दु । ग्वःझ्याःयात चाकलाः झ्याः नं धाइ ।
हलेग्वः तिकिझ्याः
तिकिझ्याः प्वाःया आकारय् हलेग्वः बां लुइकाः दयेकातःगु झ्याः ।
म्हय्खाझ्याः (तिकिझ्याः)
तिकिझ्याःया दथुइ सिँयाम्ह म्हय्खा पिल्हुयाच्वंगु कलापूर्ण झ्याः । ११ गूगु शताब्दीया थुगु झ्याः ख्वप दत्तात्रय ल्यूनेया मठया गल्लिइ दु ।
झ्यालय् छ्यलीगु थीथी बुट्टा
बुट्टा छ्यलीगु थाय् (अंगः)
चखुं गरुड बुट्टा दुगु झ्यालय् सिथय्या सुलोचाय्
म्हय्खा झ्याःक्वय् क्वतालया सिथय्
भत्तु सुलोचा च्वय् छ्यलीगु ।
कुंसल गरुडया पलेसा झ्याःया निखेरं धस्वानाच्वंगु थांया कुँनय्
नाग झ्याःया क्वय् च्वंगु क्वतालया पाताय्
बयल क्वताल पाताया दथुइ ।
मलः झ्याः च्वय्या अर्धगोलाकार मेरापया कुनय्
सल ग्वय् बांलूगु अमोसाया च्वय्
सिंह ग्वय् बांलूगु अमोसाया च्वय् ।
अष्टमंगल पानीमलय्
चन्द्र सूर्य
(उषा प्रत्युषा) झ्याःया मध्यभागय्
गरुड झ्याःया निखेर थां धस्वाकेगु उपयोधिया दथुइ ।
गोपीकृष्ण पानीमलय्
गन्धर्व मेराप
नागकन्या लःच्व
बुद्धधर्मया द्यः कोलां, उपयोधि व पानीमल
सूद्र्यः झ्याःया मध्यभाग व लःच्व
पलेस्वां झ्याःक्वय् व च्वय्
लहरा मेराप, कोता व लःच्व
