म्हुतुं पुयाः न्यायेकेगु बाजा । सालुगु सिजः पाता ग्वः मुंकाः दयेकी । च्वकापाखे तपु यानाः म्वाय्‌लि थें फ्वः वयेकातइ । फ्वःया क्वसं सिजः पातायागु तुल्सिहः बां वःगु स्वहः चिनाः यखाना तइ । मेखे म्हुतु दिकाः पुइ छिंक फ्वःचा पिकया तइ । स्वकुति हाकः जुइ । स्वत्वाः यानाः छुतय् याये जीकातइ । बुत्ता तयाः छाय्‌पियातइ । कथि छपु पासा तयाः दथुइ छ्वासुक चिनातइ । प्वंगा पुइबलय् छपा ल्हातिं कथि ज्वनाः प्वंगायात भर बियाः धिमेया बोलय् पुइगु याइ ।

प्वंगा नं सिजःपाताया म्हुतुं पुइगु बाजं खः । थ्व बाजं काहा व पँय्‌ताः स्वयां चिपु व चीहाकः (१–१.५ मितर हाकः) जुइसा उप्वः थें फ्वः दुगु क्वत्वाः व म्हुतु दिकेगु नासःत्वाः यानाः नित्वाः जक स्वानातइ । प्वंगा विशेष यानाः मा धिमय्‌लिसे व दापा थाइबलय्‌ खिंलिसे पुइगु खः । छपा ल्हाःतं तिंकथिं दथुइ ल्ह्वनाः मेगु ल्हातं नासःत्वाः ल्ह्वनाः फ्वः म्हुतुइ दिकाः प्वंगा पुइगु खः । काहा व पँय्‌ताः थें हे प्वंगा पुइबलय्‌ नं सरगमया दक्वं स्वर पिज्वइ मखु । बरु निगू स्वंगू स्वरं जक नापं थाइगु बाजंया बोल ज्वःलाक प्वंगा पुइगु खः । धिमय्‌ व दापा दुपिं जातिया नेवाःतसें प्वंगा पुयाच्वंगु दु ।

लम्पा / प्वंगा
येँ थँबही भगवान बहाःया पःमाःतय्‌सं चकंद्यःया जात्रा व गुंलां पुइगु प्वंगायात लम्पाः प्वंगा धाइ ।
मन्त्र प्वंगा
मन्त्र पुइत दयेकातःगु विशेष प्वंगायात मन्त्र प्वंगा धाइ ।

फत्तेमान राजभण्डारी
फत्तेमान राजभण्डारीजु नेपाली संगीतया सर्गतय्‌ जहां थिनाच्वंगु छगः नगु खः । खसभाषाया संगीतय्‌ तसकं नांदंम्ह थ्वय्‌कःया जन्म पशुपतिया पाःचा त्वालय्‌ ने.सं. १०५७ कछलाथ्वः सकिमना पुन्हि, सनिबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्‌कःया अबु जितमान राजभण्डारी खःसा मां पूर्णमाया राजभण्डारी खः । अथेहे थ्वय्‌कःया इहिपाः जमुना राजभण्डारीलिसें जूगु खःसा थ्वय्‌कःपिनि निम्ह काय्‌ व स्वम्ह म्ह्याय्‌पिं दु । मचाइलंनिसें पशुपति व जयबागेश्वरीया भजनय्‌ ववं संगीतय्‌ नुगः क्वसाःम्ह थ्वय्‌कलं आपलं जीवन्त म्ये हालादीगु दु । लोक, आधुनिकलिसें भजन व मेमेगु यानाः प्यसलं मल्याक म्ये हालादीम्ह थ्वय्‌कः थः हे नं छम्ह स्यल्लाःम्ह लय्‌चिनामि नं खः । वय्‌कःया लोकंह्वाःगु म्ये मध्यय्‌ ‘मर्न बरु गाह्रो हुन्न तिर्मो माया मार्नै सकिनँ’ छपु नं खः ।
