संगीतकःमि तीर्थ मालीया जन्म ने.सं. १०८६ कौलाथ्वः दसमि, आइतबारखुन्हु अबु कृष्णबहादुर माली व मां धनकेशरी मालीया कोखं चन्द्रागिरी नपाया तीन थानाय्‌ जूगु खः । वय्‌कः नेवाः राष्ट्रिय म्ये ‘धुन दनेधुन संन्ह्यलं झी’ या संगीतकार खः । वय्‌कःया याकः संगीतय्‌ म्येचाः ‘छतिकि’ व ‘छ गजल जि गजल’ पिदनेधुंकूगु दु तीर्थ माली तीर्थ माली  ।

तुतः वा सिलः संस्कृत शब्द स्तोत्र, तोत्र पाखें अपभ्रंश जुयाः नेपालभाषाय्‌ वःगु खः । थ्व निगुलिं शब्दया अर्थ छगू हे खः ।
मभिं महिताःपिं दुष्ट दैत्य संहार यानाः भक्तजनपिंत करुणा सुदृष्टि तयाः रक्षा, उद्धार याइम्ह धकाः थीथी देवदेवीया रुप, गुण, सामथ्र्य, वर्णन यानातःगु छन्दोवद्ध पद्ययात हे स्तोत्र, स्तुति धाइगु खः । थुकियात हे नेपालभाषाय्‌ तुतः/सिलः धाइ । अप्वः थें तुतः सिलः काव्यात्मक खःसां गद्यात्मक नं दु ।
तुतः वा सिलःयात थीथी बाजं थानाः थीथी ताल व लसय्‌ हनाः भजनकथं नं हालेगु याः ।

त्वालं त्वालय् तइगु स्वापूया छगू बिधि । धुँन्या मदुगु त्वालय् झिंनिदँय् छकः वःलाः सपना लाकाः धिमे व प्वंगा स्यनी । स्यनेगु ज्या क्वचायेकाः पिदनाः पुजा सिधल धायेव त्वाःब्याः वनेगु याइ । दक्वं त्वालय् वनी मखु । स्वापू दुदुथाय् जक वनी । त्वाःब्याः वनीबलय् द्यःयागु ख्वाःपाः च्वयातःगु त्यपय् थ्वँ तयाः निम्हसिनं कुबियाः त्वाः खलःपिं दक्वं वनी । तपाः भ्यगतय् समय् तयाः उकी द्यःने मुस्या पालु नं तया यंकेगु याइ । त्वाःब्याः वंपिन्त भ्वय् बाय् समय् नकाहयेगु याइ ।

ल्हातं बाय् कथिं बाजनय् दायाः न्यायेकेगु व बाजं हे थवंथवय् ल्वाकाः/छ्यानाः सः पिज्वयेकेगु यानाः निथी नेवाः बाजं दु ।

नेवाः भजन पद्धतिइ छ्यलाबुला जुयाच्वंगु तःताजिया सहायक बाजात मध्यय् करताल नं छगू खः । करतालयात ‘कठताल’ नं धायेगु याः । थ्व बाजं सिँया ५/६ इञ्चया निगू कुचा परम्पर ट्याक्क ट्याक्क ल्वाकाः थाइगु छगू साधारण बाजं खः । गुलिं गुलिं करताल बाजाय् दथुइ ह्वःखनाः तार, नकिं तानाः दुछ्वयाः, लीपाता अन्य धातु पाताया सालुगु निगू निगू चक्की तयाः दयेकातःगु नं खंकेफु । थज्याःगु करताल थायेबलय् पातातकं छ्यालिं छ्यालिं सः पिज्वइ । थ्व बाहेक थौंकन्हय् मस्तय्‌गु न्ह्यवःसा थें यानाः नं प्लास्टिकया यक्व प्रकारयागु थज्याःगु बाजं बजारय् दु ।

