नेपालभाषाया प्राचीन साहित्यय् संख्यात्मक व गुणात्मकरुपं दकलय् तःजिगु, दकलय् अप्वः स्रष्टापिं संलग्न जूगु साहित्यिक विधा काव्य खः । नेपालभाषाया प्राचीन काव्यया स्वरुप धयागु हे म्ये अर्थात् गीती काव्य खः । नेपालभाषाया दकलय् न्हापांम्ह ज्ञात कवि कथं जुजु महेन्द्र मल्ल (ने.सं ६८०—६९४)यात कयातःगु दुसा दकलय् न्हापांगु म्ये कथं (रचना कालस्पष्ट जूगु ल्याखं) ने.सं ६९४ या पनमति जुगपति नांगु यलया तिभय् जुजुपिनिगु ईया म्येयात कयातःगु दु । थथे झिंखुगूगु शदीइ नेपालभाषाया न्यापु ति जक म्ये खनेदतसा झिंन्हय्गूगु शदीइ वनाः नेपालभाषाया काव्यं उत्कृष्टता प्राप्त यात । थुगु इलय् जुजु सिद्धिनरसिंह मल्ल, जगतप्रकास मल्ल, प्रताप मल्ल थेंज्याःपिं कवि हस्तिपिनिगु जक उदय जूगु मखुसे काव्य साधनाय् ल्हाः न्ह्याकूपिं जक मखु ल्हाःमन्ह्याकूपिं मल्ल जुजुपिं हे मदु धाःसां ज्यू। अझ थुगु इलय् वयाः लाय्कू कविपिं व रानीपिंसं तकं सक्रियरुपं काव्य साधनाय् ब्वति काःगु दु । तर झिंन्हय्गूगु शदीइ वनाः तत्कालीन राजनैतिक अस्थिरतां यानाः न्हापा थें साहित्यं विकासया गति कायेमफुसां जुजु रणजीत मल्ल, जयप्रकाश मल्ल थेंज्याःपिं साहित्य साधकपिंसं साहित्यया गतियात न्ह्याकांतुं च्वन । स्व. जनकलाल वैद्यया अनुसन्धान कथं प्राचीनकालया ज्ञात कविया रुपय्— मल्ल शासकपिनिगु लाय्कुलिं
झिंन्हय्म्ह कवि जुजुपिं, न्हय्म्ह कवयित्री रानापिं पिदन । तर मल्ल शासकपिनिगु अन्त लिपा काव्य विधाय् जक मखु नेपालभाषाया विकासय् हे गाक्कं शिथिलता खनेदत । तर अथे खःसां तत्कालीन ज्ञात अज्ञात कविपिं पाखें पिदंगु थीथी कथंया मुक्तक म्ये, बाखं म्ये, इतिकथात्मक म्यें धाःसा नेपालभाषाया काव्यया धाःयात दिके मब्यू । थथे प्राचीनकालय् खनेदुपिं ज्ञात कविपिं (थःपिनिगु नां न्ह्यथनावंपिं कविपिं) विशेषत लाय्कुली आश्रृत कविपिें — केशव उदास, जगतकेशरी, अमृतानन्द, सुन्दरानन्द आदि थेंज्याःपिं स्रष्टापिं खः । थुगु इलय् जनसाधारण पाखें थज्याःपिं झिंनिम्हति कविपिं खनेदुगु खःसा मेपिं फुक्क अज्ञात कविपिं हे जूगू दु । तर अज्ञात कविपिंसं थःपिनिगु नां न्ह्यब्वयेगु यानामवंसां म्येय् तत्कालीन शासकपिनिगु नां न्ह्यब्वयाः रचनाकाल म्हसीके बियावंगु दु । थथे अज्ञात कविपिनिगु रचनाय् नां उल्लेख जूपिं शासकपिनिगु झ्वलय् यलया तिभय् जुजुपिं ‘नरसिंहदेव’, ‘पुन्दरसिंहदेव,’ ‘उद्धवसिंहदेव’ (ने.सं ६९०—६९४) निसें शाह जुजु ‘सुरेन्द्र विक्रम शाह’ तक थ्यंगु दु । थुगु ईया काव्यया मूलभूत विषय— भक्ति, लाय्कू श्रृंगारिक, माया मतिना, देशवर्णन् व देशभक्ति, राजप्रशस्ति, समसामायिक व ऐतिहासिक खँ, उपदेश, जीवन दर्शन, जात्रा उत्सव, नखः चखः, ध्याचू, बिचाः खँ, उपदेश, शोक, ऋतु प्रकृति वर्णन् आदि जूगु दु । संरचनात्मक हिसाबं थुगु ईया म्येयात वर्णनात्मक म्ये, प्याखं म्ये, बाखं म्ये, इतिकथात्मक म्ये, अक्षर माला म्ये , भावात्मक व विचारात्मक म्ये कथं ब्वथलेछिं । थुपिं म्ये मध्ये विषयवस्तुया ल्याखं दकलय् अप्वः धार्मिक म्ये खनेदुसा संरचना कथं वर्णनात्मक म्ये अप्वः दु । अथे हे बाखंम्ये नेपालभाषाया थःगु हे अलग्ग विशेषता जूगु दु । थज्याःगु बाखं म्येया अप्वः विकास मल्लकालय् स्वयाः मल्लकाल पश्चात जूगु खनेदु ।
च्वय् उल्लेख जूपिं ज्ञात स्रष्टापिं बाहेक नं आपालं मेपिं नं स्रष्टापिं लुयावयेफुनि । अथेहे झीसं माले ज्या न्ह्याकेफत धाःसा गद्दिनसिन जुजुया नां न्ह्यथनातःगु गथे— नरसिंह देव, पुरन्दर सिंह देव, उद्धवसिह देव (ने.सं. ६८४), श्री निवास मल्ल, महेन्द्र मल्ल, राज्यप्रकाश मल्ल, रणजीत मल्ल, पृथ्वीनाराययण शाह, प्रतापसिंह शाह, रणबहादुर शाह, गीर्वाणयुद्ध, राजेन्द्र विक्रम शासनकालिन मेमेगु नं म्ये, बाखं म्ये लुयावयेफुगु आपालं सम्भावना दनि ।