वि.सं. या २८–३० दँपाखे वय्‌कलं रेडियो नेपालय्‌ नेवाःम्ये दकलय्‌ न्हापां ‘याहुने जगत उधार लोकनाथ याहुने जगत उधार’ रेकर्ड यानादीगु खः । थ्वसिबें न्ह्यः वय्‌कलं वि.सं.२०१३ दँपाखे बासुशशीया ‘ताःचाप्वाँय्‌’ प्याखनय्‌ थःम्हं हे म्ये च्वयाः लय्‌ चिनाः छपु म्ये ‘त्वःते मखु जिं, खःमू बँय्‌ ति, थौं ला जितः छेँय्‌ यनेमाः, मांबौ, जःखः न्ह्यःने तयाः, ताःचाप्वाँय्‌ लःल्हायेमाः ।’ हालादीगु खः । थ्व हे म्येया निंतिं लिपा वय्‌कःयात जीवनय्‌ हे न्हापांगु लुँतक्मा नं ब्यूगु खः । नेपालभाषाया तसकं लोकंह्वाःगु ख्यालिंजाःगु प्याखं ‘किसि न्याइम्ह मदनमान’ थ्वय्‌कःया वास्तविक जीवनय्‌ जूगु घटनायात कया दयेकूगु खः ।
म्ये हालेगुली थःगु हे विशिष्ट पहः दुम्ह थ्वय्‌कलं खस संगीतय्‌ जक मखु नेवाः संगीत ख्यलय्‌ म्ह्व जक म्ये हालाः नं आपालं योगदान यानादीगु दु । न्हापा थ्वय्‌कलं दबुली नं आपालं नेवाःम्ये हालादीगु खः । तर छपु हे रेकर्ड धाःसा मजू । म्येचालय्‌ पिदंगु वय्‌कःया आपालं नेवाःम्ये गजल हे दु । वय्‌कःया सलय्‌ नेवाः म्ये दुथ्याःगु न्हापांगु म्येचाः ‘मन छकः याउँक दिके’ (ने.सं. ११०७) खः । वसिबें न्ह्यः तिथिमिति मदुगु छचाः म्येचालय्‌ वय्‌कलं जीवनय्‌ दकलय्‌ न्हापां हालादीगु म्ये दुथ्याना च्वंगु दु । लिपा पिदंगु म्ये ‘मतिना सिमाचाय्‌ छ गजल जि गजल’ (च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठ, लय्‌ तीर्थ मालि) नेवाः संगीत ख्यलय्‌ गबलें ल्वःममनीगु म्ये जुयाब्यूगु दु ।
म्येया खँग्वःलिसें संगीतय्‌ ध्यान तइम्ह जुयाः नेवाःम्ये ख्यलय्‌ थ्वय्‌कःया च्यापु झिपुति जक म्ये दु, उकी मध्यय्‌– ‘याहुने जगत उधार’ (पुलांम्ये, लय्‌ नातिकाजि श्रेष्ठ), ‘फुक्क खँत नुगलय्‌ मुंकाः छन्त मिखां स्वैच्वने’ (च्वमि गणेश अपार, सः व लय्‌ फत्तेमान राजभण्डारी), ‘हुं कःसिया म्वलय्‌सं’ (च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ, लय्‌ द्वारिकालाल जोशी), ‘धैब्यु बिन्ति छं जितः’ (च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ, लय्‌ द्वारिकालाल जोशी), ‘छ जितः गुलि यः उलि हे गजल’ (च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठ, लय्‌ द्वारिकालाल जोशी), ‘विरहं थ्व मिखा जक
जुइवं सजल’ (च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठ, लय्‌ तीर्थ मालि), ‘चलः वनाच्वन’ (च्वमि नातिवज्र, लय्‌ मनराजा नकःमि) लुमंके बहःजू । म्ये च्वयेगु व लसय्‌ हनेगुली नं ल्हाः जःम्ह थ्वय्‌कलं प्यसः चाःचू म्ये हालादीगु दु । नेवाः संगीत ख्यलय्‌ थ्वय्‌कःया देनयात कयाः नेपालभाषा मंका खलःपाखें वि.सं. २०५९ सालय्‌ हंगु खः । वय्‌कलं खुइगुलिं मल्याक थीथी सिरपाः व सम्मानत कयादीगु दु । थःगु याकः सलय्‌ नेवाः म्येचाः पिथनेगु मनसुवाः पूवंके मखंक थ्वय्‌कः ने.सं. ११३३ गुंलागाः त्रयोदसि, मंगलबारखुन्हु मदुगु खः ।

