कला अनुरागी कला साधक भृगुराम श्रेष्ठया जन्म ने.सं. १०५४ कछलाथ्वः खस्थि, मंगलबारखुन्हु जूगु खः । वय्कः असंया न्हाय्कं त्वालय् च्वनादी । भृगुराम श्रेष्ठया अबुया नां आशाराम श्रेष्ठ व मांया नां सानु नानी श्रेष्ठ खःसा वय्कःया जहानया नां जुलुमेश्वरी श्रेष्ठ खः । वय्कः नेपालभाषाया न्हापांगु संकिपा ‘सिलु’या नकिं नबिना श्रेष्ठया अबुजु खः । भृगुराम श्रेष्ठ नेपालभाषाया कलाकारिता ख्यलय् ज्वः मदुगु योगदान दुम्ह कलाकार खः । थ्वय्कः विशेष म्ये संगीत ख्यलय् तःदँ न्ह्यःनिसें दिपाः मदयेक पलाः न्ह्याका वयाच्वंम्ह खः । म्ये संगीत बाहेक भृगुराम श्रेष्ठया पलाः अभिनयपाखे नं उत्तिग्यंक्क हे न्ह्यानाच्वंगु जुल । कलाख्यलय् वय्कःया पलाः वि. सं. २००२ सालय् त्यःर त्वालय् जूगु छगू सांगीतिक ज्याझ्वलय् “हे देवी लेउ शरणमा” बोलया म्ये हालाः न्ह्याःगु खः । वय्कलं नांजाःम्ह नृत्य गुरु कान्छा बुद्ध बज्राचार्यपाखें नृत्य कलाया प्रशिक्षण कयाः नृत्य ख्यलय् नं पलाः न्ह्याकादीगु दु । थ्वय्कः आपालं आपाः दबुलिइ दबू प्याखं, हुला प्याखंया नापनापं म्ये हालाः थःगु कलाकारिता न्ह्यब्वया च्वंम्ह खः । वय्कलं ‘घाः जुया जक ख्वैगु खः’, ‘झीगु भाषा मन्त धाःसा’, ‘असंत्वाःया दबू कुनय्’ लिसेंया दर्जनं मल्याक लोकंह्वाःगु म्ये हालादीगु दु । थ्वय्कः नेपाःदेय्या थीथी भजन पुचःलिसे स्वापू तयाः थःगु संगीतकलायात न्ह्याका च्वंम्ह नं खः । अभिनयपाखे नं नुगः क्वसाःम्ह भृगुराम श्रेष्ठं न्हापांगु नेवाः संकिपा ‘सिलु’या नापनापं ‘राजमति’, ‘भिन्तुना’ अले ‘माइतिघर’ व ‘हिजो आज भोलि’ थें जाःगु न्हापान्हापाया नेपाली संकिपाय् अभिनय यानातःगु दु । वय्कलं ने सं १०९६ दँय् ‘मुनासः’या ग्वसालय् जूगु ख्यालः कासाय् “वा वल फय् वल”पाखें दकलय् बांलाःम्ह निर्देशकया सिरपाः नं त्याकुगु दु । अथे हेतुं प्रकाश पुस्तकालयया ग्वसालय् जूगु संगीत कासाय् ल्यू सिरपाः, ‘ख्यालः खलः’ मरुया ग्वसालय् जूगु छधाः प्याखं कासाय् निर्देशनय् न्हाप, पब्लिक युथ क्याम्पसया ग्वसालय् जूगु कासाय् निर्देशनय् न्हाप सिरपाःया नापनापं करुणाकर सिरपाः १०९७, बज्र सिरपाः १११९, चित्तधर सिरपाः ११३२, नेपालभाषा मंकाः खलःपाखें अभिनन्दन ११२६, नेपाल संगीत कला प्रतिष्ठानपाखें सम्मान २०७०, मकवानपुर विकास सरोकार समितिपाखें सम्मान २०७१, हःपाः गुथिपाखे हःपाः सिरपाः ११३२, त्रिभुवन स्मारक समितिपाखें सम्मान, मुनासःपाखें स्वर्ण महोत्सव सम्मान ११४३ लिसेंया आपालं सम्मान सिरपाः काये धुंकूम्ह खः । वय्कः नेपाल संवत् ११४४ प्वहेलाथ्वः तृतिया, आइतबारखुन्हु मदुगु खः ।
भोला जोशी नेवाः व खस संगीत ख्यलय् थःत पानाझाःम्ह छम्ह संगीत सर्जक खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०६२ तछलाथ्वः द्वादसि, सुक्रबारखुन्हु यलया वल्खु त्वालय् जूगु खः । थ्वय्कःया कलाःलिसें छम्ह काय् व निम्ह म्ह्याय्पिं दु ।
