येँया लिच्छविकालीन मू बौद्ध विहारमध्येया छगू लगंबहाः अर्थात् कीर्तिपुण्य महाविहारया नां क्वकयाः लगंबहाःया हे पश्चिमय् पलिस्था यानातःगु बही खःया नां नं कीर्तिपुण्य महाविहार खः । चलनचल्ती भासं थ्वयात न्हाय्कं बही धयावयाच्वंगु दु । थ्व बहिलय्् दुहां वनेवं खवपाखें महांकाःद्यः व हनुमान पलिस्था यानातःगु दु । न्ह्यःनेसं काउलीया म्हय् ल्वहंया थामय् मञ्जुश्री विराजमान याकातःगु दु । बहीया क्वाःपाःछेँ स्वतँ जाः दु ।
दकलय् क्वय् क्वाःपाःद्यःया रुपय् विश्वभूकरण मुद्राय् दनाच्वंम्ह पश्चिमाभिमुख लोकेश्वर खः । मू लुखाया जवंखवं थीथी शिलापत्र, लुखा क्वसं जज्ञमन्दः गाः, न्ह्यःनेसं जवंखवं धलौटया सिंह निम्ह दु । तोरणय् तिथिमिति तया मतःसां थ्व कलात्मक दु । दथुइ लाक्क दना च्वंम्ह पद्मपाणी लोकेश्वर, वया च्वसं अमिताभ, हाकनं वया च्वसं वैरोचन दु । स्वम्हेसितं बोधिसत्व व तान्त्रिक सिद्धा वा द्यःपिंसं छचालिं चाःउकातःगु दु । थ्व तोरं १००–१५० दँ पुलांगु अनुमान दु ।
मातं तलाय् पसुकाझ्याः, जवंखवं याकःझ्याः, च्वतय् गाःझ्याः, जवंखवं याकझ्याः अले सिजःपौ तयाः च्वय् बुर्जा पिकयाः गजू तयातःगु खनेदु । क्वाःपाःद्यया न्ह्यःने मन्दःपाः, चीग्वःगु चिभाः, च्याह पलेहया चाकलाःगु मन्दःपाः व छुं गाः दु । नापं स्वयम्भूया प्रतीककथं तुयू चिभाः व वया क्वसं पूर्वपाखे लुकुमाःद्यः नं दु । बहीया लाक्क पंचबुद्धया तग्वःगु चिभाः दु, गुकी बिराजमान बुद्धपिंत म्ह्यय्खा, गरुड, किसि, सलया आशनय् तयातल ।
थ्व चिभाःयात इलां व छत्रं कुइकातःगु दु । थ्व बहीया कुलपुत्रपिं थौकन्हय् नःबहीया संघय् दुतिनाच्वंगु खनेदु । थ्व बहिली सुथय् व बहनी बापाः यायेमाः । थ्व विहारया संघया आगंद्यः सक्वया बज्रयोगिनी खः । सन् १८८८ (वब.सं.१९४४) पाखे थ्व बहीया क्वाःपाःछेँ दयेकूगु अनुमान दु । ने.सं. १००८ पाखे बहीया व्यवस्थापन यायेत गुथि दयेकाः नीन्यापि जग्गा तयाथकूगु खः, आः व फुक्क मदया वनेधुंकूगु अवस्था दु ।