दँय्‌दँसं कात्र्तिक महिनाय्‌ यल देय्‌ व चित्लाङय्‌ कात्तिप्याखं हुइकू थें फम्पिइ नं सकिमिला पुन्हिकुन्हु महालक्ष्मी द्यःयात महास्नान (धलिं लुइवं/न्हवं) यायेवं कात्तिप्याखं न्ह्याइ । थ्वयात कात्तिक नाच नं धायेगु याः । थुगु ऐतिहासिक प्याखं गुलि पुलां धयागु तिफ्याये थाकु । सोलकी वंशया विक्रमसिंहया वंशज गुणवन्त सिंहया चीधिम्ह काय्‌ विचित्र सिंह बलामिया वंशज न्यागू पुस्ताया धर्मराज बलामिं फम्पिया तकछेँय्‌ प्याखं स्यना वयाच्वंगु दु । थुगु प्याखं दँय्‌दँसं कौलाथ्वः पुन्हि अर्थात कतिं पुन्हिनिसें स्यनी । नासःद्यः पुज्यानाः द्यःया गणप्याखं (गंप्याखं) स्यनी । प्याखं ल्हुकेन्ह्यः वा पुजा यायेबलय्‌ गुरु, थाकुलि, प्याखंम्वः (द्यः जुइपिं) अपसं च्वनाः पालं यायेधुनेवं महालक्ष्मी देगलय्‌ नवायेमाःगु खँपु, बाजं लिसें विलाप (ख्वयेमाःगु) म्ये तान्त्रिक विधिं हायेकाः प्याखं ल्हुकी । थीथी बाखंयात बः कयाः ल्हुइकीगु थुगु प्याखनय्‌ १२ दँय्‌ १२ म्ह मिसामचाया बाखं बः कयाः न्ह्यब्वइ । द्यः प्याखनय्‌ गनेद्यः, दक्षिणकाली, महालक्ष्मी, कुमारी, इन्द्रायणी, बाराही, भैरव, गंगा, पार्वती महाद्यः व जुजु गण नं दइ । ख्वयेमाःगु लु अनिवार्य जूगुलिं तान्त्रिक विधिं ख्वयेकीगु प्याखनय्‌ द्यः गण गंगा, पार्वती, महाद्यः, शिकारी, ख्याः, कवं आदि दइ । न्हापा फम्पिया तिपि त्वालय्‌ व झङ्गेश्वरीइ प्यचा क्यनेगुली थौंकन्हय्‌ छचा जक क्यना वयाच्वंगु दु । थुगु प्याखं क्यने न्ह्यः गनेद्यःयात खतय्‌ तयाः बाजं थानाः न्हय्‌गू त्वालय्‌ चाःहिकी ।
महालक्ष्मी द्यःयात धलिं लुइ प्यन्हुन्ह्यः कछलाथ्वः द्वादसिकुन्हु द्यःपालाः नायः अपसं च्वनाः चापुजा धकाः नासःद्यः पुज्याइ । बलामितय्‌ नायःयाके तकछें मेय्‌ जिम्मा कयाः थाकुलिं मेय्यात पुज्यायेधुंकाः महालक्ष्मी देगलय्‌ यंकी । नायःलिसें थाकुलि गुरु, नायः, द्यः प्याखंम्वः बाजं लिसें मू ग्वःजा, द्यःया तिसावसः व पुजाज्वलं नं महालक्ष्मी द्यःयाथाय्‌ ज्वनावनी । अन फम्पि दथुइ नं फुल्चोकि, थसिगांया नायःपिंपाखें ग्वःजा छायेवं १०८ क्वः लः हायेकाः धलिं थुइवं वि धिपूर्वक द्यः पुज्यानाः मेय्‌ व दुगु भोग बी । कन्हय्‌कुन्हु (कछलागाः पारु) महालक्ष्मी द्यःया मेला जुइ । बहनी बलामि गुथिया गुरुया व द्यः गणप्याखं कवः पीगमय्‌ समयबजि नइ । पीगमय्‌ गनेद्यः, दक्षिणकाली, महालक्ष्मी, कुमारी, इन्द्रायणी, बाराही, भैरव, गंगा, पार्वती, महाद्यः व जुजुगणत द्यः ल्हानाः प्याखं ल्हुल्हुं लिपि त्वालय्‌ थ्यनेवं उगु न्हिया प्याखं क्वचाइ । थुगु प्याखनय्‌ न्हापा बलामि जक ल्हुइगुली थौंकन्हय्‌ द्यः प्याखनय्‌ बलामितय्‌सं जक, मेगु प्याखनय्‌ न्ह्याम्हेस्यां ब्वति कायेज्यू । फम्पिया लिपित्वाः व झङ्गेश्वरी प्याखं ल्हुइके सिधयेवं तकछेँय्‌ हयाः विलाप म्ये हालाः प्याखं हुइकेवं थुगु प्याखं क्वचाइ ।