यल दक्षिण भेगया कर्मनासा खुसिं पूर्वय्‌ व नखु खुसिं पश्चिमय्‌ दुगु छगू नेवाः खः– थेच्वय्‌ दुगु लोकंह्वाःगु ख्वाःपाः दुगु द्यः प्याखं खः— नवदुर्गा प्याखं । येँया पचलि भैरव व भद्रकालीया प्याखं, किपूया बाघ भैरव प्याखं व ख्वपया नवदुर्गा प्याखं थें तुं थेच्वया नवदुर्गा प्याखं नं नेवाः जाति गथु (माली) जातिं न्ह्याकीगु खः । मुक्कं ३४ म्ह गुथियारं थेच्वया नवदुर्गा प्याखं न्ह्याका वयाच्वंगु दु । मुक्कं झिंछम्ह प्याखंम्वः थीथी द्यःया ख्वाःपाः पुयाः व हे कथंया वसः तिसा व ज्वँसालिसे नवदुर्गा प्याखं हुली ।
थेच्वया नवदुर्गा प्याखं अनया ब्रह्मायणी व बालकुमारी देवीया जात्रालिसे स्वानाच्वंगु दु । थिंलापुन्हिबलय्‌ जुइगु ब्रह्मायणी व बालकुमारी द्यः पीथय्‌ गमय्‌ स्वनाः कन्हय्‌कुन्हु लितहलकि नवदुर्गा प्याखं पिहां वइ । थ्वकुन्हु थेच्व द्यःननिया दबुलिइ च्यागू चरणया प्याखं हुलेमाः । अनं लसकुतिइ दिकातःगु ब्रह्मायणी द्यःखः चाःहुलाः नवदुर्गा देवगणं थेच्व चाःहुलेगु याइ । ब्रह्मायणी देगः थ्यनेवं छम्ह छम्ह द्यःपिं प्याखं ल्हुल्हुं वनी । अथे हे बालकुमारी द्यःखः दिकातःथाय्‌ नं नवदुर्गा द्यःपिं छम्ह छम्ह प्याखं हुली । लाछिया नवदुर्गा दबुलिइ थ्यंकाः प्यंगू चरण द्यः ल्हाकाः प्याखं दिकी ।
कन्हय्‌कुन्हु सुथ न्हापनं द्यः प्याखं हुइकी । जात्राया मू न्हि कथं हनीगु थुकुन्हुया प्याखंयात न्हिप्याखं धाइ । दकलय्‌ न्हापां भैरव प्याखं हुली । अले भैरवं दक्वं देवगणपिन्त पालंपाः म्हतिं म्हतिं पाःताःख्वला लःल्हाइ । गणेश, म्हासुख्वाः, कुमारी, वामुख्वाः, मनमय्‌जु, सिँम्हा, धुँम्हा कथहं प्याखं हुली । थ्व धुनेव कालिं भैरवयाके पाःताः ख्वला कयाः थ्वँ खुयाः त्वनेगु भाव क्यनाः प्याखं हुली । कुमारिं मखंक थ्वँ खुयाः त्वन धकाः कुमारी तं चायाः भैरवयाके च्वंगु खड्ग लाकाकयाः भैरवयात पालेत सनी । अनं कुमारी प्याखं ल्हुइधुंकाः प्याखं ल्हू वइम्ह वाराहिं बाजं थाइपिं व देवगण ३१ म्ह सकसितं हाकुथ्वँ तयाः पाःताःख्वला लःल्हाइ, थःम्हं नं त्वनी । भैरव व कालिं न्हापा हे थ्वँ त्वनेधुंकूगुलिं थ्व पुचलय्‌ दइ मखु । वयांलिपा खँ त्यलेगु व न्ह्वँलय्‌ दुनेगु धकाः गणेश प्याखं ल्हू वयेधुनेव प्याखं दिपाः काइ । सकलें देवगण नवदुर्गा द्यःया देगलय्‌ वनाः समय्‌बजि नःवनी ।
समय्‌बजि नयेधुंकाः कुमारी, वामुख्वाः, वाराही, सिँम्हाः, धुँम्हाः पालंपाः प्याखं ल्हूवइ । सकसिया पाः क्वचायेव भेला बुँ थनेगु व द्यः दुसालेगु धकाः भैरव प्याखं ल्हूवइ । थ्व धुनेव थुमेय्‌ छम्ह व हँय्‌ छम्ह तयाः पुजा यायेगु पाः वइ । पुजा धुनेवं असु थनेगु धकाः काली द्यः प्याखं हुली । अनं लिपा सकलें देवगण दनाः खड्ग व दण्ड ज्वनाः प्याखं हुलेवं न्हिप्याखं क्वचाइ ।