संगीत सिर्जना यायेगुली पोख्तम्ह थ्वय्कः वि.सं. २०२२ सालंनिसें रेडियो नेपालय् थःगु प्रतिभा ब्वयेगु यानादीगु खः । वि.सं. २०३७ सालपाखे थ्वय्कलं लय्चिनादीगु म्ये रेडियो नेपालय् उत्कृष्ट जूगु खः । थ्वय्कः रेडियो नेपाल व संगीत ख्यलं उस्ताद धका हनातःम्ह सर्जक खः । तबला, बाँसुरी, हार्मोनियम थायेगुली दख्खल दुम्ह थ्वय्कलं आपालं यानाः संगीत सिर्जना हे यानादी । थःके दुगु ज्ञान मेपिन्त इनेगुली नुगः क्वसाःम्ह थ्वय्कलं आपालं संगीतकःमिपिन्त संगीतया ज्ञान इनादीगु दु । थ्वय्कलं स्यनातःपिं शिष्यपिं आपालं नांजाःपिं दु, उकी मध्यय् छम्ह चेतन सापकोटा नं खः । थ्वय्कलं थःगु जीवन, संगीत साधना व सिर्जनाय् हे पानादीगु दु । थ्वय्कःया सिर्जनाय् म्ह्व जक म्ये दुसां लोकंहवाःगु नं आपालं दु । उकी मध्यय् लोकंह्वाःगु छपु म्ये ‘हे मेरा मित्र हो म मरेर जाँदा आँसु नझारी दिनु’ खः । थ्वय्कःया लसय् म्ये हाःपिं मध्यय् फत्तेमान राजभण्डारी व लोचन भट्टाराईयात कायेफु । संगीतख्यःया हस्तिपिं नातिकाजी श्रेष्ठ, शिवशंकर मानन्धर, भीम विराग, द्वारिकालाल जोशीपिंलिसे आपालं हिम्चिम् दु थ्वय्कःया ।
छगू इलय् थ्वय्कलं नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानय् वाद्यवादन प्रमुखकथं लजगाः न्ह्याकादीगु खः । तर अन वय्कः ताः तक च्वने मखन । वि.सं. २०२४ सालय् हिरण्य भोजपुरे व निर्मला श्रेष्ठपिं दुथ्याःगु ‘नवकला कुञ्ज’या ब्वनाय् हेटौंडाय् झाल । लिपा अन हे च्वनाः संगीत साधना व छगू स्कूलय् ब्वंकेगु नं यानादिल । यलं संगीतया हुनिं हेटौंडाय् झाःम्ह जिवंकाछि अन हे च्वनादिल । थन नं थ्वय्कलं खय् भाय्या बांबांलाःगु म्येय् संगीत तयादीगु दु । थ्वय्कलं अन च्वनाः नं थःगु भाय्या सेवा यानादिल । थुबलय् हे लजगाःया झ्वलय् अन थ्यंम्ह महाकवि गिरिजाप्रसाद जोशी नं थ्व संगीत पुचलय् दुथ्याः । थ्वय्कःपिन्सं थ्व हे पुचलं हेटौंडाय् च्वनाः नेवाः संगीतया सेवा यानादिल । गिरिजाप्रसाद जोशिं आपाःसित लोक लसय् म्ये चिनाः हायेका दिलसा थ्वय्कलं नेवाःम्ये लसय् हनाः हायेका दिल । वय्कलं लसय् हनाः हालादीगु (च्वमि वत्सगोपाल वैद्य) म्ये ‘अन्ति थन ती ख्वल्चा न्ह्यःने ति, उकी पासा हाकु छ्वय्ला ति’ । लुमंके बहःजू ।
थःगु जीवन संगीत सेवाय् पानादीम्ह थ्वय्कःया स्कूलं अवकास कायेधुंकाः आर्थिक अवस्था बांलाः मजू । उकिसनं थीथी ल्वचं कयाः आर्थिक भार कुबीमाःगु व याकः काय्या कमाइं छेँय् तरे यायेमाःगु अवस्था । हेटौंडाय् सकसिया निंतिं हनेबहःम्ह थ्वय्कः उस्तादयात ग्वहालि व सम्मान यायेत ने.सं. ११३७ स हेटौंडाय् ‘भोला जोशी सम्मान संगीत साँझ’ नं याःगु दु । अथेहे रोटरी क्लब हेटौंडां वय्कःयात च्वनेत छेँ नं दनाब्यूगु खः । थ्वय्कःयात हेटौंडाया नेपालभाषा खलःया लिसें आपालं संघसंस्थापाखें सिरपाःया लिसें सम्मान नं याःगु दु ।
