भ्यगः थें तःग्वः चीजाः जुयाः गाःवंगु चा, सिजः बाय् लीया बाँया बाय् बाम बाजंया म्हुतुइ छ्यंगुलिं भुनाः भचा दथुइ मलाक्क खौ इलातइ । थ्व बाजनय् नं च्वं क्वय्‌थ्यंक छ्यंगूया तं सालातइ । थुकिं घ्वंसः दुगु बोल पिज्व न्हापा न्हापा नेवाः भजन कीर्तनय् खिं, धोलक, पछिमा आदि मौलिक नेवाः बाजं जक थाइगु खःसा लिपा वयाः हरि भजन, रास भजन, धल्चा भजन, रामायण भजन, ज्ञानमाला भजन आदि भजनय् मू तालबाजंकथं तबलां थाय् काःगु खने दु । व थेंतुं थीथी नेवाः आधुनिक संगीतय् नं तबला यक्व छ्यलाबुलाय् वयाच्वंगु दु । शास्त्रीय संगीतय् नं तालबाजंकथं उप्वः थें संगत याइगु बाजं तबला हे खः । हरेक पहःया संगीतयात ल्वयेक थायेज्यूगुलिं तबला विश्वव्यापी बाजंकथं विकास जुया वनाच्वंगु दु ।
तबलाया विकासया खँ ल्हायेबलय् भारतवर्षय् ध्रुपद धमार शैलीया गायनयात साथ बीगु तालबाजं मृदङ्ग व पखावज खः । थुपिं बाजं आःतक नं भारतय् छ्यलाबुला दनि । ईशाया झिंस्वंगूगु शताब्दिपाखे भारत दिल्लीया सुल्तान अलाउद्दिन खिलजीया दरबारी अमीर खुसरों पखावजयात बागः यानाः निब्व थलाः तबला दयेकूगु खः धाइ । अथे हे दिल्लीया उस्ताद सिद्धार खाँ ढाढीयात नं न्हापां तबला दयेकूम्हकथं काः ।
ईकथं थासंथाय् तबला थायेगु पहः, विशेष बोल, रचना व विशेषताकथं घरानाया विकास जुयावन । तबलाया दकलय् न्हापांगु घराना दिल्ली घराना खः । हलिमय् तबलाया खुगू घरानाया तबला थाइपिं यक्व दुसां नेपालय् तबलाया स्वंगू घरानाया प्रभाव यक्व खनेदु । उपिं खः– दिल्ली घराना, बनारस घराना व फारुकावाद घराना । नेपालय् खुगुलिं घरानाया तबला थायेगु पहः व रचना छ्यलाबुला दु । थनया थःगु पहःया नेपाल घराना नं बुलुहं ब्वलना च्वंगु दु ।
भारतय् विकास जूगु तबला थौंकन्हय् दक्षिण एशिया जक मखु यूरोप व अमेरिकाय् नं छ्यलाबुलाय् दु । नेपालय् तबला गुब्लय्‌निसें दुहां वल धयागु यकीन खँ सीके मफुनि । अथेसां गोरखा राज्य विस्तार न्ह्यः बाइसे चौबिसे राज्य दुबलय् हे अन तबला थाइगु सी दु ।
गोरखा दरबारय् भारतीय उस्ताद सदारङ्ग वःगु व शाह जुजु रण बहादुरया पालय् भारतया उस्तादपिं हुसेन बक्श व निजारी बक्शपिन्त दरबारी यानातःगु प्रमाण दु । उबलय् हे नेपालय् थीथी भजन कीर्तनय् तबलाया छ्यलाबुला दुगु खःसा राणाकालनिसें थुगु बाजं दरबारं पिने नं लोकंह्वाःगु खनेदु । थौंकन्हय् नेवाःतसें थीथी नेवाः भजनय् सूरबाजंकथं हार्मोनियम व तालबाजंकथं तबलायात मू बाजंकथं छ्यलाच्वंगु खनेदु । न्हापा न्हापा तबला थाइपिं जव पुलि ल्ह्वनाः खव पुलि लथ्यानाः वीरासनय् च्वनाः थाइगु खः । थौंकन्हय् मुलापतिं थ्यानाः फ्यतुइम्ह तबल्चिं ख्वातुगु प्यचाःया द्यःने निगः बाजं निखे दिकाः निपा ल्हातिं तबला थाइगु खः ।

सुलुक्क ग्वःलाःगु सिँयागु बाजं दाँया बाय् तबलाया म्हुतुइ छ्यंगुलिं भुनाः दथुइ खौ इलातइ । सुर थकाये क्वकायेत तबलाया हाकःछि सालातःगु छ्यंगूया तंया (तान) दथुइ सिँया गट्टा काका तइ । तबलां उप्वः थें तिसःया बोल पिज्वइ ।

हलिमय् दुगु थीथी तालबाजं मध्यय् तसकं लोकंह्वाःगु व यक्व छ्यलाबुला दुगु तालबाजं खः – तबला । छ्यंगुलिं भुनातःगु जुयाः तबला छताजि अवनद्ध बाजं खः । थ्व बाजनं खास यानाः छुं नं मे बाय् तन्त्र वादननाप संगत याइगु खःसां थुकिया जक स्वतन्त्र वादनया नं चलन मदुगु मखु । नेवाः बोलिचालिइ तबलायात ‘तमल’ व थ्व बाजं थाइम्हसित ‘तमल्चि, तबल्चि बाय् तबला वादक’ धायेगु चलन दु ।
तबला धयागु जवंखवं निखे निपा ल्हातिं थाइगु निगः उथें मच्वंगु छज्वः बाजं खः । जवपाखे तयाः थाइगु बाजंयात ‘दाँया बाय् तबला’ धाइसा खवपाखे तयाः थाइगु बाजंया नां ‘बाँया, बाम, डग्गा, कुडी’ आदि खः ।

