स्वयम्भू महाचैत्यया अजिमाद्यःया नापसं छगू बही दु – ज्योतिकीर्ति महाविहार । चलनचल्तीया नां स्यंगु बही अर्थात् स्वयम्भू बही खः । थ्व बही ने.सं. ५०३ पाखे मरुया उदाय् उपासक ज्योतिराजं दयेकाः इतुंबहाःया शाक्यभिक्षु श्रीमनधंतजुयात न्हियान्हिथं यायेमाःगु धार्मिक अनुष्ठानया निंतिं लःल्हाःगु खः । तर थन संघया व्यवस्था मदुगुलिं ताःईतक थनया ज्या न्ह्याःसां जिर्णोद्धारया ज्यां गति कायेमफया च्वंगु खः । तर लिपा मधंजु नांया शाक्यभिक्षुं संघया व्यवस्था यासेंलि इतुंबहाःलिसेया सम्बन्ध क्वातूगु खनेदु । इतुंबहाःयापिंसं थ्व बहीयात केशचन्द्र बही धकाः दावी यानावयाच्वंगु दुसा हेमराज शाक्ययाकथं केशवचन्द्रपाखें थ्व बहीया जग स्वनादीगु दावी दु । स्वंगू पुस्ता न्ह्यवं थ्व बहीयात न्ह्याकेत इतुंबहाःया कायमचा धर्मरत्न शाक्ययात थन हयाः प्रबजित याःगु खः । बहिसंघपाखें उम्ह मचायात बहिसंघया दुजःकथं मान्यता नं बिल । तर उम्ह मचां थः सन्तानयात धाःसा थःगु कुल विहार इतुंबहालय् हे प्रबजित याकल । गुकिं यानाः बहिसंघपाखें मान्यता मबिल । लिपा बहिसंघय् हाकनं थः सन्तानपिंत थन हे प्रबजित यायेत अपिल यातं नं बहिसंघ माने मजुयाः ल्यंदनिपिं सकसितं बहिसंघया सदस्यतापाखें खारेज यानाछ्वःगु खः । उबलय्िनसें थ्व बहिया रुपय् मखसे इतुंबहाःया कचाया रुपय् लानाच्वन । न्हापा थनया थाय्पाः ल्ययेत मखंबहिया गुभाजुपिंसं मू भूमिका म्हितीगु खः । थ्व बहायःा क्वाःपाःद्यः पूर्वाभिमुख अक्षोभ्य बुद्ध खः । क्वाःपाःद्यया तोरणय् न्याम्ह पंचबुद्ध दु । तर थौंकन्हय् थ्व तोरं स्वयम्भूया हे म्युजियमय् तयातःगु दु । क्वाःपाःद्यः दुने पद्मपाणी लोकेश्वर, षडक्षरी लोकेश्वर, सप्तलोचन तारा, त्रिरत्न मूर्ति (बुद्ध, धर्म व संघ) व आर्यताराया मूर्ति दु । क्वाःपाःद्यःया न्ह्यःने निगः चिभाः दु । दक्षिणया अंगलय् नं धर्मचक्र लोकेश्वर, प्रज्ञापारमिता, सप्तलोचन तारा, धर्मधातु वागीश्वर व मञ्जुश्रीया मूर्ति पलिस्था यानातःगु खनेदु । थौंकन्हय् स्वयम्भूया पश्चिमया ध्याकुनय् तयातःम्ह तःधिकःम्ह दिपंकर बुद्धया मूर्ति न्हापा थ्वहे बहिया पिने अर्थात् अजिमा द्यःया न्ह्यःने सिथय् लाक्क शान्तिपुर स्वकाः पलिस्था याकातःगु खः । वि.सं. २०७२ सालया भुखाचं थ्व बहि ध्वस्त जुइक स्यंगु खनेदु ।