थेच्व नवदुर्गा प्याखंया झिंनिदँया मेला

थेच्वय्‌ नवदुर्गा भवानीया झिंनिदँय्‌ छक्वः तःधंगु मेला जुइ । थ्व मेला दिल्लागाः त्रयोदसिकुन्हुनिसें न्ह्याइ । थ्वकुन्हु ग्वंगः छम्ह हँय्‌ छम्ह बलि बियाः नवदुर्गा भवानीया पुजा यानाः भ्वय्‌ नयेधुनेव लच्छिया निंतिं देगःया मूलुखाय्‌ तालं ग्वइ । व दिनंनिसें थेच्वय्‌ झिंनिदँया मेला क्वमचाःतले इहिपाः, कय्‌तापुजा यायेगु व बाजं थाये मज्यू । तालं ग्वःगु लच्छि पुलेवं पुजा यानाः देगः चायेकी ।
अले नवदुर्गा देगःलिक्क दयेकीगु बलचाय्‌ प्याखं स्यनी । अनं लिपा आगंसिँ काःवनेगु धकाः नवदुर्गा प्याखं गुथिया ३० म्ह दुजःपिं यलया तिनपानी भञ्ज्याङय्‌ वनाः छमा सिमा पालाः गनं हे मदिकुसे हइ । वादेय्या धागद्यां धइगु थाय्‌तक थेच्वया बाजंखलः वनाः लँस्वः वनी । थुकथं लसकुस यानाः झिंछम्ह द्यःपिन्सं क्वबियाः आगंसिँ नवदुर्गा द्यःछेँय्‌ थ्यंकी ।
कौलाथ्वः त्रयोदसिकुन्हु आगंखँ धकाः थेच्व नवदुर्गा प्याखं हुलीबलय्‌ झिंनिदँय्‌ छक्वः जक पिहां वइम्ह तुयूम्ह भैरव प्याखं ल्हुकी । थ्व सिधयेकाः सकलें देवगण यलय्‌ यंकेमाः । कन्हय्‌कुन्हु यलय्‌ नं न्हिप्याखं धकाः न्हिच्छि प्याखं हुइके माः ।

टिका वनेगु
थेच्व नवदुर्गा प्याखंया देवगण मोहनिया चालंकुन्हु टिका वनेगु धकाः यलया लाय्‌कुलिइ वनेमाः । देवगणया ख्वाःपाः पिचाय्‌ तयाः स्वकु दयेकी । अथे हे द्यःया वसः नं न्याकु दयेकाः कुबियाः सन्ध्या इलय्‌ यलय्‌ वनी । लगंख्यःया मासिमा थ्यनकि नीलः कयाः सकसिनं वसतं पुनी, ख्वाःपाः पुइ । यलया हःखाः महाद्यःयाथाय्‌ थ्यनकि यल लाय्‌कूया तलेजु भवानीया बौपाः ज्वना वइम्हेसिनं नवदुर्गा देवगणयात स्वचाः चाःहुलाः लसकुस यानायंकी ।
मंगलबजाःया दुवातय्‌ थ्यनेवं तलेजु भवानी बिज्यानाः नवदुर्गा देवगणया शिवनाप ख्वाः ल्वाकी । अनं लिपा भैरव, काली व वाराहीयात स्वांमाः
क्वखायेकी । अले तलेजु भवानीलिसे नवदुर्गा देवगण यल लाय्‌कूया मूचुकय्‌ दुहां वनी । अन भैरवं तलेजु भवानीयात तःसि व पसूका छाइ । तलेजु भवानी थःगु थासय्‌ यंकेव नवदुर्गा देवगणयात द्यः ल्हानाः दिपाः काइ ।

