थ्व बौद्ध विहार मखंया सिंहदुवातं न्यूरोड पिचायेकेगु झ्वलय् निखा स्वखाः छेँ ल्यंदनिबलय् जवपाखेया लुखाया चुलिंचू लाः । थ्व विहार मखंबहाःया कचा बहाः खः । उदायतय्गु बहाः कथं म्हस्यूगु थुगु विहारयात तुत्कसम विहार, तुतछँे महाविहार अथेहे बहालय् तुं दुगुलिं तुँथिछेँबहाः वा तुँछेँबहाः धयावल । थ्व विहारया पलिस्था बारे स्पष्ट सीमदुसां ने.सं.या निगू वा स्वंगूगु शताब्दीपाखे थापना याःगु अनुमान दु । भुजिंमोल लिपिं च्वयातःगु ने.सं. ५३८ या मखंबहालय् दुगु छगू ताडपत्रय् तुतछेँ महाविहार धकाः च्वयातःगु खनेदु । मल्लकालय् छम्ह मल्ल जुजुं तँुछँेबहाःया उदायनी म्ह्याय्मचायात थः पट्रानी दयेकूगु व उम्ह पट्रानीं थःगु छँेया लागाय् बौद्धविहार दयेकेत इनाप याःकथं जुजुं थ्व तुँछेँबहाः निर्माण याःगु किंवदन्ती दु ।
थ्व विहारया क्वाःपाःछेँ प्यतँ जाःया खनेदु । क्वाःपाःछेँया मूलुखाया जवंखवं सारीपुत्र वा मौद्गल्यायन व च्वसं तोरं दु । न्हापांगु तँय् पसुकाझ्याः व वयां च्वय् अक्षोभ्य बुद्ध व जवंखवं थीथी द्यःपिनिगु किपा, याकःझ्याः, कलात्मक त्वानाँसिँ दु । पसुकाझ्याः दुगु तँय् आगं दु । वया च्वसं कलात्मक विमानझ्याः दुसा प्यतँ जाः लिपाजक दयेकूगु खनेदु । मूलुखाया न्ह्यःने निम्ह ल्वहंया सिंह, क्वाःपाःद्यःकथं दनाच्वंम्ह उत्तराभिमुख भविष्य व्याकरण मुद्राय् च्वनाच्वंम्ह बुद्ध अर्थात् गन्धरी देवता दु । जवंखवं सारीपुत्र वा मौद्गल्यायन व थीथी चिचिधिकःपिं द्यःत पलिस्था यानातःगु दु ।
क्वाःपाःद्यःथाय् दुने चिग्वःगु स्वयम्भू चैत्य, च्वाम्वः, मन्दःपाः, जल न्हाय्कं, दलूचा यखानातःगु दु । पिने देपापाखे छत्रपाल, न्यागः देगः, गणेद्यः पलिस्था यानातल । थ्व क्वाःपाःद्यः छेँया मातं तलाया त्वानाँसिँइ कियातःगु उत्कीर्ण अभिलेखय् संवत् ७५४ पाखे आगंद्यः व क्वाचपाल अक्षोभ्य बुद्धया पुलांगु मूर्ति स्यनाः न्हूगु दयेकातःगु धयातल । अथेहे ने.सं.२०१० सालय् सिंया अक्षोभ्य बुद्धया क्वाःपाःद्यया मूर्ति जीर्ण जुयाः छगू महर्जन परिवारं ल्वहंया गन्धारी देवता पलिस्था याःगु खः । क्वाःपाःद्यःया न्ह्यःने न्हापा अशोक चैत्य दुगु खः लिपा उकिया पलेसा न्हूगु चिभाः दयेकाःतःगु खनेदु । थ्व बहाःया नित्यपूजालिसेंं आगमय् गुह्य पुजा, होम इत्यादि मखं बहाःया गुर्जुपिंसं याइगु खः ।