तनमकचा पुलांगु नेवाः बाजं खः । थौंकन्हय् तनमकचा थिमिइ जक थायेगु यानाच्वंगु दनि । नगरा थें तःग्वःगु ख्वला थें गाःवंगु चाया बाजंयात छयँगुलिं भुनाः क्वय्‌पाखे छ्यंगू बालाया तं सायेकाः थ्व बाजं दयेकी । थुकियात निपा ल्हातं निपु कथि ज्वनाः थाइगु खः ।

परम्परागत नेवाः बाँसुरी खलकय् थाइगु थ्व बाजं चिम्ता ज्वःलाःगु झ्यालि घानातःगु गुहालि बाजं खः । थुकियात बाजंया तालकथं छपा ल्हातं चिम्ता थें संकाः व मेगु ल्हातं झ्यालि छिलिछिलि हीकाः थाइ ।

लाखय् प्याखं हुलीबलय् कापःया जनिखय् घानातइगु तःग्वःगु घंगलायात लाखय् घंगला धाइ ।

घंगला पिस्ता बांलूगु दथु चिरिबाःगु कँय्या ग्वः दुने नँया गुच्चा तयाः संकलकि छ्यालाछ्याला सः वइगु बाजं खः । घंगलाया च्वकाय् दुगु चाःयात कापतय् घानाः माः थें दयेका तइ । द्यः प्याखं, चर्या याखं व मेमेगु प्याखनय् प्याखंम्वलं नारिइ, तुतिइ बाय् जँय् घंगला हिनाः प्याखंपाःलिसे ल्हाः तुति संकाः सः पिज्वयेकीगु खः ।

उगु दँय् दिवंगत जूम्ह थः जःया उद्घार जुइमा धकाः आशिका यानाः गुंलां अर्नामेय्या ङकू पुयाः धाः थानाः स्वयम्भू महाचैत्य चाःहिलेगुयात ङकू पुयेकेगु धाइ । येँय् उराय्, ज्यापु व साय्‌मितसें थथे स्वयम्भूइ ङकू पुइकः वनीगु खः । स्वयम्भूया बुद्घाचार्यतय्‌गु गुंलाबाजं खलकं थःथाय् स्वापू तःवःपिनिगु नामं थथे ङकू पुयाबीगु यानाच्वंगु दु ।

भुस्याः स्वयाः चिपाःगु भु बांगु कँय्या बाजं खः – छुस्याः । छुस्याः नाय्‌खिंया ग्वाहालि बाजंकथं उकिया तालया मात्रा क्यनाः थाइ । ख्वप लागाय् सिछ्याः धकाः धिमय्‌लिसे छुस्याः थायेगु चलन दु । थुकिया आकार थ्यं मथ्यं २०–२४ सेमी ब्याया दथुइ बच्छि चाकः भतीचा थकया तइ । २ मिमी फिगु छुस्याःया दथुह्वतं पिकयातःगु चिखि ल्हाःया पतिनय् हिनाः छपातं मेगुलिइ ल्वाकाः थ्व बाजं थाइ । चलनचल्तीइ छुस्याःया बोलयात ‘छ्याँइ’ बाय् ‘छ्याँय्‌’ व ‘चा’ धाइगु खः ।

गं थें तिस्सः वयेक थाइगु नेवाः बाजं खः – ताः । दापाया खिं, पछिमा–बाँसुरी, क्वंचाखिं–बय्, गुंलाबाजंया धाः व नाय्‌खिं, नगरा आदि परम्परागत नेवाः बाजंलिसे तालया तालि व खालि क्यनेत ताः थायेगु नेवाः संगीतया विशेषता खः । तालया तालि दुगु मात्राय् छफ्वलं मेगुलिइ छ्यानाः तिस्सः वयेकीगुयात ‘तिं’ बोल व ताःफ्वः तीजक दिकाः ‘छु’ बोल वयेकी । तिं व छु सःया बोलकथं थाइगु जुयाः ताःयात ‘तिंछु’ नं धाइ । ख्वपपाखे थुकियात ‘तं’ व ‘भृङ्गी’ नं धाः । ताःफ्वःया दथु ह्वतं पिकयातःगु पुतु ज्वनाः ताः थाइगु खः ।
छथ्वः बाजंखलकय् छजु हे जक ताः थायेगु चलन दु । मेमेगु बाजं मथासे मुक्कं ताः जक थानाः चर्यामे व प्याखं हुलेगु नं चलन दु ।
ताः थीथी आकारया दु– तःजुगु, माझवाल व चीजुगु । थ्यं मथ्यं ८ मिमी ख्वातुक ८ सेमी पाःलाःगु ताःफ्वः थीथी धातु ल्वाकछ्यानाः दयेकीगु खः । ताः दयेकेत च्याता धातु (अष्टधातु) माः धाइ । खास अनुपातय् सिजः व कँय् ल्वाकछ्यानातःगु दाकँय्या ताः दयेकीगु खः ।