पायाः
मोहनिया चालंकुन्हु चान्हय्‌ छताः निताः इलय्‌ यलया लाय्‌कुली थेच्वया नवदुर्गा देवगण सहित पायाः पिहां वइ । लाय्‌कुली पिनातःगु नःलास्वां स्वःगु दिशाय्‌ थ्व पायाः वनीगु चलन दु । निम्ह थुमेय्या छ्यंलिसे ल्हातय्‌ खड्ग ज्वनाः म्ह खाकाः यलय्‌ भाजु (पाँडे) माःगु दिशाय्‌ वनाः मूचुकय्‌ लिहां वइ । व धुनेव नवदुर्गा देवगण नं पायाःलिसे नापनापं वनी । मूचुकय्‌ लिहां वयेधुनेवं पायाः व नवदुर्गा देवगणयात ताय्‌ व स्वां तयाः सिँफँ लुनाः लसकुस यानाः दुकाइ ।

पुजा याइगु तिथि
थेच्वया नवदुर्गा भवानीयात विशेष पुजा याइगु न्यागू तिथि थुकथं दु–
अक्षया तृतिया– अजूस्वां छायाः विशेष पुजा याइ ।
दिल्लागाः त्रयोदसि– चस्वां छायाः विशेष पुजा याइ ।
गुंलागाः त्रयोदसि– पलेस्वां छायाः विशेष पुजा याइ ।
मोहनि– विशेष पुजा याइ ।
थिंलापुन्हि– विशेष पुजा याइ ।

प्याखं गुथिया ३४ म्ह दुजःया धलः
द्यःबु १
दबःखिं था १
मू ताः धं १
कय्‌ थाः १
कचा ताः धं १
भैलः (भैरव) १
काली (दक्षिणकाली) १
वाराही (बज्रवाराही) १
कुमारी (बालकुमारी) १
गणेश १
म्हासुख्वाः (ब्रह्मायणी) १
तुयूख्वाः (गंगादेवी) १
वामुख्वाः (विष्णुदेवी) १
मनमय्‌जु (महालक्ष्मी) १
सिँम्हा (सिंगिनी) १
धुँम्हा (ब्याघ्रिनी) १
नायः ३
प्वंमि ११
मू मुस्याः ज्वनीम्ह १
कचा मूस्याः ज्वनीम्ह १
पुजावारी १
प्वंमि
थेच्व नवदुर्गा प्याखनय्‌ द्यः जुयाः प्याखं हुलीपिन्त गुहालि व सेवा याइपिन्त प्वंमि धाइ । झिंछम्ह देवगणया म्हतिं छम्ह छम्ह प्वंमि दइ ।