स्वनिगःया गनं ज्वः मलाःगु प्याखं म्हिचा प्याखं फम्पिइ दँय्‌दँसं कृष्णाष्टमी व गुंलागाः तृतियाबलय्‌ न्ह्याइगु वज्रयोगीनी जात्राया इलय्‌ हुली । थ्वयात थैली नाच नं धायेगु याः । फुल्चोकीया बलामितय्‌सं ल्हुइगु थ्व प्याखनय्‌ कृष्ण भगवानं दानव दैत्यतय्‌त संहार याइगु खः । थ्व प्याखं हुलकि देसय्‌ अनावृष्टि, महामारी थें ज्याःगु प्रकोप नाश जुइ धाइ । तर थौंकन्हय्‌ थ्वया अःखः न्ह्यइपुकेत छम्ह नागां ध्यबा दुगु पुतु म्हिचा मिसायात क्यनाः थःपाखे मन क्वसायेकेत कुतः याइगुलिं थ्वयात म्हिचा प्याखं व थैली नाच धायेगु यात । थुगु प्याखनय्‌ दाफा बाजं थानाः धनु वाण ज्वनाः छम्हेस्यां मेम्हेसित कयेके भाय्‌ यानाः जंगली प्यम्ह, पुलिस जुयाः खुकुरी ज्वनाः प्याखंपाः कयाः प्याखं ल्हुयाः युद्ध याइ । लिपतय्‌ द्यः दुबित धकाः बाजं गुरु, धनुर्वाण ज्वनातःपिं जिगिजिगि खायेवं प्याखं क्वचाइ । फम्पिइ ल्हुइकीगु फुक्क प्याखं क्यने सिधयेवं क्वचायेकेगु ज्याझ्वलय्‌ फुक्कं पीगमय्‌ पीठ पुजा यानाः द्यःपिन्त समय्‌द्वँ ब्वयाः समय्‌बजि इनाः भ्वय्‌ नयेगु परम्परा थौंतक ल्यनाच्वंगु दनि 

सिमरन फिल्म्सपाखें ने.सं. ११२५ स निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता शर्मिला श्रेष्ठ अवाले खःसा निर्देशक संजय शर्मा राजोपाध्याय खः । राजेशमान सिंहया बाखं दुगु थुगु संकिपाय्‌ कलाकारकथं सुरज श्रेष्ठ, मिरा मालि, सरिता अवाले, राजेशमान सिं, मीना महर्जन, सुलेमान शंकर, ज्ञानेन्द्र ईशारा, अनिता महर्जन व बिदुर श्रेष्ठपिं दुथ्याः । संकिपाया छायाँकार मदन महर्जन खः । थुकी मनूया मूल्यांकण व विश्वास अःखः जुल धाःसा लिच्वः गम्भिर जुइ धकाः क्यनातःगु दु ।

मां लक्ष्मेश्वरी राजोपाध्याय व अबु रामज्वालानन्द राजोपाध्यायया कोखं ने.सं. १०७५ कछलागाः अस्तमि, बुधबारखुन्हु यलया पट्को त्वालय्‌ बदन राजोपाध्याय (बदनज्वालानन्द शर्मा)या जन्म जूगु खः । मचांनिसें हे संगीतय्‌ लगाव दुम्ह राजोपाध्यायं बिसं २०३४ य्‌ रेडियो नेपालय्‌ दुहां वनाः औपचारिकरुपं थःगु सांगीतिक यात्रा न्ह्याकूगु खः । थ्वय्‌कलं लजगाःकथं २२ दँ तक कर्मचारी संचय कोषय्‌ ज्या यानादिल । बि.