डा. अजय क्रान्ति शाक्यया जन्म August 22, 1968य् मां सरस्वती देवी शाक्य तथा अबु रत्नकाजि शाक्यया कोखं येँया लगं त्वालय् जूगु खः । बौद्ध अध्ययन विषयय् लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालयं विद्यावारीधी यानादीम्ह थ्वय्‌कः छम्ह बहुआयामिक व्यक्तित्व खः । नेपाःया राजनैतिक, सांस्कृतिक, साहित्यिक भाषिक ख्यलय् सक्रिय जुयादीम्ह थ्वय्‌कः बागमति प्रदेश सरकारया आन्तरिक मामिला तथा कानुनमन्त्री, बागमती प्रदेशया सांसद नं जुयादीधुंकूगु दु । अथेहे थ्वय्‌कः बौद्धधर्म व बौद्ध संस्कृति विषयया नं छम्ह नांदंम्ह च्वमि नापं छम्ह नेवाः अभियन्ता नं खः । अंग्रेजी, नेपाली व नेपालभाषा स्वतां भाषां च्वसा न्ह्याःम्ह थ्वय्‌कःया गोरखापत्र, कान्तिपुर, नेपाल पोष्ट, विश्वभूमि आदि पत्रपत्रिकाय् थीथी विषयया समसामयिक च्वसुया नापं कविता आदि नं पिदंगु दु । सफूया रुपय् थ्वय्‌कःया बौद्ध दर्शन व संस्कृति विषयया सफू म्भबतज च्ष्तभक या ज्यगकभजयमि एचष्भकत, त्जभ क्बपथबक, द्यबजष्क या प्बलतष्उगचू आदि अनुसन्धानमूलक ग्रन्थया नापं रुमल्लीएको जिजिबिसा कविता संग्रह (नेपाली भाषं), जि मैन थें नायावने सायरी संग्रह (नेपालभाषां) पिदंगु दु ।

नेपालभाषाया भाषिक क्रियाकलापय् ने.सं. ११०० निसें सक्रिय जुयादीम्ह थ्वय्‌कःया संगीत व लसय् १५ पु स्वयाः अप्वः नेपालभाषाया म्ये रचना जूगु दुसा अल्बमया रुपय् छन्त ययेकेधुंकाः (वि.सं. २०४९.), लँजुवाःया म्ये (वि.सं २०१५.), जिगु मन (वि.सं. २०५३), जिगु जिन्दगी (वि.सं २०५७) यानाः प्यंगू म्येचाः पिदंगु दु । अथेहे थ्वय्‌कः भिंतुना सनिल ज्याझ्वःया संयोजकया नापं निर्देशक नं खः । नेपाली भाषाय् नं थ्वय्‌कलं थीथी डकुमेन्ट्रीया निर्देशन यानादीगु दु । अथेहे थ्वय्‌कः थीथी सामाजिक, भाषिक व धार्मिक आदि संस्था गथे — धर्मोदय सभा, शाक्य फाउण्डेशन, शाक्य समाज नेपाल, नेपाल क्यान्सर रिलिफ समाज आदिया जिवंकाःछि दुजः जुयादीगु दुसा गणेश युवा क्लव, बोडीग्राम फाउण्डेशनया सल्लाहकारजुयाः भाषिक, सामाजिक ख्यलय् थम्हं फुगु योगदान बिया वयाच्वनादीगु दु ।

डा. अञ्जान शाक्यया जन्म ई.सं १९७३ अक्टोवर २७ स मां तारादेवी शाक्य व बौ डिल्ली रत्न शाक्यया कोखं येँया न्हूसतकय् जूगु खः । भारतया अलाहवाद सगीत विश्वविद्यालयं बी.म्यूज व त्रिभुवन विश्वविद्यालयं व्यवस्थापन विषयस विद्यावारीधि डिग्री हासिल यानादीम्ह डा. अञ्जान शाक्य स्वदेशी विदेशी विश्वविद्यालयय् प्राध्यापन, नेपाल सरकारया थीथी उच्च पदय् नापं इजरायलया नितिं नेपाःया राजदूत जुयाः ज्या यानादीधुंकूम्ह व्यक्तित्व नं खः । थ्वहे कथं वय्‌कलं नेपाः व इजराल, नेपाः व भारत, नेपाः व चीन आदि देय्नापया कुटनैतिक स्वापूयात कयाः सफू च्वयेगुया नापं थीथी सफूया सम्पादन नं यानादीगु दु ।