झीथाय्‌ न्हापांनिसें दबू प्याखं क्यनेगु चलन दुगु खः । थौंकन्हय्‌ थ्व चलन मदये धुंकल । न्हापा न्हापा दबू प्याखं धार्मिक बाखनय्‌ क्यनीगु आपालं चलन दु । उकिसनं धार्मिक बाखंयात कयाः म्येप्याखंत क्यनीगु नं आपालं दु । गथेकि ख्वपया ङा लाकीगु, येँया दश अवतार प्याखं । यलय्‌ क्यनीगु कातिप्याखनय्‌ बाखं, हुलाप्याखं व म्ये संगीत नं दु । दबूया प्याखं लिपा लिपा आधुनिक न्हू बाखनय्‌ क्यनीगु यानाहल । यँयाःपुन्हिया इलय्‌ थासंथासय्‌ दबू प्याखंत क्यनीगु खः । दबू प्याखं च्वयेगु, स्यनेगुलिसें म्ये संगीत चिनेगुली आपालं नांदंपि सर्जकत उतिकं लोकंह्वाः । गथेकि– यलय्‌ जगमोहन वामि, विष्णु जल्मि, रत्न बेहोशी, येँय्‌ बेखाचा, गोबिन्द चिकंमू, सुवर्ण शाक्य, ख्वपय्‌ काकाभाइ मानन्धरपिं लिसें आपालं दु ।
दबू प्याखनय्‌ न्हापा पुलां म्ये संगीतं हे आपालं थाय्‌ कयाच्वंगु खःसा लिपा भारतीय संकिपाया म्ये संगीतया प्रभावं उकिया हे लसय्‌ नेवाः म्ये चिनाः न्ह्यब्वयेगु नं याइगु खः । थजाःगु म्ये संगीत नं स्वकुमिपिन्सं आपालं ययेकू । लिपा मौलिक म्ये संगीतं नं थाय्‌ कयाहल । व हे मौलिक म्ये संगीत लोकंह्वाःगुलिं दबू प्याखनय्‌ बाहेक नं मेमेगु ज्याझ्वलय्‌ हालेगु याःगु खनेदु । नेपाःया वरिष्ठ संगीत सर्जक शिवशंकर मानन्धरं नं दबू प्याखनय्‌ संगीत तयादीगु दु । अजाःगु हे दबू प्याखनय्‌ दुथ्याःगु छपु म्ये खः– ‘छंगु हिसि ततःक्यनाः हित्तुमत्तु हिनाः’ । थ्व मे दबू प्याखनय्‌ सुनां हाल मस्यूसां लिपा दबुली द्वारिकालाल जोशिं हालातःगु रेकर्ड दूगु जुल । थ्व हे शिवशंकर मानन्धरया झीगु न्ह्यःने दुगु छपुयां छपु नेवाः म्ये खः ।

नेवाः समुदायस प्याखं धायेबलय्‌ हुलाप्याखं व दबूप्याखं नितांयात कयेच्याः । नेपालभाषाय्‌ नाटक व नृत्य निगुलिंयात प्याखं धाइ । थ्व धाःगु कारण खँग्वः मगानाः मखु, थ्व नितां नाटककाव्य व नृत्य कलायात छगू हे कला भाःपाः छगः हे खँग्वलं गाकातःगु खः । थौंकन्हय्‌ धकिनय्‌ यान्त्रिक माध्यमं स्वयेगु चलचित्रयात नं संकिपा बाय्‌ किपाप्याखं धायेगु यानाहःगु दु । अथे जुयाः प्याखं धायेबलय्‌ क्यनेगु व स्वयेगु ज्या नापनापं जुइगु कला धकाः थुइके माः धाःसा दबूप्याखं धायेबलय्‌ छुं बाखंयात जीवन्तकथं दबुली ब्वइगु कला धकाः थुइके माः । सत्यमोहन जोशीजुं नाटक वा प्याखंयात खंल्हाप्याखं धयादीगु दु । अथे हे दबूयात आखा धयादीगु दु ।
छगु हे अंकय्‌ लु मह्युसे धकिं तिनाः वा मत्यूसे सिधइगु दबूप्याखं छधाः प्याखं खःसा लु हिलाः धकिं तिनाः वा मत्यूसे सिधइगु दबूप्याखं पूधाः प्याखं खः । ख्यालिं जाइगु दबूप्याखंयात ख्यालः धाइ धाःसा संवादयात मेकथं न्ह्यब्वइगु दबूप्याखंयात मेप्याखं (अपेरा वा गीति नाटक) धाइ । थौंकन्हय्‌ निश्चित दबू मग्वसे न्ह्याथाय्‌ नं क्यनेज्यूगु दबूप्याखं अर्थात् सडक नाटकया चलन नं वःगु दु ।
साहित्य च्वयेगु चलन न्ह्यायेसिबें न्ह्यः हे नेवाः समाजय्‌ दबू प्याखंया अभ्यास न्ह्यायेधुंकूगु खनेदु । अथे जुयाः दबू प्याखं नेवाः सभ्यताया दकलय्‌ पुलांगु सिर्जनात्मक विधा खः । न्हापा न्हापा दबूप्याखं च्वयातयेगु चलन मदुगुलिं थ्व परम्परा थुलि हे पुलां धाये मफुसां निद्वः दँ न्ह्यःनिसें नेवाः समाजय्‌ दबूप्याखं क्यनेगु चलन दु धइगु खँया दसु जल प्याखं खः । पुलां पुलांगु नेवाः दबूप्याखं संवादप्रधान मजुसें नृत्यप्रधान जू धाःसा इलं हःगु ह्यूपाः नापनापं नेवाः दबूप्याखं संवादप्रधान जुयावःगु खनेदु ।
प्रारम्भिक कालय्‌ थीथी बाजंयात तालय्‌ थीथी धार्मिक पात्रया भावनृत्यया माध्यमं दबूप्याखं न्ह्यब्वयेगु याःगु खनेदु । उकी पात्रतय्‌सं संवाद ल्हाइगु मखसे पृष्ठभूमिइ थ्वइगु में वयागु बाखं नवाना च्वंगु दइ । मल्ल कालय्‌ वयाः पात्रतय्‌सं हे संवाद नवाइगु चलन वल । पुलां दबूप्याखं अप्वः धया थें धार्मिक बाखंया लिधंसाय्‌ दयेकातःगु दु धाःसा आधुनिक कालय्‌ वयाः सामाजिक घटनाक्रमत दबूप्याखंया विषयवस्तु जुयावःगु दु ।  

