स्वम्ह बाखंमिया प्यपु बाखं दुथ्याःगु ई झीगु बः बाखं मुना सफू त्वाथः प्रकाशनं पिथंगु खः । थ्व सफू ने.सं. ११०३ य् पिदंगु खः । रत्न कृष्ण श्रेष्ठया केहेँ मय्‌जु, सम्येग आचाजुया मतिना, व मसां छेँ व आनन्दमुनि वज्राचार्यया इहिपा थुकिइ दुथ्याकातःगु

बाखं खः । बाखंया छत्वाःचा म्हसीका बिइगु प्रिभ्यु थुकी दुथ्याकातःगु दु । थःम्हं केहेँ भाःपिया तयाम्ह पासाया केहेँनं थःत मतिना यानाच्वंगु तर थःम्हं वया हे पासानाप मतिना यानागु खँया बाखं केहेँ मय्‌जु खः । अथेहे अमेरिकाय् वनाः अन हे च्वने धकाः स्वया जूम्ह छम्ह नेपाःमि अनया मनूतय् डलरप्रतिया मतिनां यानाः थःम्हं छुं याये मफुगु अवस्था वयाः लिहां वःम्ह मनूया बाखं मतिना खः । छेँ दंथाय् न्हापा मसान जुयाः मचा विरामी जूगु धकाः जुल, अन्तय् क्लिनिकय् क्यनाः नं मजिल, मचा सित धयागु बाखं मसां छेँ खः । लमिं क्वःछिइत्यंगु मिसा मिजंया इहिपा मिजंम्हेसिनं थःगु नं मेम्ह नाप अले उम्ह मिसाया नं मेम्ह मिजं नाप मतिना दुगु खँ च्वयाः बिउगु छपौ पतिं चब्बुगु बाखं इहिपा खः ।

पुष्प मुनंकःमिया च्वसां पिज्वःगु ई मदुगु ई चिनाखँ सफू ने.सं. ११३३ सिल्लाथ्व १५ कुन्हु कुतः पिकाकः पाखें पिदंगु खः । थुकी ईया बिम्ब दयेकाः च्वयातःगु न्हय्न्यापु चिनाखँ दुथ्यानाच्वंगु दु । थौंया परिवेशयात कुनीति, स्वार्थी, राजनैतिक चेतना विकास गुकथं भग्नावशेष जुयाच्वन उकिया दृश्य न्ह्यथनातःगु दु । मनूत मनू जुइ मफयाच्वंगु खनाः ई लज्या चायाच्वंगु दृष्य व्यञ्जनापूर्ण रुपं अभिव्यक्त यानातःगु दु ।

नेपालभाषाया आःतक लूगु काव्यय् तिथिमिति उल्लेख जूगु दकलय् न्हापांगु काव्य कथं ६९१–६९४ दुने च्वयातःगु ईन्द्रविजयजात्रा गीतयात कयातःगु दु । थुपिं म्ये स्व. मदनमोहन मिश्रजुं ने.सं १०८७ स जर्मन पाण्डुलिपि संरक्षण परियोजनाय् माइक्रोफिल्म दयेकेत बीहःगु नेपाल लिपिं च्वयातःगु छगू थ्यासफुलिइ दुथ्यानाच्वंगु लुइकूगु खः ।

थ्व थ्यासफुलिइ दुथ्याःगु स्वपु म्ये— जि प्यासनव जय जरा (ने.सं ६९१), प्रनमति श्रीजुगपति (ने.सं ६९२) तथा अमल सहस्रनाम (ने.सं. ६९४) ईन्द्रविजयजात्रा सम्बन्धी म्ये जूगुलिं भाजु काशीनाथ तमोटं थूपिं म्येयात ईन्द्रविजयजात्रा गीत धकाः नां बियादीगु खः । थ्व स्वयां न्ह्यः थुपिं म्येयात तिभय् जुजुपिनिगु बारेया म्ये धाइगु खः । थथे यलया तिभय् जुजुपिं— नरसिंहदेव, पुरन्दरसिंह देव तथा उद्धवदेवसिंह स्वम्ह शासकपिनिगु (ने.सं ६८०—६९७) राज्यकालय् अमिगु हे वीरतायात कयाः रचना यानातःगु अझ छपु म्येय्ला अमिगु रणकौशलया तकं वर्णनन् जूगुलिं नेपालभाषा काव्य वीरकाव्यं शुरु जूगु नालेगु यानातःगु दु ।