मय्‌जु शाक्य नेपाःया छम्ह नांदंम्ह लोकंह्वाःम्ह म्ये हालामि नं खः । नेवाः संगीत तथा नेपालभाषाप्रति मचांनिसें मन क्वसाःम्ह मय्‌जु शाक्यं थीथी नेपालभाषाया ज्याझ्वःस नेवाः म्ये हालाः ज्याझ्वः झःझः धायेकादीगु दुसा थ्वय्‌कःया सलय् १२ पु स्वयाः अप्वः नेवाः म्ये रिकर्ड जूगु दु नापं म्येचाः नं पिदंगु दु । अथहे थ्वय्‌कलं नेपालभाषाया थीथी भाषिक आन्दोलनय् नं साथ बियादीगु दु । थ्वय्‌कःया ज्या तथा योग्यताया कदर स्वरुप Ambassador/Diplomat of the Year 2019/2020, नेपाल विद्याभूषण ‘क’, गोरखा दक्षिणबाहु आदि थेंज्याःगु बागू दर्जन स्वयाः अप्वः मानपदवी प्राप्त जूगु दु ।

ने.सं.१०७७ य् झोछेँ येँय् जन्म जुयादिइम्ह डा. अरुण सायमिया मां वसुन्धरा साय्‌मि व अबु नांदंम्ह उपन्यास सम्राट धुस्वां साय्‌मि खः । भाजु अरुण साय्‌मि छम्ह नांदंम्ह चिकित्सक व मुटुरोग विशेषज्ञ खयांनं थ्वय्‌कःया नेपालभाषां स्वंगू, नेपालीं स्वंगू उपन्यास, छगू कविता संग्रह, छगू गीति एल्बम, न्यागू निबन्ध व लेख संग्रह, निगू चिकित्सा सम्बन्धी सफू नापं यानाः १५ गुलिं मयाक सफू पिदने धुंकूगु दु ।

अबु धुस्वां सायमिं ‘गंकी उपन्यासया बच्छि च्वमि ला जिमि जहान वसुन्धरा खः’ धकाः न्ह्यथना दिइथें अबुया साहित्यिक किचः अरुणयात बांलाक लाःगु खनेदु । मनमोहन कार्डियोथोरासिक भास्कूलर तथा ट्रान्सप्लान्ट सेन्टरया संस्थापक बोर्ड अध्यक्ष नापं गंकी धुस्वां वसुन्धरा प्रतिष्ठानया अध्यक्ष जुयादीम्ह वय्‌कःया साहित्य ख्यलय् न्हापां रोमान्टिक उपन्यास पिदंगु खःसा लिपा प्रगतिशील विचारधारायापिं व्यक्तित्वपिं मनमोहन अधिकारी, बाबुराम भट्टराई आदिपिनिगु संम्पर्कं वय्‌कःया च्वसा जनपक्षिय लेख च्वयेगु पाखे न्ह्यात । उकीसनं थः आत्मीय पासा पूर्व प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईलिसेया सामिप्यतां झन् हे वय्‌कःयात राजनीतिया फसं अप्वः कल । थ्वय्‌कलं नेपालभाषाय् हाकुताँ उपन्यास १८ दँ जक दुबलय् च्वयादीगु खःसा लिपा वँचु मिला, ह्याउँस्वां उपन्यास पिदन ।