सं. २०५३ सालं संचय कोषया शाखा अधिकृतया लजगाः त्वःताः नेवाः व नेपाली सांगीतिक ख्यलं लोकतान्त्रिक गणतन्त्र प्राप्तिया आन्दोलनय्‌ थःत पानादिल । थ्वय्‌कःयात जागीरया सिलसिलाय्‌ कर्मचारी हकहितया आन्दोलन (बिसं २०३८) य्‌ व २०४६ या प्रजातान्त्रिक आन्दोलनया झ्वलय्‌ ज्वना नं यंकूगु खः । जनप्रशासन व नेपालभाषाय्‌ स्नातकोत्तर तकया शिक्षा कयादीम्ह थ्वय्‌कलं थौंकन्हय्‌ नेवाः म्येय्‌ अनुसन्धान याना च्वनादीगु दु । थ्वय्‌कलं क्षितिज परिवारपाखें नेपालभाषाया म्येचाः ‘क्षितिज’–२०३८), नेपालभाषाया म्येचाः ‘ब्वाला’ (२०५४) व खय्‌भाय्‌या म्येचाः ’क्षितिज’ (२०४०), ’सुन आमा सुन बाबा’ म्येचाः (२०५५) य्‌ थःगु एकल संगीत (शम्भु अमात्य नाप छपु म्ये संयुक्त), इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजपाखें ‘जनता र देशको निम्ति’ (२०५३), नेपालभाषा अडियो सिडि ‘सवाः’ (२०५८) व मेमेगु अडियो भिडियो सिडिइ थःगु सिर्जना दुथ्याका दीगु दु ।
थ्वय्‌कलं आपालं श्रष्टातय्‌गु सिर्जनाय्‌ समीक्षा नं यानादीगु दुसा नेपाःया थीथी जिल्ला व भारतया दिल्ली, कलकत्ताय्‌ जूगु सामन्तवाद व साम्राज्यवाद विरोधी मञ्चय्‌ थःगु प्रस्तुति बियादीगु दु । अथे हे नेवाः स्वायत्त राज्य पलिस्थाया निंतिं स्वंगु नेवाःस्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया मञ्चय्‌ जनजागरण म्ये न्ह्यब्वया दीगु दु । नापं २०६२÷०६३ या जनआन्दोलनय्‌ नागरिक समाजपाखें ग्वसाः ग्वःगु राजतन्त्र विरोधी मञ्चय्‌ जनजागरण म्ये हालाः सक्रिय सहभागी जुयादीगु दु । ब्वाला क्लबया पलिस्था छ्याञ्जे (२०३२), क्षितिज सांस्कृतिक परिवारया पलिस्था दुजः (२०३८), ललितपुर सांस्कृतिक कुञ्जया पलिस्था नायः (२०४२), इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजया पलिस्था दांभरिं (२०४४), प्रगतिशील सांस्कृतिक संगठनया न्वकू (२०५७), कन्सियस् म्यूजिक क्लबया पलिस्था नायः (२०५८), नेपालभाषा मंकाः खलः यल सांस्कृतिक समितिया कजि (२०६१), अखिल नेपाल जनसांस्कृतिक महासंघ सचिवालय दुजः (२०६४), नेपाल संगीत नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानया प्राज्ञय्‌ नियुक्ति (२०६६), अखिल नेपाल जनकलाकार संघया सल्लाहकार (२०६६), संगीत प्रवाहया पलिस्था नायः, वाद्य शिरोमणि गणेशलाल संगीत प्रतिष्ठानया जिवंकाछि जः, पारिजात स्मृति केन्द्रया सदस्य सचिव (२०७१) लिसेंया थीथी संस्थाय्‌ च्वनाः थ्वय्‌कलं ज्या यानादीगु दु । थ्वय्‌कः सांस्कृतिक ख्यलय्‌य्‌ जक हे मखु थीथी सामाजिक संस्था व पत्रकारिताय्‌ नं उतिकं हे सक्रिय जुयादी । राजोपाध्याय समाजया पलिस्था नायः (२०६४), नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया सचिवालय दुजः (ने.