थुपिं म्येय् तत्कालिन समाजयात व्यंग्य नकातःगुलिं थुपिं म्येयात व्यंग्यकाव्य नं धायेछिं । अथे हे थुपिं म्येय् इन्द्रजात्राया खँ जक मखु तन्त्राख्यान थेंज्याःगु नीति बाखं पाखें उक्ति, दृश्तान्त बीगु यानातःगुलिं थुपिं म्ये पिदने न्ह्यः हे थन इन्द्रजात्राया जक मखु नेपालभाषाय् नीति बाखंया प्रचलन नं गाकं दयेधुंकल धैगु यचुक सीदु ।

ईया किचलय् सफू भाजु हरिगोविन्द भोमिं च्वयादीगु चिबाखं मुना खः । कुतः पिकाकः ख्वपं ने.सं. ११४१ यंलाथ्व पुन्हिकुन्हु पिदंगु थ्व सफुलिइ पीछपु चिबाखं दु । 

ईया जलय् मय्‌जु ईश्वरी मैंया श्रेष्ठं च्वयादीगु पीखुपु चिबाखंया संग्रह खः । गजलकार व मुक्तक च्वमि कथं म्हस्यूम्ह ईश्वरी मैंयायात थ्व चिबाखं पुचलं वय्‌क:या च्वसा चिबाखं ख्यलय् नं उलि हे सशक्त व सक्रिय धका म्हसीकेब्यूगु दु । कुतः पिकाकःपाखें ने.सं ११४० य् पिदंगु थ्व चिबाखं सफू थीथी साहित्यिक ज्याझ्वः व पत्रपत्रिकाय् पिदंगु चिबाखंया संग्रह खः । सुत्रात्मक, विम्वात्मक व व्यंगात्म भाषं थौंया कटु यर्थाथयात पाठकया नुगुलय् थी कथं भाव तरंगीत यानाः बाखं क्वचायेके फुगु हे थ्व संग्रहया विशेषता खः ।

ईया बाखं सफू मय्‌जु अपर्णा प्रधानं च्वयादीगु बाखं संग्रह खः। ने.सं. ११३० य् पिदंगु ईया बाखं मुनाया पिकाकः नेपाल संस्कृति लय्‌पौ खः । महान वैज्ञानिकया अन्त्य, थःत एड्स ल्वचं पुंकाबिउम्ह एड्स ल्वचं ग्रस्तम्ह भाःतयात सम्बन्ध विच्छेद यानाः आश्रमय् च्वंवंगु, मेम्ह कलाः ब्याहा याये धाःम्ह मिजंया वचन सत्य जूगु, न्ह्यथुलिथुया मनोविज्ञान, लगःधगः मदुम्ह मिसाया मानसिकता, वाध्यतां खुँ जूम्ह मचायात काय नालाः बालश्रमं मुक्त याःगु, नेपाःया प्राकृतिक सामाजिक, आर्थिक, राजनैतिक व्यवस्थाया हिउपाः, खिचा प्रतिया स्नेह, धनया लालचं छम्ह मिसाया द्वंगु पलाः, पंशुपंक्षीया लिधंसाय् नेपाःया राजनैतिक व्यवस्थाया प्रस्तुति आदि थ्व बाखं मुनाय् दुथ्याःगु विषयवस्तु खः ।