नेवाः दबूप्याखं परम्पराय्‌ धें धें बल्लाः कासा यायेगु चलन मल्ल कालंनिसें हे न्ह्याःगु खनेदु । मल्ल कालय्‌ थीथी लसताय्‌ देय्‌ दुने जक मखसे मेमेगु देय्‌ नं कय्‌च्यानाः दबूप्याखंया धं धें बल्लाःया ग्वसाःग्वयेगु जक मखसे दकलय्‌ बांलाःगु दबूप्याखंयात सिरपाः बीगु याःगु नं खनेदु ।
भूपतीन्द्र मल्लया इहिपाः व रणजीत मल्लया इहिपाःया धरःपौकथं राजकुमारपिनिगु इहिपाःया लसताय्‌ ख्वपय्‌ थीथी थासं हःगु प्याखं क्यंगु खः । थ्व कासाय्‌ ख्वपया जक मखसे येँ, यलया राजपरिवारया नापनापं सर्वसाधारणं दयेकूगु दबूप्याखं नं न्ह्यब्वःगु खः । भूपतीन्द्र मल्लया इहिपाःया लसताय्‌ ग्वसाः ग्वःगु दबूप्याखं धें धें बल्लाः कासाय्‌ येँपाखें
न्ह्यब्वःगु दबूप्याखंयात नीतका, नादःपाखें न्ह्यब्बःगु दबूप्याखंयात गुम्वः, थिमि, सक्व, जयवागेश्वरी, चाँगुपाखें न्ह्यब्वःगु दबूप्याखंयात खुम्वः खुम्व, पन्ति, नाला, श्रीखण्डपुरपाखें न्ह्यब्बःगु दबूप्याखंयात निम्वः निम्वः सिरपाः लःल्हाःगु खः ।
मल्ल काल लिपा धेंधेंबल्लाः कासाया थ्व परम्परा ताःईतक दित । पञ्चायतय्‌ वयाः जनस्तरपाखें हानं थ्व क्रम न्ह्याःगु खनेदु । पब्लिक यूथ क्यापसया ब्वनामितय्‌गु पुचः सँझ्याः साहित्य पाःलाःपाखें तःदँतक छधाःप्याखं धेंधेंबल्लाः कासा न्ह्यातधाःसा ख्यालः विधाय्‌ मुनासः पुचलं न्ह्याकूगु धेंधेंबल्लाः कासा नं तःदँतक हे न्ह्यात । अथे हे पलिस्था पुचलं नं तःदँतक ख्यालः धेंधेंबल्लाः कासा याःगु लुमंके बहःजू । थ्व हे झ्वलय्‌ नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानपाखें न्ह्याकाच्वंगु राष्ट्रव्यापि दबूप्याखं धेंधेंबल्लाः कासाय खय्‌ भाय्‌या नापनापं जनजातीय भाय्‌यात नं थाय्‌ ब्युसांनिसें नेवाः भाय्‌या दबूप्याखंतय्‌सं नं नियमितकथं ब्वति कायेगुया नापनापं पुरस्कृत नं जुया वयाच्वंगु दु । नेसं ११४० स नेपालभाषा एकेडेमिया ग्वसालय्‌ जूगु दबूप्याखं धेंधेंबल्लाः कासा नं थन लुमंके बहःजू ।