अथेहे नेपालीं भाषाय् मर्दीको किनारमा, रातो टीका, आस्था उपन्यास पिदंगु दु । अथेहे अरुण गीति एल्वम, तिमीलाई निवन्ध/लेख संग्रह मुना १९ जेठ २०५८ पछि, डाक्टरको रोडम्याप, मेरा आँखामा जन आन्दोलन–२०६३, दुई ब्यालेट चौतर्फी आक्रमण, दरवार हत्याकाण्ड पछि जनविद्रोह सम्म, मेरो आत्मकथा (२०७५) नापं चिकित्सा सम्बन्धी सफूत नं पिदंगु दु । डा. अरुणं थःगु योग्यताया कदर स्वरुप थीथी सिरपाः पदक प्राप्त यानादीगु दु । गुगु थथे दु— एस.एल.सी.बोर्ड सेकेण्ड स्वर्ण पदक, शिक्षा पुरस्कार, सुप्रबल जनसेवाश्री, नातिकाजी सङगीत विशेष सम्मान, राष्ट्रिय युवा प्रतिभा पुरस्कार, कोइलीदेवी प्रतिष्ठान सम्मान पुरस्कार, फेलो अफ अमेरिकन कलेज अफ कार्डियोलोजी, फेलो अफ कलेज अफ एसिया प्यासिफिक कार्डियाक सोसाइटी आदि ।

डा. अशोक राजवंशीया जन्म वि.सं २०१३ मंसीर २८ गते अबु भवानी शंकर राजवंशी व मां जयन्ति राजवंशीया कोखं येँया चिकंमुगः त्वालय् जूगु खः । भूगोल विषयया प्राध्यापन यानादीम्ह थ्वय्‌कलं पिनेलाःगु शहरी क्षेत्रय् च्वनीपिं सीमान्तकृत पुचःतय्‌गु दीगो जीबिकोपार्जनया स्वरुप विषयस विद्यावारीधि यानादीगु खः । थ्वय्‌कः छम्ह भूगोलया शिक्षक जुयाः नं नेवाः जाति, नेपालभाषा तथा नेवाः संस्कृतिप्रति मनक्वसांम्ह नेवाः अभियन्ता खः । थःगु स्कूल जीवनं निसें थीथी भाषिक, साहित्यिक, सांस्कृतिक ज्याखँय् ब्वति कायेगु यानादीम्ह थ्वय्‌कःया नेपालभाषां भूगोल, दीगो जीबिकोपार्जन, नेवाः जनसंख्या आदि विषयया तःपु मछि च्वसु पलेस्वां व थीथी पत्रपत्रिकाय् पिदंगु दु । थ्वय्‌कलं म्हय्‌पी अजिमा संरक्षण व व्यवस्थापन समितिया छ्याञ्जे जुयाः झिदं मयाक ज्या यानादीगू दुसा थ्वय्‌कः नेपाल विद्याभूषण पदकं नं विभूषित जुयादीगु दु ।

साहित्यिक ख्यलय् आनन्द जोशी कथं नां जाःम्ह आनन्दराज जोशी, मां नारायणमाया जोशी तथा बौ डा. मंगलराज जोशीया कोखं यलया धलाय्‌चा त्वालय् ने.सं १०६८ स जन्म जूगु खः । डा. आनन्द जोशी नेपालभाषाया छम्ह अग्रज आधुनिक कवि खः । वातावरण व्यवस्थापन विषयस बिलायतं विद्यावारीधी यानादीम्ह डा. आनन्द जोशी थःगु कलेज जीवनं निसें नेपालभाषाया ख्यलय् च्वसा न्ह्याकाच्वनादीम्ह च्वमि खः ।

थ्वय्‌कःया न्हपां पिदंगु च्वसु मांया म्हगस (जः १/१, १०८३) नांगु कविता खः । आनन्द जोशी नापं नेपालभाषाया तत्कालिन युवा कविपिं मुनाः पिकाःगु नेपालभाषाया न्हापांगु आधुनिक कविता संग्रह गाजलं दाःगु चा (ने.सं १०८६) नांगु सफुलिइ थ्वय्‌कःया नं निपु कविता दुथ्याःगु दु ।

