Category: भाषा, लिपि व साहित्य

संस्कृतविद्, नेवाः अभियन्ता भाजु जितेन्द्रबिलाश बज्राचार्यजुया जन्म ने.सं.१०८७ तछला थ्व दशमि कुन्हु येँया मखनय् जूगु खः । वय्‌कःया बाःया नां रिद्धिमान विलास बज्राचार्य व मांया नां सानुनानी बज्राचार्य खः ।

भाजु जितेन्द्रविलास बज्राचार्यजुं किपाहना बाखं (कमिक) भौपाजु व ककाजुया सम्वाद च्वयादीगु खः । अथेहे वय्‌कःया चिनाखँ, च्वखँ, मुक्तक, हाइकु आदि च्वसू इनाप, हिसि, सुकुन्दा, स्वनिगः, जः आदि पत्रपत्रिकाय् पिदंगु दु । वय्‌कःया संस्कृति सम्बन्धि च्वसूत पत्रपत्रिकाय् पिदना हे च्वंगु दु ।

वय्‌कः जः सफूकुथिया संस्थापक नायः (ने .सं ११११), नेवाः देय् दबू केन्दीय दुजः व सचिव, नेवाः गुथि या केन्द्रीय दुजः कार्यालय सचिव, न्वकु । नेपालभाषा मंकाः खलः येँया दुजः । रत्नकृति महाविहार अध्ययन मण्डलया संयोजक नं खः ।

भाजु जितेन्द्र विलास बज्राचार्यजुं सत्यमोहन जोशी हनाज्याझ्वःया व्यवस्थापन कमितिया दुजः, सत्यमोहन जोशी ज्याजंक्व ज्याझ्वःया व्यवस्थापन कमितिया दुजः, जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठ हना ज्याझ्वःया व्यवस्थापनया ल्यू कजि, भाषानिभाः प्रेमबहादुर कसाःया नामय् अन्तर स्कूल नेपालभाषा चिनाखं ध्येंध्येंबल्लाः कासाया कजि जुयाः नं ज्या यानादीगु जुल । स्वनिगलं पिने धरान, नारायणघाट, उदय्‌पुरय् जूगु राष्ट्रिय व प्रदेश स्तरीय लाखे प्याखं धेंधेंबल्लाय् वय्‌कः निर्णायक जुयाः नं ज्या यानादीगु दु । अथेहे थीथी जिल्लाय् वनाः नेवाःतय् तजिलजि व संस्कारयागु बिषयय् प्रशिक्षण बीगु ज्या नं वय्‌कलं यानादी ।

तवः मरुया च्वसां पिज्वःगु महाकाव्य जिनवर शास्ता ने.सं. ११३२ कौलाथ्व पञ्चमि शनिवाः नागार्जुन पब्लिकेशनपाखें पिदंगु खः । थुगु महाकाव्यय् पूर्वी साहित्यया शास्त्रीय मान्यताकथं छन्द शास्त्रया स्वथी छन्द वार्णिक छन्द, मात्रिक छन्द व मुक्तक दण्डक छन्द छ्यलातःगु दु । नीछगूगु सर्गय् ब्वथलातःगु थ्व महाकाव्यय् न्हयेगू (७० गू) छन्द छ्यलातःगु दु ।

प्रत्येक छन्दया नां, गण व वर्ण श्लोकया शुरुइ बियातःगु दु । थुगु महाकाव्य गौतम बुद्धया जीवनीया विषयवस्तु ल्ययाः च्वयातःगु महाकाव्य खः । थ्व महाकाव्ययात गौतम बुद्धया ऐतिहासिक तथ्यपरक श्रृंखलाबद्ध जीवनीया घटनाक्रम, व पात्र विवेचना अले दर्शन शास्त्रया कालक्रम छथासं दुथ्याःगु ग्रन्थ धकाः धायेफु । न्हापांगु सर्ग दुने प्यंगू छन्द गथेकि –तोतक, श्री लोकलावनी, विद्युतमाला व लोक पञ्चादाशाक्षरी खःसा दकलय् लिपांगु सर्ग दुने न्यागू छन्द छ्यलातःगु दु । गथेकि हरिणी प्लुत, सुगीतिका मनहरा, कवित, अनुकूला व संयुक्ता छन्द ।

जिन्दगी सफू भाजु रामभक्त कायस्थं च्वयादीगु चिनाखँ संग्रह खः । झीगु साहित्य प्रकाशन, येँ नं ने.सं. ११०१ ञलां पिदंगु थ्व सफुलिइ न्हय्‌च्यापु बःचाहाकःगु चिनाखँ दु ।

सौरभ शाक्यया च्वसां पिज्वःगु जिन्दगी गजल संग्रह ने.सं. ११४२ पोहेलाथ्व द्वादशी कुन्हु कुतः पिकाकः ख्वपपाखें पिदंगु खः । थुगु संग्रहय् जिन्दगी विम्व छ्यलाः सछिपु गजल दुथ्याकातःगु दु । गजल दुने जिन्दगीया थीथी भोगाइया परिघटना न्ह्यब्वयातःगु दु । अथेहे देय्‌या करुणाचाइपुगु वर्तमान अवस्था, आशा–निराशाया भाव दु । थौंया समाजय् विद्यमान वर्गीय विभेद प्रति सचेतना दु । थज्याःगु विभेद न्हंकेत न्हापां जनता हे न्ह्यज्यायेमाःगु सन्देश दु ।