तुति स्याइगु, दम व चिनिल्वय्या हुनिं ने.सं. ११४० गुंलाथ्वः खस्थि, आइतबारखुन्हु थ्वय्कः न्हय्च्यादँय् मदुगु खः । थ्वय्कः मदये धुंकाः वि.सं. २०७९ सालय् छपु राष्ट्रिय म्ये ‘जाग जाग जाग नेपाली उन्नतीमा लाग’ यूट्यूबय् सार्वजनिक नं याःगु दु ।
संगीतप्रेमी फिल्म प्रोडक्शनपाखें ने.सं. ११३६ दँय् निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता बेखाराम महर्जन, चन्देश्वर महर्जन, भिमसेनदास महर्जन, विश्वराज महर्जन खःसा निर्देशक ललेन्द्र शाक्य खः । थुकिया संगीतकार सन्तोष महर्जन अले छायाँकार प्रताप महर्जन व ललितराज महर्जन खः । कलाकारकथं बेखाराम महर्जन, चन्देश्वर महर्जन, भिमसेनदास महर्जन, विश्वराज महर्जन, करिश्मा महर्जन व महेश्वरी महर्जनपिं दुथ्याः । थुकी माजु व भौमचा दथुइ ल्वापु मदयेका च्वनेमाः धइगु सन्देश बियातःगु दु ।
नेवाः बाजंया परम्पराय् दुथ्याःगु छ्यंगुलिं भुनातःगु खौ दुगु सुलुक्क चीग्वःगु बाजं खः— मगःखिं । थाय्पतिकं हाकः व ग्वः पाःसां थ्व बाजं थ्यं मथ्यं २५–३५ सेमि हाकः व १२–१८ सेमि ब्याया जुइ । थ्व बाजनय् निखें खौ इलातःगु दइ । मगःखिं नेपालय् तसकं लोकंह्वाःगु खस् नेपाली भासं मादल धाइगु बाजं खः । नेवाः परम्परागत सङ्गीतय् मगःखिंयात न्ह्यैपुकेगु व गुहालि तालबाजंकथं छ्यलातःगु दु । बाँसुरी खलकय्, थीथी आधुनिक व लोकप्याखनय् मगःखिं थायेगु चलन यक्वं दुसा यलया न्यकूजात्राया नौबाजाय् थ्व बाजं नं थायेमाः ।
म्येच्वमि मंगल महर्जन अबु हाकु महर्जन व मां बेटीमाया महर्जनया कोखं ने.सं. १०९४ गुंलाथ्वः खस्थि, बुधबारखुन्हु यल महानगरपालिका छाय्बहालय् जन्म जुयादीम्ह खः । लजगालं कानून व्यवसायी महर्जनं ‘स्वःसा छं स्वल धाल’, ‘स्वां थें बिचाः यानाः’, ‘हिसि दुम्ह न्यासे चाःम्ह’, ‘जिमि अजाअजिया भिंजंक्व’, ‘नाप लायेगु मन जुल’ थें ज्याःगु नेपालभाषाया म्ये च्वयादीगु दु ।
भाषिक आन्दोलनया छम्ह न्ह्यलुवाःकथं नं म्हस्यूम्ह वय्कः ज्यापु समाज यलया पुलांम्ह नायः, नेपालमण्डल टेलिभिजनया संस्थापक कार्यसमिति दुजः नं खः ।
पुजा क्वचायेकाः प्रसाद बाय् भ्वय् नयाच्वनीबलय् थाइगु धिमय्या विशेष बोलयात मंगल पो धाइ ।
मचा म्येया दुने मस्तय्सं हालीगु कासाम्ये, मचा ह्ययेकेत हालीगु, मचा ईयात लुमंकीगु जक मखु उमित स्यनेकने याइगु, ज्ञान बीगु नं आपालं म्येत दु । मचा म्येत लोकम्येया विधाय् नं आपालं दु । मचा कासा म्ये लिसें लोक मचाम्ये ‘कुने सु वल ? धाप्लांख्याः’, ‘वा माया वा वा जिमिथाय् लाछि वा’ व ‘इमू छम्ह लँय् दु मरि कुचा बँय् दु’ थें जाःगु आपालं लोकंह्वाःगु म्येत दु । भारतय् तक नं लोकंह्वाःगु मचातय्त थ्यनेत हालीगु लोरी पहःया नं नेवाः मचा म्ये नं दु ।