थः समकालीन आधुनिक कविपिनिगु दथुइ विद्रोह व बौद्धिकताया कवि कथं नां जाःम्ह आनन्द जोशीया दकले न्हापां पिदंगु कविता मुना कृति विस्थापित जि जि मखु (१११०) खः गुगु श्रेष्ठ सिरपाः त्याकेत ताःलाःगु सफू खः । नेपालभाषा,नेपाली तथा अंग्रेजी भाषं नं च्वसा न्ह्याकादीम्ह डा. आनन्द जोशीया नेपालभाषां — विस्थापित जि, जि मखु (१११०) कोशल्वहं (१११३), तज्याःगु फुजियामा : विद्रोहया छसः (ने.सं ११३३, ), जोशीया कविता … कविता ताल्जुइ (११२७) नापं यानाः प्यंगू कविता मुना सफू पिदंगु दु ।

वय्‌कःया आनन्द जोशीया कविता … कविता ताल्जुइ नांगु सफुलिइ केवल आनन्द जोशीया कविता जक मखु वय्‌कःया थीथी इलय् जूगु अन्तरवार्ता/वक्तव्य, नां जाःपिं समालोचकपिं  डा. जनकलाल वैद्य, कृष्णचन्द्र सिंह प्रधान, माधवलाल कर्माचार्य, इन्द्र माली, पुष्पबहादुर चित्रकार आदिपिनिगु समालोचनाया नापं थीथी व्यक्तिपिसं कवि आनन्द जोशी सम्बन्धी प्वंकातःगु धारणा दृष्टिकोण नं दुथ्याकातःगु सफू खः । थ्व सफुलिइ दुथ्याःगु च्वसुं केवल आनन्द जोशीया कवितायात जक मखु समकालीन कविताख्यःयात हे दुवालेगु ज्या जूगु दु ।

कवि आनन्द जोशी विशेषत मनू दुनेया मनूया अस्तित्व अन्वेषण यायेगुली थःगु हे बिस्कं छवि दुम्ह कवि खः । विद्रोह व बौद्धिक कवि कथं नांजाःम्ह वय्‌कलं कविताय् ब्वयादीगु विद्रोह, विद्रोहया निंतिं जक मजूसें सकारात्मक ह्यूपाःया निंतिं खः, न्हूगु मूल्य मान्यता स्थापित यायेगु नितिं खः । थ्व ह्यूपाः मानवीय मूल्यं अवमूल्यन मजुयेकेत, मनू मनू जुयाः म्वायेफयेकेगु नितिं खः । कवि आनन्द जोशी छम्ह विद्रोही कवि खया नं जीवनवादी कवि खः । जीवन गतिवान खुसिया रूपय् न्ह्यांवनेमाः धयागु कविया आशय खः । कवि आनन्द जोशी नेपाः दुनेया जक मखु हलिं न्यंकया थीथीकथंया न्हून्हूगु प्रतीक, बिम्ब छ्यला काव्याभिव्यक्ति बीम्ह कवि खःसा विद्रोह वय्‌कःया काव्यिक चेतनाया लिधंसा खः ।

आधुनिक कविताया ख्यलय् क्वात्तुक पलाः छिनादीम्ह आनन्द जोशीं लिपा वनाः हाइकु च्वयेगुली नुगः क्वसायेका दिल । वय्‌कलं हाइगु च्वयाः तःगू मछि हाइकु संग्रह पिकयादीगु जक मखुसे वय्‌कः हाइकु सम्बन्धी गहन अध्ययन यानाः हाइकुया सैद्धान्तिक पक्ष, नापं हाइकुया विशेषता, विस्तार, उपलब्धि आदि विषय सम्बन्धी ग्यसुग्यंगु च्वसु च्वयाः नेपालभाषाय् हाइकु साहित्य ब्वलंकेत अभिभावकीय भूमिका निर्वाह यानादीम्ह हाइजिन नं खः । वय्‌कःया पिदंगु हाइकु कृति खँग्वः सीमाहीन : सीमाहीन जि, न्हूगु दिशाय् जि : चेतनाया लबु (११३३), सर्गः थः हे विस्तृत (११३४), घालं बुइकूगु लँय् जि जिगु पलाः (११३५), तःभुखाय् (बिमल ताम्राकार नापं जाना, ने.सं ११३६) खः ।

