नेपालभाषा साहित्यय् ने.सं. १०६४ निसें पश्चिमी विश्वय् प्रचलनय् वःगु आधुनिक बाखं खनेदत । थथे नेपालभाषाया दकलय् न्हापांगु न्हू चीहाः बाखं श्रीमती एम. लक्ष्मीया नामं ने.सं. १०६४ बछलां धर्मदूत पत्रिकाय् पिदंगु मोतिलक्ष्मी उपासिकाया लँ बाखं खःसा ने.सं. १०६७ य् पिदंगु चित्तधर हृदयया खुपु बाखंचा न्हापांगु न्हू बाखंमुना सफू खः । तत्कालिन धर्मोदय पत्रिकां न्हू चीहाः बाखंयात थाय् बिइवं फत्तेबहादुर सिंह व न्हुछेसुन्दर तुलाधर, पूर्णदास श्रेष्ठ, पूर्ण ‘पथिक’, सिद्धिचरण श्रेष्ठ, हृदयचन्द्रसिंह प्रधान, आशाराम शाक्य, केशवलाल कर्माचार्य, प्रेमबहादुर कसाः, प्रकाशकुमारी प्रधानाङ्ग, माधवलाल कर्माचार्य आदि बाखंच्वमिपिं खनेदत ।
बाखनय् कथानक, घटना, पात्रचित्रण, व वातावरणयात थाय् बियाः ‘आ छु जुइन’ धकाः पाठकया मनय् उत्सुकता, जिज्ञासा ब्वलंकाः अन्तय् बिचाः मयाःकथं घटनाया संयोजन यानाः अजू चायेका बीगु सरप्राइज प्लटया बाखं न्हू चीहाः बाखंया प्रारम्भिक इलय् हे खनेदत । सामाजिक कुरिती ब्वयाः सुधारया सन्देश बीगु हे थुगु ईया बाखंया मू प्रयोजन जुयाबिल ।
वि.सं.२००७ सालया राजनैतिक परिवर्तन लिपा वःगु स्वतन्त्र वातावरणय् नेपालभाषाया बाखं अझ ब्वलन । धर्मोदय बाहेक नेपाल, पासा, थौंकन्हे, नेपालभाषा पत्रिका आदि पत्रिका पिदन । थुपिं पत्रिकाय् न्हू पहःया सशक्त बाखंत प्रकाशित जुल ।
माधवलाल कर्माचार्य, पूर्णदास श्रेष्ठपिंसं मनोविश्लेषणत्मक चरित्रप्रधान बाखं च्वयादिलसा प्रेमबहादुर कसाः, धुस्वां साय्मि, हृदयचन्द्रसिंह प्रधानपिंसं सामाजिक विषयलं पिहांवनाः राजनैतिक, आर्थिक आदि विषयं पिदंगु समस्यायात न्ह्यथनाः बाखं च्वयादिल । न्हूगु प्रयोग, न्हूगु शैली ब्वयाः बाखं च्वयेगु क्रमय् यौन विषययात प्रयोग यानाः बाखं च्वयेगु ज्या आशाराम शाक्य, पूर्णदास श्रेष्ठ, मथुराकृष्ण साय्मि, हितकरवीरसिं कसाः व राजा शाक्यपिंसं यानादिल ।
अथेहे बाखनय् नेवाः संस्कार, संस्कृति दुथ्याकेगु ज्या न्हापां तीर्थलाल नःघःभनिं यानादिल । लिपा फणीन्द्ररत्न बज्राचार्य, लक्ष्मण राजवंशी, जनकलाल वैद्यपिंसं यानादिल । समाजया उत्पीडित वर्गया दुःख पीडा ब्वयाः उपिं प्रति सहानुभूति वनीगु कारुणिक बाखं च्वयेगु ज्या गुगु पूर्ण ‘पथिक’जुं न्हापां न्ह्याकादीगु खः, देशय् ब्वलंगु राजनैतिक आर्थिक विसंगतिं लिपाया पिंढिंया च्वमिपिं— श्यामदास कुमाः, रामशेखर नकर्मि, सुवर्णकेशरी तुलाधर, भूषणप्रसाद श्रेष्ठ, रमेशकाजी स्थापित, अमोघ ताम्राकार, अष्टमुनी गुभाजु, मंगलदेवी स्थापित, बालगोपाल श्रेष्ठ, श्रीलक्ष्मी श्रेष्ठ आदिपिंत केवल उत्पीडित वर्गया दुःख पीडा जक मखु अमिसं थःपिनिगु हक हीतया नितिं याइगु वर्ग संघर्षया चित्रण दुगु प्रगतिवादी बाखं च्वकेबिल ।
अथेहे थौंया आधुनिक युगया विश्व भूमण्डलीकरण, साइबर संस्कृतिया विकासं नेपालभाषाया बाखनय् नं न्हून्हूगु विषय, प्रयोग व शैलिया प्रादुर्भाव जुल । बिम्ब प्रतीक छ्यलाः च्वयातःगु निबन्धात्मक बाखं जक मखु बाखंया प्रस्तुती नं ‘चेतना प्रवाह पद्धति’ (Stream of Consciousness) नाटकीय शैली, आत्मकथात्मक शैली, टिप्पणी शैलीया च्वयातःगु बाखं खनेदतसा उत्तरआधुनिकवाद प्रभाव स्वरुप भर्चुअल रियालिटी, उपभोक्तावादी संस्कृति, नारीवाद, विनिर्माणवाद, स्वैर कल्पनायात प्रयोग यानाः च्वयातःगु प्रयोगवादीे बाखं नापं न्हून्हूगु विषयया बाखं— मचाछेँ बालं, साइबर अपराध, बैदेशिक रोजगार, डायस्पोरियन समस्या आदि विषययात कयाः बाखं च्वयेगु ज्या नं न्हूपुस्ताया च्वमिपिं— केदार सितु, अमृतरत्न तुलाधर, ध्रुव मधिकःर्मि, शशीकला मानन्धर, बालगोपाल श्रेष्ठ, हरिकृष्ण डंगोल, शरद कसाः, लोचनतारा तुलाधर, रिना तुलाधर, मनदेवी तण्डुकार, बिमलप्रभा बज्राचार्य, दिब्या ताम्राकार, रितादेवी प्रधान ‘रुमाठ’ आदिपिंसं न्ह्याकल ।
थौं नेपालभाषाय् दकलय् अप्वः च्वमिपिं खनेदुगु व दकलय् अप्वः सफू पिदंगु विधा बाखं विधा जूगु दु । अथे हे थीथी देय्या बाखंयात नेपालभाषां अनुवाद यायेगुया नापनापं नेपालभाषाया गुलिखे बाखं सफूत अंग्रेजी भाषाय् अनुवाद जूगु दु ।
ने.सं. १०२९ य् नेपालभाषाया बाखंच् वमिपिनिगु मंकाः दबूकथं बाखंच्वमि लक्ष्मण राजवंशीया नायःसुइ बाखं दबू नीस्वने ज्या जुल गुकिं आपालं बाखं जक मखु तःम्ह बाखंच्वमिपिं नं पिकाल ।