नेपालभाषाया पुनर्जागरणकाल धकाः ने.सं १०२९–१०६० तकया समयावधियात कायेगु यानातःगु दुगुगु समयावधि नेपालभाषाया माध्यमिककाल (ने.सं ९६७—१०६०) या समयावधि दुने लाः । पुनर्जागरणया शाब्दिक अर्थ खः हानं दनेगु । थ्व शव्द दकलय् न्हापा १४ गू गु शदी रेनाँ सा (Renaissance) या नामं इटालीइ तत्कालीन मनूतय्के ईश्वर व धर्मय् जक अति मोह दयाच्वंगुया विरोधय् मानबीय र्सिजनाप्रति आस्था देजाइगु सांस्कृतिक सामाजिक जागरणयात कयाः छ्यःगु खः । अथे हे भारतय् ने.सं ९९८—१०२० तक भारतेन्दु हरिश्चन्द्रया नेतृत्वय् राष्ट्रियता, सामाजिक सुधार, भाषिक सुधार व समृद्धिया ज्याखँ छगू आन्दोलन कथं गुगु न्ह्यात थुकियात भारतया पुनर्जागरण आन्दोलन नालेगु याःगु दु । थ्व आन्दोलन पाखें नेपाःया तत्कालिन युवात नं प्रभावित जूगु जुयाच्वन । फलत थ्व युवातय्सं थःथःगु व्यक्तिगत कुतलं थःपिनिगु भाषा साहित्य थकायेगु युगान्तकारी ज्या यात । थुकियात हे नेपालभाषाया पुनर्जागरण कथं काःगु खः ।
नेपालभाषाया प्राचीनकाल अर्थात् मल्लकालय् म्ये, प्याखं तथा बाखं आदिं सम्पन्न जुइधुंकूगु नेपालभाषा साहित्य राणाकालय् वयाः थ्वया अस्तित्व तकं न्हनावनीगु अवस्थाय् थ्यंवन । थुकिया मू कारण खः —छखे नेपालभाषा साहित्ययात ईया माग कथं न्ह्याकेमफु खःसा मेखेर राणा शासकपिनिगु दमन नीतिं नं खः । चन्द्रशम्शेरमा पालय् ने.सं. १०२६ स नेपालभाषां च्वयातःगु भांयात मान्यता मबिइगु जुलसा, लिपावनाः छपु निपु सिलः तुतः च्वपिंततकं ज्वनाः कुनाः ख्याच्वः बियाः नेपालभाषां च्वयेगु ब्वनेगु धैगु हे गैरकानुनी थें यानाबिल । मेखेर ने सं १०२९ न्ह्यः तक नेपालभाषां गुलि नं सफू च्वयेगु जुल फुक्क हस्तलिखित रुपय् जक जुल व नं प्राचीन नेपाललिपिं हे जक च्वयेगु जुल । तर शाह जुजुपिनिगु उदयलिसे चलन चल्तिइ देवनागरी लिपि छ्यलेगु जूगुलिं थुगु इलय् थ्यंबलय् सर्वसाधारणं प्राचीन नेवाः लिपि ब्वने मसया वनेधुंकल । न्हापा न्हापा सफू च्वयावंपिसं नं चलनचल्तीया नेवाःभाय् मखु पुलांगु हे नेपालभाषा छ्यलाः च्वयावंगु जुयाच्वन। फलत सर्वसाधारणं सफू च्वयेगुला गन अमिसं च्वयातःगु सफू तकं ब्वनेमफैगु जुयाबिल ।
तर इलं निष्ठानन्द वज्राचार्य, सिद्धिदास अमात्य, जगतसुन्दर मल्ल, योगवीरसिंह, धर्मआदित्य धर्माचार्य, शुक्रराज शास्त्री आदि थेंज्याःपिं युगपुरुषत बुइकूगु जुयाच्वन । नेपालभाषाया थज्याःगु दयनीय अवस्थायात वाचायेकाः थ्वय्कः महारथीपिंसं मरणान्त स्थिति थ्यनेत्यंगु नेपालभाषायात मृत्यु सन्जीवनी बुटी त्वके थें तत्कालीन वस्तुस्थिति आवश्यकतायात नं मनन यासे नेपालभाषाया पुनर्उत्थानया ज्या न्ह्याकल ।