थथे थःगु मांभाय् साहित्य च्वन्ह्याकेगु त तुनाः प्यंगू दशक न्ह्यवंनिसें च्वसा न्ह्याकादीम्ह आनन्द जोशीयात च्वसापासां श्रेष्ठ सिरपाः (१०९६) लःल्हाःगु दुसा त्रि.वि.विं महेन्द्र विद्याभूषण तथा अथेहे मेमेगु थीथी संस्था नं सम्मान तथा सिरपाः देछाःगु दु । भाजु आनन्द जोशी धयचमि उयभतुक क्यअष्भतथ या दुजः खःसा नेपाल वातावरणविद् संघया अध्यक्ष नं खः ।

चिकंबही, यलया वैद्य वृषमान वन्द्य व मां मुनिथकुं वन्द्यया क्वखं जन्म जूम्ह इन्द्रमान वैद्य शाक्य भिक्षु लिपा वैद्य इन्द्रमान नामं चर्चित जुल । ने.सं. १०१८ स जन्म जूम्ह वय्‌कः धर्मादित्य धर्माचार्यया दाजु खः । चिकित्सा सेवाया ज्या यानादीम्ह वय्‌कलं थीथी विधाया सफू नं च्वयादीगु दु ।

वय्‌कलं बौद्ध साहित्यय् अति लोकंह्वाःगु ग्रन्थ धम्मपद नेपालभाषां न्हापां अनुवाद यानादीगु खः । ने.सं. १०५० स पिदंगु थ्व सफू नेपालभाषाया बौद्ध साहित्यय् महत्वपूर्ण कृति खः । ने.सं. १०९५ स वय्‌कः दिवंगत जुयादिल ।

मां आशामाया व बौ रामलाल वैद्यया काय्मचा डा. जनकलाल वैद्यया जन्म यलया तंगः त्वालय् ने. सं. १०५४ दिल्लागाः ४ कुन्हु जूगु खः । नेपाली भाषा–साहित्यय् एम.ए. पासम्ह थ्वय्‌कः त्रि.वि. पाखें नेपालभाषाय् दकलय् न्हापां नेपालभाषाया काव्य सिर्जना प्रवृत्ति शोधग्रन्थ च्वयाः विद्यावारिधि यानादीम्ह अनुसन्धानकःमि खः । थ्व शोध ग्रन्थय् थ्वय्‌कलं दुग्ययेक मालेकुले यानाः नेपालभाषाया पुलांपिं कवि व म्येँ च्वमिपिनिगु कृति लिस्सें प्राचीनकालया न्ह्यलुवाः कवि व म्ये च्वमिपिनि म्हसीका न्ह्यब्वयादीगु दु ।

जिवंकाःछि धया थें नेपालभाषा ब्वंकेगुया नापनापं अनुसन्धानज्याय् थःत फ्यानादीम्ह थ्वय्‌कलं नेपालभाषाया प्राचीन वाङ्मय निसें कयाः आधुनिक कवि, बाखंच्वमि, निबन्धकार, नाटककारपिनि साहित्यसिर्जना म्हसीके बीगु ज्या नं यानादिल । महाकवि सिद्धिदास महाजुया सत्य–सती खण्डकाव्ययात अनेक दृष्टिं विषद रूपं समालोचना यानाः सत्य–सतीया विवेचना सफू हे च्वयादिल । नेपाःया समालोचना–साहित्ययया ख्यलय् ज्वःमदुगु योगदान बियादीम्ह थ्वय्‌कलं महाकवि चित्तधर हृदयया सुगत–सौरभ महाकाव्यया सर्ग सर्गया विस्तृत समालोचना नं यानाः पिथनादी थें हे सिद्धिरामायण पूवंक ल्ह्ययाः धारावाहिक रूपं थौंकन्हे पत्रिकाय् पिथनादीगु दु । थथे शोध तथा समालोचनाया ख्यलय् थ्वय्‌कःया पिदंगु सफू खः— सत्यसतीया विवेचना (समालोचना, ने.सं. १०८७), नेपालभाषाया काव्य सिर्जना प्रवृत्ति (अनुसन्धानात्मक साहित्यिक इतिहास, ने.सं. ११०६), राष्ट्रिय अभिलेखालयस्थित नेपालभाषा अभिलेख ग्रन्थ, (ने.सं. ११०५), आशा सफूकुथिया अभिलेख ग्रन्थया वर्णनात्मक धलः, (ने.सं. ११११) । थुपिं सफू बाहेक थ्वयकलं थीथी पत्रपत्रिकाय् आपालं समालोचनाया च्वसु पिथनादीगु दु ।

