इलं फ्वंगु जीवन नाटक सत्यभामा माथेमां च्वयादीगु खः । थःगु हे पहःयागु थुगु सफूयात सम्पादन व भाय् हीकादीम्ह भूषणप्रसाद श्रेष्ठ खः । थुगु २२ द्या दुगु सफू ने.सं. ११३७ य् च्वसापासापाखें पिदंगु खः ।

इलं बुइकूगु चिनाखँ भाजु दया खड्गी बेचैनया च्वसां पिज्वःगु चिनाखँ सफू ने.सं. ११२५ कछलाथ्व शनिवाः कुन्हु कुतः पिकाकः पाखें पिदंगु खः । थुकी राजनीतिक विसंगति ब्वयातःगु दु । देशय् हलिमय् सुथ वःसां जनतातय्‌गु निंतिं सुथ मवःनिगु खायुगु यथार्थ न्ह्यब्वयातःगु दु । जिन्दगीयात परिभाषित याये मफयाः अन्यौल जुयाच्वंगु दु । थ्व अन्यौलया जन्म ब्यूपिं माखापिखा थेंज्याःपिं नेतात खः । व नेता व माखापिखाया लागि अन्यौल सामान्य खःसां भुजिंया निंतिं चक्रव्यूह जुयाब्यूगु दु धैगु च्वमिया बिचाः खः ।

इलं ल्हया ललितविस्तर मय्‌जु प्रेमहिरा तुलाधरं च्वयादीगु बुद्धया जीवनी व मेमेगु आपालं बौद्धग्रन्थत दुथ्याःगु सफू खः । थुगु सफू नेपालभाषा पुनर्जागरणकालया छगः थां जुयादीम्ह गद्य गुरु निष्ठानन्द वज्राचार्यं ने.सं. १०३४ य् च्वये सिधयेकादीगु व ने.सं. १०९८ सालय् भाजु मिनबहादुर शाक्यं सम्पादन यानादीगु ललितविस्तर सफूयात प्रेमहिरा तुलाधरं सार संक्षेप कथं न्ह्यब्वयातःगु सफू खः । थुगु सफुलिइ ख्वीखुगू परिर्वत दुथ्याकातःगु दु । थ्व सफू ने.सं. ११२३ य् च्वमि मय्‌जुं थः मां हिरालानी, अबु निलवीरसिंह व दाजु पद्मवीरसिंह ताम्राकारपिनिगु लुमन्तिइ देछायादीगु सफू खः । थ्व सफू पिकायेगु नितिं आर्थिक ग्वाहालि मय्‌जु केशरी ताम्राकारं यानादीगु खः ।

थ्व इस्तानबुलया सतक बञ्जा बाखं सफू बाखंमि भाजु यज्ञरत्न धाख्वाःया झिंस्वंगूगु बाखं सफू खः । थ्व सफू ने.सं. ११३८ य् नेपालभाषा एकेडेमिया लुखां पिदंगु खः ।थ्व बाखं सफुलिइ १२ पु बाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्व बाखनय् झीगु समाजया जःखः, न्हिथं खनाच्वनापिं, न्ह्याबलें व्यवहार याना जुयापिं मनूत हे पात्र जुयाच्वंगु दु । अले उमिगु हे खँ बाखं जुयाः न्ह्यानाच्वंगु दु । थ्व बाखं पुचलय् च्वंगु बाखं तसकं हे सरल व सहज ।

स्वम्ह बाखंमिया प्यपु बाखं दुथ्याःगु ई झीगु बः बाखं मुना सफू त्वाथः प्रकाशनं पिथंगु खः । थ्व सफू ने.सं. ११०३ य् पिदंगु खः । रत्न कृष्ण श्रेष्ठया केहेँ मय्‌जु, सम्येग आचाजुया मतिना, व मसां छेँ व आनन्दमुनि वज्राचार्यया इहिपा थुकिइ दुथ्याकातःगु

बाखं खः । बाखंया छत्वाःचा म्हसीका बिइगु प्रिभ्यु थुकी दुथ्याकातःगु दु । थःम्हं केहेँ भाःपिया तयाम्ह पासाया केहेँनं थःत मतिना यानाच्वंगु तर थःम्हं वया हे पासानाप मतिना यानागु खँया बाखं केहेँ मय्‌जु खः । अथेहे अमेरिकाय् वनाः अन हे च्वने धकाः स्वया जूम्ह छम्ह नेपाःमि अनया मनूतय् डलरप्रतिया मतिनां यानाः थःम्हं छुं याये मफुगु अवस्था वयाः लिहां वःम्ह मनूया बाखं मतिना खः । छेँ दंथाय् न्हापा मसान जुयाः मचा विरामी जूगु धकाः जुल, अन्तय् क्लिनिकय् क्यनाः नं मजिल, मचा सित धयागु बाखं मसां छेँ खः । लमिं क्वःछिइत्यंगु मिसा मिजंया इहिपा मिजंम्हेसिनं थःगु नं मेम्ह नाप अले उम्ह मिसाया नं मेम्ह मिजं नाप मतिना दुगु खँ च्वयाः बिउगु छपौ पतिं चब्बुगु बाखं इहिपा खः ।

