खौ दुगु व खौ मदुगु निथी बाजं छगू हे जुइक खिपतं स्वानाः स्वखे थाइगु क्वताःखिं अजूचायापुगु पुलांगु नेवाः बाजं खः । नासःद्यःया जवं खवं च्वनीपिं नन्दि भिन्दिं नं थजाःगु बाजं थानाच्वंगु मूर्ति थासंथाय् दु । थ्व बाजंया क्वताः, पँय्‌ताःखिं, पञ्चतालखिं, पस्ताः, पस्ताःबाजं आदि नां दु । दापाखिं थें जाःगु (गनं मृदङ्ग धयातःगु) निखें खौ दुगु बाजंया पिनेपाखे दथुइ नाय्‌खिं थें जाःगु चीग्वःगु बाजंया नासः थस्वकाः चिनातइ । थ्व बाजं निपा ल्हातं ग्वतुकातःगु बाजनय् निखें बाय् धंकातःगु बाजंया छखे थाइगु खः ।
पँय्‌ताः खलः धकाः नं धाइगु थ्व बाजंया गुहालि बाजंकथं ताः, बभू व पँय्‌ताः (क्वताःलिसे पुइगु प्वंगा) खः । क्वताःया निगः बाजंलिसे स्वताजि गुहालि बाजं यानाः न्याताजि बाजं दुगु जुयाः थुकियात पञ्चताल बाजं धाइगु व दथुइ धस्वाका तइगु बाजं थायेबलय् क्वतानाः थायेमाःगु जुयाः थुकिया क्वताः धाइगु धकाः नं न्यनेदु । यलया गंप्याखं, बुंगद्यःया रथजात्रा, येँय् जनबहाःद्यःया रथजात्रा, पञ्जरां द्यःया जात्रा, येँयाः, सम्यक दानया दिपंकर जात्रा आदि जात्रापर्वय् क्वताःखिंया ज्वलं थायेगु परम्परा दु । थिमिइ गुंला धलंगुथिं न्यायेकीगु न्यकू जात्राय् नं न्यकू पुयाः क्वताःखिं थानाः देय् चाःहिलेमाः । बज्राचार्य गुरुपिन्सं थ्व बाजं पञ्चोपचार पुजाक्रियाया झ्वलय् अभिनय यानाः न्ह्यब्वया च्वंगु दु । थ्व बाजं गुगुं नं जात्रा पर्वय् दकलय् लिपा च्वनीगु खः । यलय् बज्राचार्य, शाक्य, येँय् शाक्य, कसाः व मेमेपिं उराय्‌तय्‌सं व भ्वँतय् साय्‌मितय्‌सं नं क्वताः थाना वयाच्वंगु दु ।

क्वताःखिंया छत्वाः बोल (भ्वँत)
ता घें ता घें तपुनापु तिं ता घें ता घें ३
तपुं नापुं तिं ता घें ता घें नि ता घें तिं घें तिं ता घें घें घें ३
घ्रा निधां गर जक धां धां धां नि धां गर जक धां ३
ख ता घें घें ता घें ता तपुं नपुं ता
तपुं नापुं ता तपुं नापुं ता ता घें ता घें ता घें

थ्व खट्गंगा (ष्रंगा) ताल ८ मात्रायागु खः । थ्व तालया मे हाले सःपिं स्यूपिं मदये धुंकल, तर अथे खःसां दाफा भजनय् थीथी रागया थीथी ग्वारा थाये हालेबलय् दथु दथुइ व छुं छुं ग्वाराय् षटगंगा तालं क्वछीमाः । थज्याःगु अवस्थाय् जक ष्रंगा ताल थायेगु वा मे हालेगु चलन दनि । यल भिंद्यःया दाफा भजन मे सफुती थीथी रागय् खट्गंगा ग्वारा संग्रहित जुयाच्वंगु दु । खट्गंगा तालया छुं छुं बोल थुकथं जुल ।
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८
तिं — तिं तिं तिं तिं तिं तिं
नां दि नां नां नँते नां नां नां
तिं दि नां नां नँते नां नां नां
धां दि नां नां नँते नां नां नां
धां दि नां नां नँते नां नां नां

नेवाः बाजंया धलखय् लाःगु छ्यंगुलिं भुनातःगु छताजि बाजं खः – खनालि । थुकियात मेमेगु जातियापिन्सं खञ्जरी, खैंजडी नं धाइ । विशेष यानाः मेमेगु बाजं मथाइगु भजनथरी मे हालीबलय् खनालि थाइगु खः ।

गुथिया जःपिं । भुतू खां छम्हसित गुथिया जः मानय् याइ । थुपिं दक्वं गुथि भ्वजय् थ्याइ । गुथिया दक्वं ज्याखँय् भागिदार नं जुइ । पाः फयेमाःगु गुथि जूसा खलःपिसं पालंपाः फइ ।