डा.जनकलाल वैद्यं समालोचना बाहेकं बाखं प्याखं नं च्वयादीगु दु । नेपालभाषाया ल्यू नेपाली व अंग्रेजी भासं नं च्वसा न्ह्याःम्ह थ्वय्‌कःया दकलय् न्हापां पिदंगु बाखं ल्वःल (मचा, ल्याः ३, ने.सं. १०६७) खः । अथेहे थ्वय्‌कःया बाखं ख्यलय् पिदंगु सफू —स्वयाच्वंगु मिखा (न्हूबाखं, ने.स. ११०३) खःसा प्याखं विधाय् पिदंगु सफू— कल्याणी (पूधाः प्याखं, ने.सं. १०८७), कीर्तिलक्ष्मी (पूधाः प्याखं, ने.सं. १११९) खः । थ्वय्‌कःया प्याखं पौराणिक तथा ऐतिहासिक घटनाया लिधंसाय् च्वयातःगु दुसा बाखं समसामयिक विषययात कयाः रचना यानातःगु दु ।

डा.जनकलाल वैद्यं नेपालभाषाया च्वन्ह्याःगु दँपौ खेलुइताःया हामा–कजि जुयाः २६ दँतक उगु दँपौ पिथनादिल । नेपाल प्रज्ञाप्रतिष्ठानपाखें पिदनीगु बहुभाषिक पत्रिका सयपत्रीया नेपालभाषा–बाखं च्वमिपिनि बाखं ल्ययाः नेपालीं अनुवाद नापं तयाः वि.सं २०५७ सालय् ताःलाक सम्पादन यानादिल । अथेहे थ्वय्‌कलं नेवारी इच्छाधीन, कक्षा ९ (ने.सं. १०९३), २) नेवारी इच्छाधीन, कक्षा १० (ने.सं. १०९३) या पाठ्य सफूया नं सम्पादन यानादीगु दु ।

नेपालभाषा परिषद्या सल्लाहकार, आशा सफूकुथि गुथि व नेपालभाषा एकेडेमिया दुजः जुयादीम्ह डा.जनकलाल वैद्ययात थ्वय्‌कःया योगदानयात कदर यानाः नेपालभाषा एकेडेमिं दान्यहिरा सिरपाः, नेपाल प्रज्ञाप्रतिष्ठानं मायादेवी पुरस्कार व नेपाल साहित्य मन्दिरं आर.बी.जोशी फाउन्डेशनपाखें प्राज्ञ सम्मान देछाःगु दु । थथे भाषा साहित्यया सेवा यायां ने.सं ११४२ कछलागा ४ कुन्हु डा.जनकलाल वैद्यं थःगु नश्वर देह त्याग यानादिल ।

मां चंपा व बौ टंकविलाश बज्राचार्यया कोखं ने.सं. १०७६ स जन्म जूम्ह डा. जुही गुभानी थःगु विद्यार्थी इलं निसें नेपालभाषाया ख्यलय् च्वसा न्ह्याकाः सिरपाः त्याकावःम्ह मय्‌जु खः । साहित्यया थीथी विधा —बाखं, निबन्ध तथा कविताया ख्यलय् च्वसा न्हयाकादीम्ह जुहीया न्हापां पिदंगु कृति पलाखय् लूगु लुमन्ति (ने.सं.१११५) नियात्रा सम्वन्धी निबन्धया सफू खः ।

थ्व सफू धुनेवं झिंछदँ धैथें लिपा ह्यूपाः म्हिगः व थौंया (ने.सं.११२६) नांगु थःगु जीवनया अतितया लुमन्तिया बाखं सफू पिदन । अथेहे ने.सं १११२य् लुमंका स्वयाबलय् नांगु वैयक्तिक अनुभूतिमूलक निबन्धया सफू पिदन ।