दबूप्याखं क्यनेत दयेकातःगु निश्चित थाय्‌ हे दबू खः । लिच्छविकालीन अभिलेखय्‌ हे दबूयात प्रतिनिधित्व याइगु खँग्वः लूगुलिं नेवाः समाजय्‌ दबूया छ्यला तसकं पुलां धइगु सीदु । न्हापा न्हापा मानव वस्तिया चकंगु थासय्‌ बँय्‌ वा बँसिबें भचाः तजायेक ल्वहँतं सियाः दबू दयेकेगु चलन दूगु खः धाःसा थौँकन्हय्‌ छेँदुने हे दबू दयेकेगु चलन वःगु दु । चकंगु सार्वजनिक थासय्‌ दयेकातःगु परम्परागत दबुली क्यनीगु दबूप्याखं प्यखेरं वा स्वखेरं स्वयेज्यू धाःसा छेँदुनेया दबू छखेरं जक स्वयेजी । दबूयात साक्षात् नासःद्यःया प्रतीककथं कायेगु याः । अथे जुयाः कलाकारत दबुली दुहां वयेन्ह्यः दबूयात भाग्यानाः जक वइ ।
दबुलिइ दथुइ छगू मन्दः चिं दइ, थुकी छगू त्रिकोणं प्रकृति (स्त्री)यागु व मेगु त्रिकोणं पुरुषयागु प्रतिनिधित्व याकाः षट्कोणयागु रुप वा प्रतीक ब्वलंका तइ । त्रिकोण ज्यानाः दयेकातःगु दबुलिइ प्याखंम्वःत न्ह्यज्याना वनीगु लँपुयात लोम धाइ, थ्व लोमं जवपाखेया कुंयात प्रथम कोण वा प्रकोण वा प्रको धाइ धाःसा खवपाखेया कुंयात द्वितीय कोण वा द्विकोण वा द्विको धाइ । प्रको व द्विकोया दथुया भागयात मार्ग धाई । थ्व मार्गया दथुइ नासःद्यःया गाछिगा यखानातइ । द्वितीय कोणं लिज्याना वयेगुयात विलोम धाइ ।
थौंकन्हय्‌ दबूप्याखनय्‌ पाश्चात्य शैलिया यक्व हे प्रभाव लानाः आधुनिकीकरण जुयावःगुलिं दबूप्याखं क्यनेगु ज्या थियटरदुने दयेकातःगु दबुलिइ जुयावःगु दु । थियटर छेँय्‌ दयेकातःगु दबुलिइ स्वकुमितय्‌सं छखेरं जक दबूप्याखं स्वये दयाच्वंगु दु धाःसा नेवाः पहःया चकंगु थासय्‌ दयेकातःगु दबुलिइ स्वखेरं हे दबूप्याखं स्वयेज्यू । दबूप्याखं नापनापं मेमेगु ब्वज्याया तातुनाः त्वाः त्वालय्‌ दयेकातःगु गुगुं दबू बँसिबें कुछित्या थकयाः प्यकुंलाक्क दयेकातःगु दु धाःसा गनं गनं थमकासे नं दयेकातःगु दु ।