जुजु सिद्धिनरसिंह मल्ल (ने.सं ७२६—७८१)

जुजु सिद्धिनरसिंह मल्ल यल लाय्कुलिं पिदंम्ह झिंन्हय्गूगु शदीयाम्ह छम्ह शसक्तम्ह कवि तथा नाटकार खः । दँय्दसं ज्याःपुन्ही कुन्हु जुजु सिद्धिनरसिंह मल्लया लुँया सिंहासन नापं थ्वय्‌कलं च्वयादीगु ३१ पु म्ये दुगु कृष्णलिला सम्बन्धी रंगीन पौभाः यलया कृष्ण देगः न्ह्यःने ब्वय्गु चलन थौंतकं दनि । थुपिं ३१ पु म्ये नापं ग्वारा व सिन्हाज्याम्ये नं उकुन्ह अन हे च्वनाः भजन हालेगु याइ । अथेहे यलया लगंख्यलय् नं बुंगद्यःया रथ दतले बुंगद्यःया न्ह्यःने च्वनाः थुपिं (नसंचा दाफा खलः पाखें) म्ये हालेगु याइ । भाजु सिगफ्रेद लिनहार्डजुं पौभालय् च्वंगु थुपिं ३१ पु म्ये नापं उकिया विस्तृत विवरण तयाः त्जभ मभखष्लभ उबिथ या ीयचम प्चष्कजलब नामं छगू सफू हे पिकयादीगु दु । सिद्धिनरसिंह मल्लया थुपिं पौभालय् च्वंगु ३१ पु म्ये बाहेक मेगु न्यापु म्ये नं कृष्ण देगःया भजन सफुलिइ व यल भिंद्यःया दाफाय् लुयावःगु दु । जुजु सिद्धिनरसिंह मल्लयात नेपालभाषाया जक मखु नेपाःया हे निर्गुण कृष्णभक्ति परम्पराया ज्वःमदुम्ह कवि कथं नालातःगु दु । थ्वय्‌कःया म्येय् ‘भागवत् पुराण’, मैथिली कवि ‘विद्यापति’ व गीत गोविन्दया कवि ‘जयदेव’पिनिगु पदावलीया प्रभाव गाकं लाःगु खनेदु । तर थुपिं म्ये तप्यंक अनुसरण मजुसे भाव जक त्यासा कयाः थःगु हे कथं रचना यानातःगु म्ये खः । थ्वय्‌कःया कृष्णलिला सम्बन्धी काव्यय् रस, गुण अलंकारयात तत्कालिन काव्यशास्त्रया नियम कथं दुथ्याकातःगु दुसा, काव्यया प्रस्तुतिइ वर्णनात्मक तथा इतिकथात्मक स्वयां नाटकीय प्रस्तुतियात थाय् बियातःगु खनेदु । अथेहे काव्यय् विषयभूमि व संगीत छस्वाः – छधी जुयाः न्ह्यानाच्वनीगु थ्वय्‌कःया काव्यया मेगु विशेषता जूगु दु ।

सिद्धिनरसिंह मल्ल छम्ह कवि जक मखु नेपालभाषाया न्हापांम्ह प्याखं च्वमि नं खः । थ्वय्‌कःया एकादशी व्रत (ने.सं ७५३) नांगु छधाः प्याखं आःतक स्यूगुली नेपालभाषाया न्हापांगु छधाः प्याखं खः । अथेहे थ्वय्‌कलं नेपालभाषा व संस्कृत ल्वाकछ्यानाः कातिप्याखं (ने.सं ७६१ ) नं च्वयावंगु दु । थ्व कात्तीप्याखं दँयदसं ल्हुइकेगु परम्परा थांतकं दनि । यल लाय्कूया कात्तीदबुली कार्तिक महिना ज्वःछि हुइकीगु जूगुलिं थ्व प्याखंया नां कात्तीप्याखं जूवंगु खनेदु । जुजु सिद्धिनरसिंह मल्लया इलय् कार्तिक महिनाय् छवाः जक कात्तीप्याखं हुइकेगु यानावयाच्वंगुली थ्व प्याखं तसकं लोकंह्वासेंलि सिद्धिनरसिंह मल्लया काय् जुजु श्रीनिवास मल्लं थ्व प्याखंयात निवाः तक न्ह्याकेगु यातसा श्रीनिवास मल्लया काय् जुजु योगनरेन्द्र मल्लं कात्तिप्याखनय् बाथः प्याखं आदि लोकप्याखं नं तनाः कात्तिप्याखंयात कात्र्तिक लच्छितक हुइकेगु यात । २००७ साल तक थ्व कार्तिक प्याखं लच्छितक हुइकेगु यानाच्वंगुली अनंलि निन्हु जक हुइकेगु जुल । लिपा २०३८ सालस कात्र्तिक नाच प्रवन्ध समिति गठन जुसेंलिं थ्व प्याखं हानं च्यान्हु झिन्हु तक हुइकेगु जुल । थ्व कात्तिप्याखनय् शास्त्रिय विधि कथं कृष्णलिला, महाद्यः कृष्ण युद्ध, उषाहरण, जलशयन, वराह अवतार, नृसिंह अवतार, वस्त्रहरण, दधीलीला आदि क्यनीगु खःसा लोक पक्ष कथं बाथः प्याखं क्यनीगु खः ।

Author: Sanil Sthapit on June 21, 2025
Category: भाषा, लिपि व साहित्य
Tags: , , , , ,

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Last articles