पं. निष्ठानन्द वज्राचार्य (ने.स.९८७–१०५५) हस्तलिखित परम्पराय् लिकुनाच्वंगु नेपालभाषायात छापा आखलं सफू पिकायेगु परम्परा ब्वलंकाः नेपालभाषायात प्रचार प्रसार जुइके बिल सा देवनागरी लिपि, बोलिचालिया भाषां सफू च्वयेगु थेंज्याःगु क्रान्तिकारी पलाः न्ह्याकाः नेपालभाषायात जनग्राह्य जनरुचिया विषय जुइके बिल । महाकवि सिद्धिदास अमात्यं (ने.स.९८७– १०५०) ५० मयाक विविध विधा तथा विषयया सफू च्वयाः नेपालभाषा साहित्ययात छगू स्तरीय साहित्य दुगु भाषा जुइके बिल । साहित्य श्वान्त सुखायया नितिं मखु परान्त सुखाय परहितया नितिं जुइके बिल । नीति उपदेश हे थुगु समयावधिया साहित्यया मूल लक्ष्य जूवन । अथे हे मास्टर जगतसुन्दर मल्लं (ने.स.१००३–१०७३) मातृभाषा शिक्षा बिइगु संस्कार स्वनाबिलसा, योगवीरसिंहं (ने.स.१००६–१०६२) कविताया माध्यम मातृभाषा अनुराग तथा सामाजिक जागरण व सुधारया सः प्रतिध्वनित यात । नेपालभाषा जिर्ण जुगु, अल्सि मचासे भिकेनु, धकाः नेपालभाषायात हान थनेगु जक मखु, थ्वयात अझ विकास यायेगु निति शंखनाद यात । शुक्रराज शास्त्री (ने.स.१०१३– १०६१) नेपालभाषा वर्णमाला, नेपालभाषा व्याकरण सफू च्वयाः नेपालभाषायात स्तरीयता विइगु कुतः यात ।
धर्मादित्य धर्माचार्यं (ने.स १०२२.– १०८३) बुद्ध धर्म व नेपालभाषा (ने.सं १०४५–१०५०) पत्रिका पिकयाः भाषिक साहित्यिक चेतनाया जः हवलेगुया नापं पत्रकारिता नीस्वनेगु ज्या यात । भाषिक साहित्यिक उत्थानया ज्याय् संगठनात्मक रुपं पला. न्ह्याकेगु कुतः यात । नेपालभाषा व थ्वया साहित्य नांगु अन्वेषनात्मक लेख च्वयाः नेपालभाषायात स्वदेशय् जक मखु विदेशय् नं म्हसिइके बिइगु यात । थ्व समयावधी साहित्यिक माध्यमं जक भाषिक चेतना जागरण हयेगु मजुसे धर्म संगीतया माध्यमं नं तत्कालिन जनमानसय् भाषिक अनुराग थनेगु ज्या जूगु दु । तत्कालीन बौद्ध विद्वानपिसं बौद्ध धर्मया महायानी ग्रन्थयात नेपालभाषां हिलाः धर्मया शील व पवित्रताया ज समाजय् खयेकेगु यातसा तत्कालिन जागरुक युवात पाखें ज्ञानमाला भजन खलः (ने.सं १०५५) नीस्वनाः भजन पाखें जनमानसय् मातृभाषाया प्रचार नापं सुधारया चेतना ह्वलेगु यात । पुनर्जागरणकालया अन्त पाखे पिदंपिं चित्तधर हृदय, वैकुण्ठप्रसाद लाकौल, फत्तेबहादुर आदिपिंसं नं थः अग्रजपिंसं ल्ह्वंगु भाषा साहित्य जागरणया पलाःयात अझ तिबः बीगु यात । थुगु इलय् पिदंगु साहित्य न्हापाया स्वयाः पाःगु जक मजुसे गुलि नं रचना थुगु इलय् पिदन व फुक्कय्सनं जागरणया सः मातृभाषानुराग दु, नेपालभाषायात न्ह्यज्याकेगु आतुरता दु । उकि ने.सं. १०२९ निसें ने.सं. १०६० या समयावधियात पुनर्जागरणकाल कथं कयातःगु खः । थथे थ्व समयावधियात पुनर्जागरणकाल धकाः नां छुइगु ज्या न्हापा यानादीम्ह विद्वान डा. कमलप्रकाश मल्ल खः । अनंलि मेपिसं नं थुगु न्हूगु हिउपाः वःगु ईयात नेपालभाषाया पुनर्जागरणकाल धायेगु यात ।