भ्यगः थें तःग्वः चीजाः जुयाः गाःवंगु चा, सिजः बाय् लीया बाँया बाय् बाम बाजंया म्हुतुइ छ्यंगुलिं भुनाः भचा दथुइ मलाक्क खौ इलातइ । थ्व बाजनय् नं च्वं क्वय्‌थ्यंक छ्यंगूया तं सालातइ । थुकिं घ्वंसः दुगु बोल पिज्व न्हापा न्हापा नेवाः भजन कीर्तनय् खिं, धोलक, पछिमा आदि मौलिक नेवाः बाजं जक थाइगु खःसा लिपा वयाः हरि भजन, रास भजन, धल्चा भजन, रामायण भजन, ज्ञानमाला भजन आदि भजनय् मू तालबाजंकथं तबलां थाय् काःगु खने दु । व थेंतुं थीथी नेवाः आधुनिक संगीतय् नं तबला यक्व छ्यलाबुलाय् वयाच्वंगु दु । शास्त्रीय संगीतय् नं तालबाजंकथं उप्वः थें संगत याइगु बाजं तबला हे खः । हरेक पहःया संगीतयात ल्वयेक थायेज्यूगुलिं तबला विश्वव्यापी बाजंकथं विकास जुया वनाच्वंगु दु ।
तबलाया विकासया खँ ल्हायेबलय् भारतवर्षय् ध्रुपद धमार शैलीया गायनयात साथ बीगु तालबाजं मृदङ्ग व पखावज खः । थुपिं बाजं आःतक नं भारतय् छ्यलाबुला दनि । ईशाया झिंस्वंगूगु शताब्दिपाखे भारत दिल्लीया सुल्तान अलाउद्दिन खिलजीया दरबारी अमीर खुसरों पखावजयात बागः यानाः निब्व थलाः तबला दयेकूगु खः धाइ । अथे हे दिल्लीया उस्ताद सिद्धार खाँ ढाढीयात नं न्हापां तबला दयेकूम्हकथं काः ।
ईकथं थासंथाय् तबला थायेगु पहः, विशेष बोल, रचना व विशेषताकथं घरानाया विकास जुयावन । तबलाया दकलय् न्हापांगु घराना दिल्ली घराना खः । हलिमय् तबलाया खुगू घरानाया तबला थाइपिं यक्व दुसां नेपालय् तबलाया स्वंगू घरानाया प्रभाव यक्व खनेदु । उपिं खः– दिल्ली घराना, बनारस घराना व फारुकावाद घराना । नेपालय् खुगुलिं घरानाया तबला थायेगु पहः व रचना छ्यलाबुला दु । थनया थःगु पहःया नेपाल घराना नं बुलुहं ब्वलना च्वंगु दु ।
भारतय् विकास जूगु तबला थौंकन्हय् दक्षिण एशिया जक मखु यूरोप व अमेरिकाय् नं छ्यलाबुलाय् दु । नेपालय् तबला गुब्लय्‌निसें दुहां वल धयागु यकीन खँ सीके मफुनि । अथेसां गोरखा राज्य विस्तार न्ह्यः बाइसे चौबिसे राज्य दुबलय् हे अन तबला थाइगु सी दु ।
गोरखा दरबारय् भारतीय उस्ताद सदारङ्ग वःगु व शाह जुजु रण बहादुरया पालय् भारतया उस्तादपिं हुसेन बक्श व निजारी बक्शपिन्त दरबारी यानातःगु प्रमाण दु । उबलय् हे नेपालय् थीथी भजन कीर्तनय् तबलाया छ्यलाबुला दुगु खःसा राणाकालनिसें थुगु बाजं दरबारं पिने नं लोकंह्वाःगु खनेदु । थौंकन्हय् नेवाःतसें थीथी नेवाः भजनय् सूरबाजंकथं हार्मोनियम व तालबाजंकथं तबलायात मू बाजंकथं छ्यलाच्वंगु खनेदु । न्हापा न्हापा तबला थाइपिं जव पुलि ल्ह्वनाः खव पुलि लथ्यानाः वीरासनय् च्वनाः थाइगु खः । थौंकन्हय् मुलापतिं थ्यानाः फ्यतुइम्ह तबल्चिं ख्वातुगु प्यचाःया द्यःने निगः बाजं निखे दिकाः निपा ल्हातिं तबला थाइगु खः ।