न्हापांम्ह नेवाः आइडल जुयादीम्ह म्येहालामि मंजिल शाक्य यल महानगरपालिका वडा १२, हःखा त्वालय् अबु दयाराज शाक्य व मां चन्द्रमाया शाक्यया कोखं ने.सं. ११०० कछलागाः तृतियाखुन्हु जन्म जूगु खः । वय्कलं रेडियो नेपाल एफ.एम.पाखें प्रशारण जुइगु भिंतुना सच्छिया ग्वसालय् जूगु ‘जि नं म्ये हालेसः’ कासाय् ल्यू सिरपाः त्याकादीगु खः । बुद्ध शान्त पार्कया ग्वसालय् जूगु बुद्ध भजन कासाय् ल्यू सिरपाः त्याकादीम्ह वय्कः नेवाः परम्परागत दाफा भजनय् नं दख्खल
दुम्ह खः ।
वय्कलं ‘मुसुमुसु न्हिला वःम्ह’, ‘ज्यू ज्यान प्राण सकतां’, बुद्ध भजन ‘सकल मानवपिन्त’ म्येय् नं थःगु सः बियादीगु दु । अथेहे वय्कलं ‘जिगु लसता छ हे’ म्यूजिक भिडियो व नेपालभाषाया संकिपा ‘आस्कुति’इ सह–निर्देशन नं यानादीगु दु । म्येहालामिपिन्त हःपाः व नेपालभाषाया संगीतख्यः तब्या जुइकथं नेपालभाषाया काराओके ट्राय्क दयेकेगु ज्याय् नं मंजिल शाक्य समर्पित जुयाः ज्या यानाच्वनादीम्ह खः ।
नेपालभाषाया निगूगु संकिपा “राजमति” संकिपाय् मू भुमिका म्हितादीम्ह छम्ह कलाकार खः मणिराज लवट । वय्कःया जन्म मां शर्मिला लवट व अबु मोहनकृष्ण लवटया कोखं येँया क्षेत्रपाटीइ जूगु खः । बि.ए. तक अध्ययन यानादीम्ह मणिराज लवटया जहान हिसिला महर्जन नं छम्ह कलाकार हे जुयादी । इमि निम्ह तिपुया म्ह्याय् पालिजा लवटं नं छुं छुं म्युजिक भिडियो व संकिपाय् अभिनय याःगु दु । वि.सं.२०५२ सालय् “राजमति” संकिपाय् म्हिताः कलाक्षेत्रय् पलाः न्ह्याकादीम्ह मणिराज लवटं वसिबें न्ह्यः फेशन मोडलिंग क्षेत्रय् नं यक्वः हे ज्या याम्ह खः । मणिराज लवटं “राजमति” संकिपा बाहेक “कीर्तिपुर—द लिजेण्ड अफ कीर्तिलक्ष्मी” नांयागु संकिपाया नापनापं “तुयूमति” संकिपाय् नं अभिनय यानादिल । वय्कः भाजु लवटं “यःसां मयःपह यायेमते”, “लिक्क वयाः जितः धाल वं” लगायत निगू दर्जनति म्युजिक भिडियो नं म्हितादीगु दु । विशेष याना साइक्लिंगय् नं नुगः क्वसाम्ह मणिराज लवटं साइबल कया दक्षिण एशिया भ्रमण न्याता बिकाः (५ महिना) पूवंकुगु दु ।
क्षेत्रपाटी क्लब नांयागु सामाजिक संस्थाया सकृय दुजः भाजु मणिराज लवट नेपाल चलचित्र कलाकार संघया आजिवन दुजः नं खः । वय्कलं न्यू दिल्ली भारतया ईन्टरनेशनल इन्स्टिच्युट अफ फेशन टेक्नोलोजि नांयागु संस्थाय् सन् १९९९ निसें सन् २००६ तक फेशन कोरियाग्राफि याःगुलिं हनापौ कयादीगु दु ।
नायः समाज, लुभु एकाइ समितिपाखें ने.सं. ११२४ स निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता मिन्जु शाही, शर्मिला शाही व रमेश महर्जन खः । थुगु संकिपाया निर्देशक अमृत महर्जन खःसा बाखं सुरेन्द्र नकःमि, संगीतकार अनिल शाही व अमर शाही अले छायाँकार गुणराज शाक्य जुयादी । थुकी कलाकारकथं गीता शाही, सुरेन्द्र के.सी., रबिन्द्र शाही, बासु शाही, पल्पसा डंगोल, मञ्जु श्रेष्ठ, सुरेश खडगी व रवि महर्जन दुथ्याः । थुगु संकिपाय् मतिना सत्य खःसा पंगः वःसां निगू आत्माया अवश्य मिलन जुइ धकाः क्यनातःगु दु ।