सविना श्रेष्ठया च्वसां पिज्वःगु जिन्दगी छगू न्ह्यसः चिं व मनया स्पर्श चिनाखँ सफू ने.सं. ११४२ य् नेपालभाषा फाउण्डेशनपाखें पिदंगु खः । सफूया नां कथं थुगु सफुलिइ निगू ब्व दु । न्हापांगु ब्वय् ५८ पु चिनाखँ दुसा मेगु ब्वय् ५५ पु चिनाखँ दुथ्याकातःगु दु । थीथी विषयया ११३ पु चिनाखँ दुने जीवनया असंगति खायुगु सत्य व अनुभूतिया लबूयात थियाः नुगःयात ह्ययेकेत स्वयाच्वंगु खनेदु । जीवनया अनेक भोगाइत, समाजय् खनेदयाच्वंगु अनेक किपात क्यानभासया चित्र थें ब्वयातःगु दु । जीवन मतिना, अस्तित्वया खोज यानाच्वंगु दु । चिनाखँ दुने समाजय् खनेदुगु थीथी किपां यानाः थः अलमल जुयाच्वंगु दु । उकिं धाथेंगु छु खः धकाः न्ह्यसः तयाच्वंगु दु ।

ने.सं. ११२१ य् नेपाल संस्कृति यल पाखें पिदंगु जिन्दगीया दुने गजल संग्रहया च्वमि मजनु महर्जन खः । थुकी मुक्कं ३० पु गजल दुथ्यानाच्वंगु दुसा थुपिं गजलया प्रमुख विषय —मतिना, वियोग, शहीदया बारे, जिन्दगी झ्यातुगु बारे लिसें देय्‌या विकृति विसंगति आदि खः ।

इश्वरीमैंया श्रेष्ठ गजल चिनेगु क्रमय् नेपालभाषाय् गजलकार कथं न्ह्यानाच्वंम्ह मय्‌जु गजलकार खः । ने.सं १११८ य् कुतः पिकाकःया लुखां पिदंगु जिन्दगीया सवाः गजल संग्रह इश्वरीमैंया श्रेष्ठया जक न्हापांगु गजलया सफू मजुसे नेपालभाषाय् हे मय्‌जु गजलकारया न्हापांगु सफू जूगु दु । नीच्यापु गजलया संग्रह जुयाच्वंगु थ्व सफुलिइ थौंया समाजय् विद्यमान व्यथिति, विसंगतियात हे अप्वः ब्वयेगु यानातःगु दु ।

जिमि मांया ज्याःजंक्व निजिरोस श्रेष्ठ न्याछयोंनं च्वयादीगु खः । ने.सं ११३१ य् श्री न्याछ्यों प्रतिष्ठानपाखें थ्व सफू पिहांवःगु खः । च्वमिं थः मां सुवर्णदेवीया ज्याःजंक्वया इलय् थःगु छेँया दुजःपिं नाप च्वनाः जूगु सहलह, लिपुन्हेपुया खँ निसें कयाः जंक्वभ्वय् क्वचाःगु ई तकया खँत मुंकाः न्हिपौ थें च्वयातःगु सफू खः ।

बा गणेशबहादुर मानन्धर व मां गणेशमाया मानन्धरया क्वखं यलया लगं ख्यलय् ने.सं. १०५५ य् निबन्धकार भाजु जीतबहादुर मानन्धरया जन्म जूगु खः । एम.ए वि.एल तथा संस्कृति विषयय् फिलातेली ब्वने ज्यायानादीम्ह मानन्धर भाजुया नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् मू विधा अनुसन्धानात्मक निबन्ध च्वयेगु खः । सरकारी सेवाय् उच्च पदय् च्वनाः ज्या यानादीधुंकूम्ह गोरखा दक्षिणबाहु (द्वितीय, ने.सं. १११३) व विख्यात त्रिशक्तिपट्ट (तृतीय, ने.सं. १११०) थेंज्याःगु पदकं विभूषित जुयादीधुंकूम्ह भाजु मानन्धरया साहित्य क्षेत्रय् नेपालभाषा, नेपाली व अंग्रेजी थ्व  स्वताय्‌सकं अतिकं हे च्वसा न्ह्याः । थीथी पत्रिकाय् इलय् ब्यलय् अनुसन्धानात्मक च्वसु पिथना झायाच्वनादीम्ह मानन्धर भाजुं थःगु हे जातिया विषयय् अनुसन्धान यानाः थःगु हे जातनाप स्वापू दुगु च्वसु मुना सफू मानन्धर निबन्ध मुना ने.सं. ११२४ य् पिथनादी धुंकूगु दु ।