बुँइ लखं थनेत बाय् दुइत धः म्हुयाः लः हयेगु ज्यायात धःज्या धाइ। थ्व ज्या यायेत धःया लखं लाःपिं दक्वं मिलय् जुयाः याइ। लःया मुहान व बुँया जाःकथं धःया हाकः निर्धारण जुइ। पाःज्वलं मिलय् यानाः धः म्हुयाहइ।
बालीइ लखं थनेत वा लये क्वचायेवं धःज्या याइ। थुबलय् ज्या यायेत बुँइ बाली याइम्ह वयेगु याइ। बाली लखं थने म्वाःलीबलय् थज्याःगु धःयात अपाय्च्वः बिचाः याइ मखु।
पुवाचा तये क्वचालकि वा पीत नं छकः धःज्या यायेगु याइ। थुबलय्या धःज्याय् बुँइ वा पीम्ह हे ज्या वयेगु याइ। बाली यायेत दयेकातयागु धः दुथाय् जूसा न्हापायागु धःयात हे ल्ह्वनेगु (मर्मत) याइ। तःधाः लः हयेमाःसा बं तजाः यानाः धः नं भचा तःधं याइ। धःज्या यायेत माःगु लवःकवः दक्वंम्हतिं म्हतिं ज्वनावइ। नसात्वँसा धाःसा म्हतिं म्हतिं नयेगु नं याः, दामासाहिं ल्हानाः मंकाःकथं नं नयेगु याइ। थुकथं दँय् निकः धःज्या याइ।
बुँइ लखं थनेत स्थायीकथं नं धः दयेकातयेगु याः। थज्याःगु धः तःधं व लः नं तःधाः जुइ। न्ह्याबलें लः न्ह्याकातयेगु याइ। छगू फाँटं अप्वः फाँटय् न्यनाच्वनी।
स्थायी धलय् अलग्ग हे मनूया व्यवस्था यानाः धःपिवाःकथं तयातःगु दइ। थ्वयात धःबा धाइ। धःया दक्वं हेरबिचार थ्व हे धःबां याइ। धः ल्ह्वनेमाःसां वं हे याइ। छुं जुयाः याकःचां मचाल धाःसा वं स्वयाः सुयात साथ काये माल कयाः याइ। थथे साथ काइबलय् अप्वः लः माःपिं निं ल्ययाः काइ। यक्व हे ल्ह्वने माल धाःसा फाँटयात हे धाइ। धःपिवाः च्वनाः रखवारि यानागु बापत लः काःपिं फाँटया मनूतय्के धःबां सामान्य रुपं बाली म्हयेगु याइ। वयात थज्याःगु अधिकार समाज व इलाकीय राज्यस्तरं तकं बियातःगु दइ।
बरखामासं व बुँइ लः म्वालीबलय् धःबां थज्याःगु धःया लखंं ल्वहं घः वायेगु (चलय् यायेगु) याइ। थुकिं यानाः उगु इलाकाया मनूतय् थःपिन्त माःगु छुचुं थःगु इलाकाय् हे क्यलेदइ। थ्व बापत नं वं छुं छुं ज्याला काइ। अथे घः वाइम्ह जुयाः वयात धःबां जक मखु घवाः नं धाइ। धःया लः सुयातं म्वालीबलय् खुसिइ क्वफाना छ्वयातइ। स्वनिगलय् थुकथं स्थायीरुपं दयेकातःगु धः यक्व दु।
घवाः
घः चलय् याइम्ह मनू। स्थायी रुपया धलय् धःबां ल्वहंया घः नं चलय् याइ। घः नं चलय् याइम्ह जूगुलिं वयात धःबा व घवाः नितां धाइ।
धःबा
धः पिवाः च्वनीम्ह मनू। धःया अय्भय् दक्वं वं हे स्वइ। उकिया बापत फाँतयापिंके बाली म्हयेगु याइ। धः स्यंसा फाँटयापिं ग्वाहालि कयाः धः ल्ह्वनेगु याइ।
पाःज्वलं
भेसें लुइकेगु पहः। लः हयेगु धः दयेकीबलय् भती भती भेसें लुइकाः दयेकेगु याइ। थथ्याःथाय् दःसा म्हुयाः पाःज्वलं जुइक क्वथ्याकी।
ल्वहंघः
लखं चलय् याइगु ल्वहंया घः। स्थायी धलं हयातःगु लः झ्वाला हायेकाः घः हीकाः छुचुं क्यलेगु याइ। म्वाःलीबलय् लः मेथासं फ्वानातइ।