ईया सवाः ईश्वरी मैंया श्रेष्ठं च्वयादीगु थीथी सवाःया न्यय्‌खुपु गजलया संग्रह खः । थ्व सफू कुतः पिकाकःपाखे ने.सं. ११३४ चिल्लाथ्व १५ कुन्हु पिदंगु खः । थुकी दुथ्यानाच्वंगु गजल– जिन्दगीया स्याःचा, घाट प्रतिघाट, मतिना, वियोग, समाजया थीथी व्यथिति आदि विषयया जूगु दु ।

भाजु ईश्वरमान प्रधानया जन्म ने.सं.१०५८ य् किपुली जूगु खः । वय्‌कःया बौया नां राजमान प्रधान व मांया नां मिश्री प्रधान खः । जनस्वास्थ्यय् ज्या यानादीम्ह वय्‌कःया कार्यक्षेत्र त्रिशुली खः । त्रिशुली हे च्वनाः वय्‌कलं च्वयेगु ज्या यानादी । भाजु प्रधान स्वास्थ्य शिक्षा सम्वन्धी प्राविधिक विषयया च्वसु च्वयादीम्ह च्वमि खः। साहित्य ख्यलय् दकलय् न्हापां बि.सं.२०१८ सालय् रेडियो नेपालय् व विवाह यानाः कोथां पिहां मवः बाखं ब्वनाः पलाः तयादीम्ह च्वमि खः । नेपालभाषा व खस् नेपाली च्वसु च्वयादीम्ह वय्‌कःया प्रकाशित कृति थुकथं दु – झीगु तजिलजिइ नखः व जात्रा (ने.सं.११२२), लः व नसा (ने.सं.११२४), हे मनू व मेमेगु चिनाखँ (ने.सं.११२६), दूषित वातावरणं वइगु ल्वय् व स्वास्थ्य शिक्षा (ने.सं.११२८) ।

भाजु ईश्वरमान रंजितजुया जन्म ने.सं. १०६० आषाढ शुक्ल ११ स मजिपाट येँय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां मायादेवी रंजितकार व बाःया नां सत्यमान रंजितकार खः । भाजु ईश्वरमानं नेपालभाषा व खस् नेपाली भाषं निवन्ध कविता लिसें अनुवादया ज्या नं यानादी । भाजु ईश्वरमान रंजितजुया थौं हे खः नांया कविता दकले न्हापां प्रकाशित जूगु रचना खः । थ्व कविता धर्मोदय पत्रिकाय् ने.सं.१०७२ य् पिदंगु खः ।

पत्रकारीताय् संलग्न जुयादीम्ह भाजु ईश्वरमान रंजितया कृतिगतरुपय् प्रकाशित जूगु मदु । वय्‌कलं नेपालभाषाया कविता, बाखं आदि रचना मदिक्क खस् नेपाली भाषाय् अनुवाद यानाः नेपालभाषी इतर जनसमुदायलय् नं नेपालभाषाया साहित्ययात म्हसीकेबीगु ज्या यानादीगु दु । वय्‌कःया सक्रिय कुतलं खस् नेपाली भाषाया आमा पत्रिका गुकिया सम्पादक वय्‌कः स्वयं खः पाखें नेपालभाषाया आधुनिक कविताया अनुवाद विशेषांक पिकयादीगु दु ।

भाजु ईश्वरमान सिन्या बौ भुवनलाल सिन्या व मां रत्नप्यारी सिन्याया कोखं ने.सं.१०८०इ यलय् जन्म जुयादीगु खः । वय्‌कलं बिषेशयानाः संस्कृति सम्बन्धी निबन्ध च्वयेगु यानादी । वय्‌कःया न्हापांगु च्वसु ने.सं.११०७ य् मन्दः पत्रिकाय् पिदंगु प्राचीन ल्वहंहिति नं झीगु सांस्कृतिक…’ खः । वय्‌कःया पिदंगु सफू झीगु तिसाज्वलं खः ।

गोरखा दक्षिणबाहुं विभुषित भाजु सिन्याजुं जनपद सेवा पदक, दीर्घसेवा पदक कयादीगु दु ।