झिदँ दुनेया थीथी इलय् च्वयातःगु च्वखँ मुना लुमंका स्वयाबले नांगु सफू मय्‌जु जुहीया पिदंगु सफूमध्ये दकलय् ग्यसुलाःगु सफू खः । थ्व सफुलिइ थम्हं यानागु युरोपया थीथी थाय्‌या भ्रमण वर्णन् नापं भ्रमण पाखें प्राप्त जूगु थःगु अनुभुतित ब्वयाःतःगु दुसा थुकी दुथ्याःगु गुलिं च्वखँ थःगु अतितया लुमन्ति सम्बन्धी नं जूगु दु । अध्ययन व लजगाःया नितिं तःदँ न्ह्यःनिसें क्यानडाय् च्वनाच्वनादीम्ह जुहीं थ्व सफुलिइ थःगु जन्मभूमि थःगु संस्कृति नाप बायाः च्वनेमाःपिं डाइस्पोरियनतय्‌गु पीडा मार्मिकढंगं ब्वयातःगु दु । डा. जुही गुभानीया च्वय् उल्लेख जूगु बाखं निबन्धया सफू बाहेक थीथी पत्रपत्रिका व जर्नलय् नेपालभाषा तथा संस्कृति सम्बन्धी अनुसन्धानमूलक लेखत नं पिदंगु दु ।

डा. ज्योति तुलाधरया नामं म्हसीका दुम्ह ज्योतिप्रभा तुलाधरया जन्म मां लोकप्रभा, बौ ज्योतिरत्न तुलाधरया कोखं ने.सं १०६७.स येंया असं त्वालय् जूगु खः । त्रिभुवन विश्वविद्यालयं अंग्रेजी साहित्यय् एम.ए यानादीम्ह वय्‌कः अंग्रेजी साहित्य विषयस प्रथम श्रेणीइ प्रथम जुयाः स्वर्ण पदक त्याकादीम्ह न्हापांम्ह विद्यार्थी खः । अथहे वय्‌कः अमेरिकाया Georgetown विश्वविद्यालयपाखें Constituency and Negation in Newari (इ.सं १९८५स) नांगु भाषाविज्ञान Theoretical linguistics विषयय् शोधपत्र च्वयाः विद्यावारीधी यानादीम्ह नेपाःया न्हापांम्ह भाषाशास्त्री नं खः।

भाषाशास्त्री डा. ज्योति तुलाधरं लिन्डसे क्रिपर फ्राइडम्यान; तेज रत्न कंसाकार; अस्टिन हेल थेंज्याःपिं नांजाःपिं भाषावैज्ञानिकत नापं जाना (On the variants of Newari vowels : A Study in Phonological Non–Alignment“ -Dakota University, SIL, 1983 नांगु नेपालभाषाया विशेषता पिब्वइगु कार्यपत्र प्रस्तुत यानाः विदेशय् नं नेपालभाषायात म्हसीकेबीगु ज्या यानादिल । अथेहे वय्‌कलं च्वसापासां पिदंगु A Dictionary of Classical Newari या नितिं सन २००० य् सह–सम्पादक जुयाः नेपालभाषाया Classical Verb या पूवंक विश्लेषण यायेगु ज्या नं यानादीगु दु ।

