चिनारी नेपाल अष्टे«लियापाखें ने.सं. ११३६ दँय्‌ निर्माण जूगु संकिपाया निर्माता गंगाबहादुर नेमकुल अले निर्देशक रबि डंगोल खः । गंगा बहादुर नेम्कुलया बाखं दुगु थुगु संकिपाया छायाँकार रबि सायमि खः । कलाकारकथं गंगाबहादुर नेम्कुल, कोपिला तामाङ्ग, श्यामसुन्दर शिल्पकार, अर्णेश्वरी शिल्पकार, रुमन जोशी, शान्ति वाइबा, ओम तण्डुकार, रन्जिता ब्लोन तामाङ्ग, रत्नकाजि लूनिभाः अले बालकलाकारकथं सुलगना नेम्कुल व चेतन नेम्कुलपिं दुथ्याः । छम्ह मिसा टेम्पो चालकया जीवनय्‌ वइगु थीथी समस्यायात संकिपाय्‌ ब्वयातःगु दु ।

नेवाःभासं नं ठुमरी म्ये हालातःगु दु । वि.सं. २०१२ सालपाखे पन्नाकाजी शाक्यं हालातःगु छपु ठुमरी थुकथं दु । ‘जमुनासं कृष्ण छिसं बासुरी पुयादिल रे’ ।

म्ह्वतिं नं ४५ सेमि हाकः व ३५ सेमि ब्या दुगु धिमय्यात तग्वः धिमय् धाइ । थ्व बाजंया मू धिमय्, मा धिमय्, नासः धिमय्, त्वाः धिमय् आदि थीथी नां दु । ख्वपय् तग्वः धिमय्यात धिमय् जक धाइ । मू धिमय्यागु गुहालि बाजं घौ बाय् कँय्‌पि/कँय्‌पु/कँय्‌पुइ/ताइँनाइँ खःसा ख्वपय् धिमय् थायेत भुछ्याः (भुस्याः) व सिस्याः (छुस्याः) माः । येँय् मू धिमय् थाइबलय् गनं गनं धुङा हीकेगु व ईब्यःकथं प्वंगा पुइगु नं चलन दु ।
तान्त्रिक बाजंकथं कयातःगु मू धिमय् छगू त्वालय् छथी जक दइ । उकिं थ्वयात त्वाः धिमय् नं धाइ । त्वालय् दुजः जुयाच्वंपिन्त जक मू धिमय् स्यनी । उमिसं जक मू धिमय् थायेदु ।

तारया बाजं दक्वं थ्व ब्वय् ब्वथले फइ । तारयात ल्हाःया पतिं बाय् मिराजं थाइगु बाजं दक्वं तत् बाजं खःसां नेवाः परम्परागत बाजनय् थजाःगु बाजं मदु । तारयात गजं किइगु बाजं वितत् बाजं खः । नेवाः परम्पराय् पिवांचा छता जक वितत् बाजं दु ।

तनमकचा पुलांगु नेवाः बाजं खः । थौंकन्हय् तनमकचा थिमिइ जक थायेगु यानाच्वंगु दनि । नगरा थें तःग्वःगु ख्वला थें गाःवंगु चाया बाजंयात छयँगुलिं भुनाः क्वय्‌पाखे छ्यंगू बालाया तं सायेकाः थ्व बाजं दयेकी । थुकियात निपा ल्हातं निपु कथि ज्वनाः थाइगु खः ।

पाखा थहां वनीबलय् थाइगु धिमय् बोलयात तँ पो धाइ ।

हलिमय् दुगु थीथी तालबाजं मध्यय् तसकं लोकंह्वाःगु व यक्व छ्यलाबुला दुगु तालबाजं खः – तबला । छ्यंगुलिं भुनातःगु जुयाः तबला छताजि अवनद्ध बाजं खः । थ्व बाजनं खास यानाः छुं नं मे बाय् तन्त्र वादननाप संगत याइगु खःसां थुकिया जक स्वतन्त्र वादनया नं चलन मदुगु मखु । नेवाः बोलिचालिइ तबलायात ‘तमल’ व थ्व बाजं थाइम्हसित ‘तमल्चि, तबल्चि बाय् तबला वादक’ धायेगु चलन दु ।
तबला धयागु जवंखवं निखे निपा ल्हातिं थाइगु निगः उथें मच्वंगु छज्वः बाजं खः । जवपाखे तयाः थाइगु बाजंयात ‘दाँया बाय् तबला’ धाइसा खवपाखे तयाः थाइगु बाजंया नां ‘बाँया, बाम, डग्गा, कुडी’ आदि खः ।

तबलाया दाँया व बाँयाया थीथी बोल थथे दु ।
दाँया
१.ता (ना), २.ति (तिं), ३.दिं (थुं) ४.तूँ ५.ते (तेत्‌) ६.टे (टुर)

बाँया
७.ग (गे, गि) ८.घ (घें, घि)

निगलं छक्वलं थानाः पिज्वइगु बोल
९.धा (घें+ना) १०.धिं (तिं+गे)

थुलि झिगू बोलं हे तबलाया दक्वं बोल थाइगु खः । तबलाया बोलयात खुल्ला बोल, बन्द बोल व थापकथं स्वंगू ब्वय् नं ब्वथलेगु याः ।

तबलाया छुं छुं विशेष बोल थथे दु । कायदा, रेला, गत, टुकडा, चक्रदार टुकडा, परण, कमली परण, तिहाइ, फर्माइसि चक्रदार मुखडा, मोहरा ।

गं थें तिस्सः वयेक थाइगु नेवाः बाजं खः – ताः । दापाया खिं, पछिमा–बाँसुरी, क्वंचाखिं–बय्, गुंलाबाजंया धाः व नाय्‌खिं, नगरा आदि परम्परागत नेवाः बाजंलिसे तालया तालि व खालि क्यनेत ताः थायेगु नेवाः संगीतया विशेषता खः । तालया तालि दुगु मात्राय् छफ्वलं मेगुलिइ छ्यानाः तिस्सः वयेकीगुयात ‘तिं’ बोल व ताःफ्वः तीजक दिकाः ‘छु’ बोल वयेकी । तिं व छु सःया बोलकथं थाइगु जुयाः ताःयात ‘तिंछु’ नं धाइ । ख्वपपाखे थुकियात ‘तं’ व ‘भृङ्गी’ नं धाः । ताःफ्वःया दथु ह्वतं पिकयातःगु पुतु ज्वनाः ताः थाइगु खः ।
छथ्वः बाजंखलकय् छजु हे जक ताः थायेगु चलन दु । मेमेगु बाजं मथासे मुक्कं ताः जक थानाः चर्यामे व प्याखं हुलेगु नं चलन दु ।
ताः थीथी आकारया दु– तःजुगु, माझवाल व चीजुगु । थ्यं मथ्यं ८ मिमी ख्वातुक ८ सेमी पाःलाःगु ताःफ्वः थीथी धातु ल्वाकछ्यानाः दयेकीगु खः । ताः दयेकेत च्याता धातु (अष्टधातु) माः धाइ । खास अनुपातय् सिजः व कँय् ल्वाकछ्यानातःगु दाकँय्या ताः दयेकीगु खः ।