छ्यंगुलिं भुनातःगु खौ दुगु व मदुगु तःताजि नेवाः बाजंया नां खिं दु । गथेकि– दापाखिं, द्यःखिं, दमोखिं, क्वताःखिं, क्वंचाखिं, नाय्‌खिं, मगःखिं । थ्व सकतां बिस्कं बिस्कं हे बाजं खः । थुमिगु बोल, थायेगु पहः, छ्यलाबुला जक मखु छाँत व ग्वः नं यक्व पाः । दापाया मूबाजं खिंयात नं थाय् व थाइगु पहःकथं दापाखिं, लालाखिं, देसिखिं, प्वंखिं, याकःखिं, ज्वःखिं आदि धायेगु याः

सिँग्वंयात छ्यंगुलिं भुनाः उकी खौ इला मतःगु बाजं थ्व ब्वय् लाइ । गथेकि– धाः, धिमय्, नाय्‌खिं, दमोखिं, ध्वंध्वंचा, नगरा, दह, दबदब, क्वताः, याकुपिंचा, खञ्जनि आदि ।

दथुइ फुसुलुगु सिँग्वं, चा बाय् धातुयात निखेरं तं सायेकाः छ्यंगुलिं भुुनाः बांलाःगु सूर वयेकेत खौ इलातःगु बाजं खौ दुगु बाजं खः । बाजंया ताजिकथं निखे निगू सूर वयेक निखें बाय् छखे जक खौ दइ । गथेकि खिं व मगःखिं निखें खौ दुगु बाजं खःसा क्वंचाखिं व पछिमा छखे जक खउ दुगु बाजं खः । गुगुं बाजनय् खौया थासय् वखय् च्वकाबजि फ्वयाः, छुचुं न्हायाः बाजं थायेन्ह्यः जक छ्यंगुलिइ तिकी । गथेकि पछिमा, दंगः (दमोखिं) आदि । खौ दुगु बाजंयात खौ ब्वला मवयेकेया निंतिं यक्व म्हालासाला यायेमाः । खौ दुगु छुं नं बाजं कथिं थाइ मखु । अथेहे गथांमुगः चःह्रेनिसें सिथिनखः तक खौ दुगु नेवाः परम्परागत बाजं थाइ मखु ।

तण्डुकार फिल्म्स्पाखें ने.सं. ११३३ दँय्‌ निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता शुभ तण्डुकार अले बाखं व निर्देशक सनम कुमार खः । थुकी निरञ्जन महर्जनया संगीत दुसा छायाँकार देवआनन्द शिल्पकार खः । कलाकारकथं लक्ष्मी कुमार महर्जन, श्यामसुन्दर शिल्पकार, अर्णेश्वरी शिल्पकार, कृष्णभक्त महर्जन, शोभा महर्जन, मणि महर्जनपिं दुथ्याः । थ्व थ्रिलर सस्पेन्स सहितया कमेडी फिल्म खः ।

नेपालभाषाया संगीतय्‌ ख्यालिंजाःगु म्ये न्हापांनिसें हे दु । मल्ल कालया जःखःसं सिर्जना जूगु थज्यागु म्ये आपालं कामरस व यौनया अस्यः खँत छ्यला नं उतिकं हे जू । गुलिं तप्यंकसा गुलिं उपमा छ्यलाः काम व यौनया खँत दुथ्याका तःगु दु । रसरंग व न्ह्यैपुकेगु इलय्‌ थजाःगु म्ये आपालं हालेगु याइ । उकिसनं सिनाज्याया इलय्‌ आपालं हालेगु याः । यःत्यःया म्येय्‌ नं थज्याःगु खँत दुथ्याना च्वंगु दइ । लिपा थजाःगु म्येत नं परिमार्जित जुजुं वल । न्हापा थजाःगु म्येत हालेगुली भिमफेदिया उस्ताद गणेशलाल श्रेष्ठ, न्हुच्छेबहादुर, ईन्द्रलाल श्रेष्ठ, दर्शन दास श्रेष्ठ, बेखाचा महर्जनलिसें मेमेपिन्सं दबुली हालीगु खः । लिपा दबुली हालाः म्येचालय्‌ पिदंकथं मदनकृष्ण श्रेष्ठ, नगेन्द्र हाडा थ्व विधाया म्ये ख्यलय्‌ च्वयेगु, हालेगु व लसय्‌ हनेगुली तसकं नां जाः ।
थ्वय्‌कःपिंसं यःत्यः, सामाजिक विसंगतिलिसें मेमेगु सांस्कृतिक खँयात कयाः ख्यालिंजाःगु म्येत सिर्जना यानादिल । उकिसनं नगेन्द्र हाडाजुं सिर्जना यानादीगु आपालं ख्यालिंजाःगु म्येय्‌ सांस्कृतिक पक्षयात अप्वः थाय्‌ बियातःगु दु । मदनकृष्ण श्रेष्ठयात ला ख्यालिजुजुकथं हे हनातःगु दु ।