सं. ११२९), भुल्खु टोल सुधार समितिया पलिस्था नायः (२०६९), पट्को त्वाः सुधार समितिया पलिस्था नायः (२०७२ निसें आःतकं), प्रगतिशील अभियानया पलिस्था नायः, नेवाः मुक्ति मोर्चाया न्वकू, नेवाः देय्‌ दबू केन्द्रीय दुजः (नेसं ११३९ – ११४१), राष्ट्रिय सुस्त मनःस्थिति कल्याण संस्था केन्द्रीय समिति (बिसं २०७३ – २०७९) नापं जिल्ला समिति व विद्यालयया नायः (बिसं २०७२ निसें आःतक ) जुयाः ज्या यानादीगु दु । अथे हे थ्वय्‌कलं थीथी सांगीतिक धेंधेंबल्लाः कासाय्‌ निर्णायकया नं भूमिका म्हितादीगु दु । थ्वय्‌कःयात पारिजात स्मृति केन्द्रं पारिजात कला सम्मान २०६७ पाखें छाय्‌प्यूगु दु नापं दान्यहिरा सिरपाःया दातापाखें ‘जित यःगु म्ये’ (२०७६) अन्तर्गत सम्मान याःगु दु । नापनापं सांगीतिक धेंधेंबल्लाः कासाय्‌ आपालं सिरपाः नं त्याकादीगु दु । थुलिं नं थ्वय्‌कःया म्हसीका पूमवंनि, थ्वय्‌कःया योगदान दुगु मेगु ख्यः धैगु पत्रकारिता खः । पत्रकारिताया ख्यलय्‌ थ्वय्‌कलं झीगु स्वनिगः दैनिकय्‌ ज्या यानादिलसा लिपा नेवाः सन्देश वाःपतिइ (बिसं २०६७ – २०६८) प्रधान सम्पादकया भूमिका म्हितादिल । अथे हे नेवा देय्‌ दबूया नीन्याक्वःगु बुसादँ लुमन्ति पौ (नेसं ११३९) या नं सम्पादक जुयाः ज्या यानादिल । थ्वय्‌कःया थीथी पत्रिकाय्‌ संस्कृति सम्बन्धि च्वसुत पिहां वःगु दु । थौंकन्हय्‌ वय्‌कलं नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानं पिदनीगु नेपालभाषाया ‘थायभु’ पत्रिकाय्‌ कार्यकारी सम्पादकया भूमिका निर्वाह याना च्वनादीगु दु ।

बय्‌ म्हुतुं पुइगु परम्परागत नेवाः सूरबाजं खः । निपा ल्हाःतिं तप्यंक क्वस्वयेक ज्वनाः पुइगु बय्‌ बिस्कं पहःया बाजं खः । मेया धून पुइगु बय्‌यात गुहालिकथं तालबाजं क्वंचाखिं, ताः व बभू थाइ । क्वंचाखिं मेमेथाय्‌ नं थाःसां नापं बय्‌ पुइगु चलन धाःसा येँय्‌ बाहेक मेथाय्‌ खने मदु । येँय्‌ नेवाः परम्परागत बाजं तयाः भौमचा लँ स्वःवनीबलय्‌ भौमचाया छेँय्‌ थ्यनकि दापा थाइगु खःसा लँ दुच्छि मे हाले म्वायेक क्वंचाखिं थानाः बय्‌ पुइगु बिस्कं चलन दु । थ्व बाहेक थीथी जात्रा पर्वय्‌ नं लँय्‌ वनीबलय्‌ क्वंचाखिं थानाः बय्‌ पुइ । क्वंचाखिं–बय्‌या पुचलय्‌ निम्हेस्यां निगः क्वंचाखिं थाइसा म्ह्वतिं निम्हेस्यां बय्‌ पुइ, याकःचां जक पुइ मखु । नेवाः समाजय्‌ बय्‌या छ्यलाबुला बुलुहुं म्ह्व जुया वनाच्वंगु दु । दथु फुस्लुंगु २–३ मिमि फिगु सतिसाः सिँयागु बय्‌ २५ सेमि हाकः व ३ सेमि ब्या जुइ । बय्‌या प्वःकाय्‌ सालुगु मे दुगु मेप्वाः दइ । बय्‌या द्यःने नासःप्वाः छप्वाः व सूरप्वाः न्हय्‌प्वाः दइसा तःलय्‌ नं छप्वाः सूरप्वाः दइ । मेप्वाः जःखः व च्वकाया घेराय्‌ बुट्टा कियातःगु वहःया पातां भुनाः छाय्‌पियातःगु बय्‌ नं खनेदु ।
