मनूया जीवन हनेत मदयेक मगाःगु छगू प्रमुख तत्व लः खः । उकिं हे मानव सभ्यताया विकासया झ्वलय् संसारय् न्ह्याथाय् नं लः दु वा मदु धैगु खँयात मू बियातःगु दइ । नेवाः पूर्खापिन्सं नं च्वनेगु वस्ती विस्तार यायेत त्वनेगु लःया वितरण प्रणालीयात कयाः थीथी कथंया उपाय नालाकाःगु जुल ।
थुकी मध्ये उप्वः धैथें नेवाः वस्तीया निंतिं त्वनेगु लः उपलब्ध याकेत स्थायी श्रोत कथं लिक्कलिक्कसं च्वंगु खुसिंनिसें देय्धः (राजकुलो) म्हुया हयेगु व देय्या पिनेसं भतिचा च्वथ्याःगु थासय् लः मुंकेत ततःधंगु पुखू दयेकातःगु दु । थुज्वःगु पुखुलि मुंगु लःयात मनूत च्वनाच्वंगु लागातक थ्यंकेत दुनें दुने ल्वहं, अप्पा वा सिँया ध्वं लायातःगु दइ । नापं थुज्वःगु मनुखं त्वने जीक स्वस्थकर जुइमा धकाः थासंथासय् जल शुद्धीकरण यायेत मंगाःत दयेकातइ । मनूतय् सुविधायात ध्यानय् तयाः मू मू लागाय् गाःहिति म्हुयाः ल्वहं वा लुँहितिपाखें लः हायेगु याइ ।
लिक्कलिकसं खुसि मदुगु थासय् धाःसा ताल्लाबले सर्गतं गाइगु वा वःगु लः मुंकेत पुखू म्हुयातःगु दइ । अथे हे सुविधा व सम्भावनायात बिचाः यानाः त्वाःत्वालय् तुं म्हुयाः लः थकायेगु नं उलि हे चलन दु । गनं गनं बुंगाःचापाखें नं लःया सुविधा मुंकेगु याइ ।
महत्वपूर्ण खँ, थथे पुखू वा हितिया लः मनूतय् न्हिथंया आवश्यकता पूवंकेधुंकाः बाः वनीगु धःया लःयात मंगाः दयेकाः दुनें दुनें धः म्हुयाः बुँज्याय् हानं छक्वः छ्यलेगु प्रणालीयात नं नगर दुने नेवाः पुस्तापिन्सं यानावंगु दु ।
नेवाः वस्तीया दुने थुकथं लः व धःया अति व्यवस्थित प्रणाली विकास जुइधुंकूगु यथार्थया लिधंसाय् गुलिखे पुरातत्वविद्पिन्सं स्वनिगःया नगरीय प्रणालीया व्यवस्थायात विश्वया अतिकं पुलांगु मानवीय सभ्यता हरप्पा व मोहनजोडारोनाप ज्वःलाः धायेगु नं याः ।

नेवाःतय् दुने जीविकोपार्जनया निंतिं नाला वयाच्वंगु थीथी कथंया लजगाःत दु । मुक्कं नेपाःया सन्दर्भय् नेवाःतय्त प्रविधि, शिल्प व बनेज्या ख्यलय् विशेषता दुपिं धकाः धायेगु याः । धातु कला, मूर्ति कला, वास्तु कला, काष्ठ कलाया ख्यलय् नेवाःतय्गु सिप व ज्ञान विशिष्ट कथं दु । थुगु ख्यःयात लजगाः कथं नाला वयाच्वंपिं नेवाःतय् छगू वर्ग दु । अथे हे थःगु पारिवारिक लजगाः कथं देसं पिने विशेष यानाः सँदेय् वनाः बनेज्या यायेगुली नेवाःत न्ह्यःने लाः । थःगु थाय्बाय् त्वःताः देय्या गांपातय् बन्द ब्यापारयात लजगाः दयेका वयाच्वंपिं नं नेवाःत खः । मेखे, छथ्वः नेवाःत सरकारी सेवा वा प्रशासनिक ख्यःयात लजगाः कथं नाला वयाच्वंपिं नं दु । तर अप्वः धैथें नेवाःतय् लजगाः बुँज्या हे खः ।
प्राचीन इलंनिसें नेवाः समाजय् लजगाःया लिधंसाय् खलःया म्हसीका जुयाच्वंगु दु । अप्वः धैथें सामाजिक जात विशेष सम्बन्धित खलकं नाला वयाच्वंगु लजगाःनाप स्वानाच्वंगु खनेदु । थ्व ल्याखं नेवाः समुदाय दुने जात दुसां हिन्दू मनुस्मृतिया वर्णाश्रमया ब्यवस्था कथं धाःसा मखु ।

नेवाः वस्तीया थासंथासय् चकंक, उप्वः मनूत मुने ज्यूगु अले जःखः दबू, सतः, फल्चा आदि दुगु लाछित दयाच्वनी । थुज्वःगु लाछिइ विशेष यानाः ततःधंगु जात्राबले मुनेगु वा पूजा यायेगु कथं जुइ । अथे हे भतिचा दुनेपाखे दइगु थुकथंया चकंगु वा ताःहाकःगु थाय् गनं सामाजिक मंकाः ज्याखँ यायेगु सुविधा दयाच्वनी । उकियात ननि धायेगु याः ।