थःगु लजगाया झ्वलय् लैंगिक समानताया विशेषज्ञ’ कथं अन्तर्राष्ट्रिय जगतय् ज्या यानालि थौंकन्हय् वय्‌कः हाकनं नेपालभाषा व साहित्यख्यलय् नुगः क्वसायेकाः ज्या यानावैच्वनादीगु दु । थौंकन्हय् वय्‌कलं मूलतः साहित्यिक समालोचनाय् ल्हाः न्ह्याकादीगु दु । नेपालं तापाक्क च्वना नं जुम प्रविधि मार्फत् नेपालभाषाया कविता, हाइकु, बाखं आदि गोष्ठीइ समिक्षक जुयाः ज्या यानादीम्ह डा. ज्योति तुलाधरया शताब्दीपुरुष डा. सत्यमोहन जोशीया उत्कृष्ट महाकाव्य अरनिकोया स्वेतचैत्य (न्हू प्रेष्टिज नेपाः, ने.सं.११४०), जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठया काव्य कृतिया विशिष्ट मौलिकता, (न्हू प्रेष्टिज नेपाः, ११४२) डा. बालगोपाल श्रेष्ठया डायरी पानाय बुयावःगु कविता (नःलि, ने.सं. ११४२), डा.रिना तुलाधरया उपन्यास जिगु लः (नःलि, ने.सं. ११४२) महाकवि गिरिजाप्रसाद जोशीया काव्य रचनाया उद्देश्य : Poetry of Social Protest – छगू विवेचना (न्हू प्रेष्टिज नेपाः, ने.सं १११४) थीथी पत्रिकाय् उत्कृष्ट समालोचना पिदंगु दु । अथेहे वय्‌कःया श्रीलक्ष्मी श्रेष्ठ, धर्मराज राजकर्णिकार, भवानि तुलाधर, नरेशमान महर्जन आदि लिसें नेपालभाषाया तःम्ह च्वमिपिनिगु सफुलिइ ग्यसुग्यंगु समालोचनात्मक भूमिका पिदंगु नं न्ह्यथनेबह जू ।

डा. ज्योति नेवाःमिसा च्वमिपिनि प्रतिभाब्वलंकेत प्रेरणा तथा प्रशिक्षण बियाः भाषा साहित्य उत्थान व प्रकाशनया ज्याय् नं योगदान बियादीम्ह व्यक्तित्व ख । थ्वहे कथं वय्‌कः नेपालभाषा मिसा खलःया न्हापांम्ह निर्वाचित अध्यक्ष जुयाः ज्यायानादीगु दुसा च्वसापासां संचालन याःगु शव्दकोश निमार्णया ज्याय् नं थःगु सक्रिय सहभागिता क्यनादीगु दु । थौकन्हय् वय्‌कः नेपालभाषा एकेडेमिया पार्षद, मिसा साहित्यकार मुनाया संरक्षक व कविताया लायकू या संस्थापक अध्यक्ष जुयाच्वनादीगु दुसा The Newarland नांगु अंग्रेजी लय्‌पौया संपादक जुया नेपालभाषा साहित्य, नेवाः संस्कृति व जीवन पद्धतियात हलिंया थीथी देशय् च्वंपिं ब्वँमिपिनिगु न्ह्यःने थ्यंकेगु ज्या नं याना वयाच्वनादीगु दु ।

भाजु तुल्सीनारायाण श्रेष्ठया जन्म ने.सं.१०५९ आषाढशुक्ल ११ कुन्हु यलय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां भूवनमाया श्रेष्ठ व बाःया नां डम्बरबहादुर श्रेष्ठ खः ।

त्रि.वि.विं एम.वि.वि.एस यानादीम्ह वय्‌कलं अप्वः यानाः स्वास्थ्यसम्बन्धि निबन्ध च्वयेगु यानादी । अथेहे प्याखं, चिबाखं व उपन्यास नं च्वयादी । वय्‌कःया न्हापांगु च्वसु विश्वभूमि न्हिपतिइ पिदंगु खः । वय्‌कःया पिदंगु कृति थुकथं खः – ग्वालि (दबू प्याखं, २०१७), शान्ति (चिबाखं, खसभाषं २०४८), देवी (उपन्यास, २०५०), प्रतिज्ञा (उपन्यास, ने.सं.११२९), मुनास्वां (स्वास्थ्य सम्बन्धी च्वसु मुना ने.सं.११४१) ।

डा. तुल्सीनारायण श्रेष्ठयात धर्मादित्य धर्माचार्य सिरपाः देछाये धुंकूगु दु । अथेहे वय्‌कःयात थीथी संघ संस्थापाखें सम्मानपत्र, प्रशंसापत्र व तकमा देछाःगु दु ।