बय्‌ पुइत दकलय्‌ क्वय्‌या सूरप्वाः ती म्वाः । ती म्वाःगु सूरप्वाः च्वसं खुप्वाः सूरप्वालय्‌ निपां ल्हाःया च्वलापतिं, दथुपतिं व अंगूपतिनं माःकथं तीगु व चायेकेगु यानाः थीथी स्वर पिकाइगु खः । तःलय्‌या सूरप्वाः माःकथं बुरापतिनं तीगु चायेकीगु खः । बय्‌या मेप्वाः तिनाः म्हुतुं पूm पूm यानाः न्यायेकीगु बसय्‌ माःकथं सूरप्वाःया पतिं संकाः धून पुइ । सरगमया दक्वं स्वर पिकाये मज्यूगु व स्वरया बिस्तार नं मगाःगुलिं बाँसुरिं थें बसं दक्वं मेया धून पुइ मछिं ।

नेपाःया लोक नृत्य, शाश्त्रीय नृत्य, आधुनिक नृत्य, गीति नाटक व नृत्य नाटकया छम्ह ज्वःमदुम्ह प्याखंहुलामि व स्यनामि बसन्त श्रेष्ठ खः । नृत्य ख्यलय्‌ तसकं नांजाःम्ह बस्न्त श्रेष्ठया जन्म बि सं २००६ सालया मंसीर ८ गते जूगु खः । वय्‌कःया अबुया नां सानुमान श्रेष्ठ व मांया नां सन्तमाया श्रेष्ठ खः । गुलिखे गीति नाटक व नृत्य नाटकया नापनापं नेपाःया न्हापांगु गीति चलचित्र ‘गौंथली’ या निर्देशन याःम्ह खः बसन्त श्रेष्ठ । नेवाः संकिपा ‘राजमति’या वयकः नृत्य निर्देशक खः । निर्देशक प्रकाश थापाया “सिन्दूर” संकिपानिसें संकिपाया नृत्य निर्देशनपाखे पलाः न्ह्याकुम्ह बसन्त श्रेष्ठं सलंसः संकिपाय्‌ नृत्य निर्देशन याःगु दु । उकि मध्ये ‘राजमति‘, ‘प्रेमपिण्ड‘, ‘बसन्ती’ तसकं च्वछाय्‌ बहगु खः । बसन्त श्रेष्ठ बि सं २०२१ सालनिसें २०५८ सालतक तत्कालिन नेपाल राजकिय प्रज्ञा प्रतिष्ठानया नृत्य शाखाया कजि जुयादिल । भारत व इटालिइ नृत्यया प्रशिक्षण कयातःम्ह बसन्त श्रेष्ठ नेपाःया विभिन्न धार्मिक व सामाजिक संस्थाय्‌ आपालं हुला प्याखं स्यनादीगु दु । अथेहे वय्‌कलं नेशनल सेन्टर अफ डान्स नीस्वनाः यक्वसित हुला प्याखं स्यनादिल । वयकःया यक्व स्यनामिपिन्सं नेपाःया संकिपा व हुलाप्याखंख्यलय्‌ नां तयेफुगु दु ।

बसंवने
मेमेगु त्वालय् वनाः माःतं वने । धिमे पिदनाः नासःद्यइथाय् व इस्तदेवपिन्थाय् माः तने सिधल धायेव मेमेगु त्वालय् बसं वनी । बसं वनेत गुगु त्वालं ब्वन उगु त्वालय् वनेगु याइ । छन्हुं हे निगू स्वंगू त्वालय् नं वने मालेयः । बसं ब्वंगु त्वालं बसं वःपिं दक्वसितं भ्वय् बाय् समय् नकेगु याइ । थःथिति दुगु त्वालय् बसंवःपिं थःथितिपिन्त भ्वय् नकेगु याइ । बसं वने क्वमचाःतले नासः मोहनि लित तइ मखु । क्वचाल धायेव लित तयेगु याइ ।