पुष्प मुनंकःमिया च्वसां पिज्वःगु ई मदुगु ई चिनाखँ सफू ने.सं. ११३३ सिल्लाथ्व १५ कुन्हु कुतः पिकाकः पाखें पिदंगु खः । थुकी ईया बिम्ब दयेकाः च्वयातःगु न्हय्न्यापु चिनाखँ दुथ्यानाच्वंगु दु । थौंया परिवेशयात कुनीति, स्वार्थी, राजनैतिक चेतना विकास गुकथं भग्नावशेष जुयाच्वन उकिया दृश्य न्ह्यथनातःगु दु । मनूत मनू जुइ मफयाच्वंगु खनाः ई लज्या चायाच्वंगु दृष्य व्यञ्जनापूर्ण रुपं अभिव्यक्त यानातःगु दु ।

नेपालभाषाया आःतक लूगु काव्यय् तिथिमिति उल्लेख जूगु दकलय् न्हापांगु काव्य कथं ६९१–६९४ दुने च्वयातःगु ईन्द्रविजयजात्रा गीतयात कयातःगु दु । थुपिं म्ये स्व. मदनमोहन मिश्रजुं ने.सं १०८७ स जर्मन पाण्डुलिपि संरक्षण परियोजनाय् माइक्रोफिल्म दयेकेत बीहःगु नेपाल लिपिं च्वयातःगु छगू थ्यासफुलिइ दुथ्यानाच्वंगु लुइकूगु खः ।

थ्व थ्यासफुलिइ दुथ्याःगु स्वपु म्ये— जि प्यासनव जय जरा (ने.सं ६९१), प्रनमति श्रीजुगपति (ने.सं ६९२) तथा अमल सहस्रनाम (ने.सं. ६९४) ईन्द्रविजयजात्रा सम्बन्धी म्ये जूगुलिं भाजु काशीनाथ तमोटं थूपिं म्येयात ईन्द्रविजयजात्रा गीत धकाः नां बियादीगु खः । थ्व स्वयां न्ह्यः थुपिं म्येयात तिभय् जुजुपिनिगु बारेया म्ये धाइगु खः । थथे यलया तिभय् जुजुपिं— नरसिंहदेव, पुरन्दरसिंह देव तथा उद्धवदेवसिंह स्वम्ह शासकपिनिगु (ने.सं ६८०—६९७) राज्यकालय् अमिगु हे वीरतायात कयाः रचना यानातःगु अझ छपु म्येय्ला अमिगु रणकौशलया तकं वर्णनन् जूगुलिं नेपालभाषा काव्य वीरकाव्यं शुरु जूगु नालेगु यानातःगु दु ।

थुपिं म्येय् तत्कालिन समाजयात व्यंग्य नकातःगुलिं थुपिं म्येयात व्यंग्यकाव्य नं धायेछिं । अथे हे थुपिं म्येय् इन्द्रजात्राया खँ जक मखु तन्त्राख्यान थेंज्याःगु नीति बाखं पाखें उक्ति, दृश्तान्त बीगु यानातःगुलिं थुपिं म्ये पिदने न्ह्यः हे थन इन्द्रजात्राया जक मखु नेपालभाषाय् नीति बाखंया प्रचलन नं गाकं दयेधुंकल धैगु यचुक सीदु ।

ईया किचलय् सफू भाजु हरिगोविन्द भोमिं च्वयादीगु चिबाखं मुना खः । कुतः पिकाकः ख्वपं ने.सं. ११४१ यंलाथ्व पुन्हिकुन्हु पिदंगु थ्व सफुलिइ पीछपु चिबाखं दु । 

ईया जलय् मय्‌जु ईश्वरी मैंया श्रेष्ठं च्वयादीगु पीखुपु चिबाखंया संग्रह खः । गजलकार व मुक्तक च्वमि कथं म्हस्यूम्ह ईश्वरी मैंयायात थ्व चिबाखं पुचलं वय्‌क:या च्वसा चिबाखं ख्यलय् नं उलि हे सशक्त व सक्रिय धका म्हसीकेब्यूगु दु । कुतः पिकाकःपाखें ने.सं ११४० य् पिदंगु थ्व चिबाखं सफू थीथी साहित्यिक ज्याझ्वः व पत्रपत्रिकाय् पिदंगु चिबाखंया संग्रह खः । सुत्रात्मक, विम्वात्मक व व्यंगात्म भाषं थौंया कटु यर्थाथयात पाठकया नुगुलय् थी कथं भाव तरंगीत यानाः बाखं क्वचायेके फुगु हे थ्व संग्रहया विशेषता खः ।

ईया बाखं सफू मय्‌जु अपर्णा प्रधानं च्वयादीगु बाखं संग्रह खः। ने.सं. ११३० य् पिदंगु ईया बाखं मुनाया पिकाकः नेपाल संस्कृति लय्‌पौ खः । महान वैज्ञानिकया अन्त्य, थःत एड्स ल्वचं पुंकाबिउम्ह एड्स ल्वचं ग्रस्तम्ह भाःतयात सम्बन्ध विच्छेद यानाः आश्रमय् च्वंवंगु, मेम्ह कलाः ब्याहा याये धाःम्ह मिजंया वचन सत्य जूगु, न्ह्यथुलिथुया मनोविज्ञान, लगःधगः मदुम्ह मिसाया मानसिकता, वाध्यतां खुँ जूम्ह मचायात काय नालाः बालश्रमं मुक्त याःगु, नेपाःया प्राकृतिक सामाजिक, आर्थिक, राजनैतिक व्यवस्थाया हिउपाः, खिचा प्रतिया स्नेह, धनया लालचं छम्ह मिसाया द्वंगु पलाः, पंशुपंक्षीया लिधंसाय् नेपाःया राजनैतिक व्यवस्थाया प्रस्तुति आदि थ्व बाखं मुनाय् दुथ्याःगु विषयवस्तु खः ।