अन्नपुर्णेश्वरी श्रेष्ठ अभिनयपाखे पलाः न्ह्याका च्वनादीम्ह कलाकार खः । वय्कःया अबुया नां रत्न बहादुर श्रेष्ठ व मांया नां भूवनेश्वरी श्रेष्ठ खः । ने.सं. १०८९ तछलागाः पारु, आइतबारखुन्हु येँया त्यःद तंलाछिइ बूम्ह वय्कलं संकिपा, टेलिसंकिपा, चिहाःसंकिपा, प्याखं, ख्यालः, म्यूजिक भिडियो म्हिता वया च्वनादीगु दु । यक्व हे नेवाः संकिपाय् म्हिते धुंकूम्ह अन्नपुर्णेश्वरीया पटाचारा, कृषा गौतमी, घोषक न्ह्यथने बहःगु संकिपा खः । महिला जनचेतना समाज, ख्यालिगुलु गुथि व नेपालभाषा संकिपा संघलिसे आबद्धम्ह वय्कः नेवाः सुपरस्टार सिरपाः, त्रिवेणी टि एन एन युवा रंगमन्च पुरस्कार, नेवाः जागरण संकिपा मन्चया सम्मान, रंगस्रष्टा सम्मानपाखें सम्मानित जुया दीधुंकूगु दु ।
अमृत मान महर्जन कलाकार व निर्देशकया रुपय् पलाः न्ह्याका वयाच्वंम्ह संकिपामि खः । वय्कः ने.सं. १०८९ यंलागाः सप्तमि, बसुबारखुन्हु अबु भाइमान डंगोल महर्जन व मां मोहनमाया डंगोल महर्जनया कोखं जन्म जूगु खः । वय्कः थौंकन्हय् चन्द्रागिरी नगरपालिकाया बलम्बुइ च्वनादी । कलाकारिताय् मे, संगीत, प्याखं, नाटक, म्यूजिक भिडियो, संकिपा व टेलिसंकिपा लिसेंया विधाय् वय्कलं थःगु ल्हाः न्ह्याकादीगु दु । वय्कलं वि.सं. २०४० सालपाखे नाटकपाखे कलाख्यलय् पलाः न्ह्याकादीगु खःसा २०४४ सालय् संकिपापाखे पलाः न्ह्याकादीगु खः । वय्कलं प्रेमबहादुर कसाःया बाखंया लिधंसाय् ‘स्वय्नगु’ नांयागु संकिपा दयेकादीगु अले ‘उलिंचिया बाखं थुलिंचा’, ‘सेरीव बन्जाः’, ‘लाखे नइम्ह झाखे’ लिसेंउा आपालं टेलिसंकिपाया निर्देशन व अभिनय यानादीगु दु, लिसें, ‘डर’ नांयागु खस नेपाली टेलिसंकिपाय् नं अभिनय यानादीगु दु । वय्कः चलचित्र निर्देशक समाज नेपालया कार्यसमिति दुजः नं खः ।
भाजु अमृतरत्न शाक्यजुया जन्म अबु माणिक रत्न शाक्य व मां धर्मदेवी शाक्यया कोखं ने.सं. १०९० थिंलागाः दुतिया, बसुबारखुन्हु जूगु खः । छत्रपातिइ च्वनादीम्ह वय्कलं थौंकन्हय् थीथी पत्रिकाय् साहित्यिक रचना प्रकाशित यानाः म्ये, गजल व चिबाखं मदिक्क च्वया च्वनादीगु दु । वय्कलं नीनिक्वःगु अन्तर क्याम्पस नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् चिनाखँय् न्हाप, सँझ्याः साहित्य पालाया झिंनिदँ बुन्हिया लसताय् जूगु चिनाखँ कासाय् न्हाप, ३१ क्वःगु विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् चिनाखँय् न्हाप, २७ क्वःगु विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् बाखनय् ल्यू सिरपाः त्याकादीगुया लिसें थीथी इलय् थीथी सिरपाः त्याकादीगु दु । वय्कःया नेपालभाषा व खस् नेपाली भाषाय् यानाः ६० पुं मयाक्क म्ये रेकडिंग जुइधुंकूगु दु ।भाजु अमृतरत्न शाक्यंं म्येय् लय् नं तयादी । नांजाःम्ह गायक भाजु प्रेमध्वज प्रधानजुं हालादीगु अले हलिमय् तसकं बय्बय् जूगु म्ये ‘मिखा ल्वाय्वं छ नाप’ व ‘छंगु गाच्वतं जितः’ धयागु म्ये वय्कलं च्वयादीगु खः ।
ं
वि.सं. २००५ सालय् थँबहिलीइ जन्म जूम्ह वय्कःया बाः पूर्णमान व मां नानी मालाकार खः । खस नेपालीया नापनापं वय्कलं नेवाः म्ये नं आपालं हालादीगु दु । जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठं च्वयादीगु वय्कलं हालादीगु नेवाः म्ये ‘न जि लः हे खः, न सुपाँय् हे खः’ तसकं लोकंह्वाः । थौंकन्हय् वय्कः अमेरिकाय् च्वनादी ।
वि.सं. २००५ सालय् थँबहिलीइ जन्म जूम्ह वय्कःया बाः पूर्णमान व मां नानी मालाकार खः । खस नेपालीया नापनापं वय्कलं नेवाः म्ये नं आपालं हालादीगु दु । जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठं च्वयादीगु वय्कलं हालादीगु नेवाः म्ये ‘न जि लः हे खः, न सुपाँय् हे खः’ तसकं लोकंह्वाः । थौंकन्हय् वय्कः अमेरिकाय् च्वनादी ।
अर्णेश्वरी शिल्पकार लोकंह्वाःम्ह कलाकार खः । वय्कः अबु ज्ञानमान श्रेष्ठ व मां केशरी श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०९३ चौलाथ्वः एकादसि, सुक्रबारखुन्हु ख्वपय् बूगु खः । ने.सं. १११० दँंनिसें संकिपा, ख्यालः, रेडियो नाटक, दबू प्याखं, म्यूजिक भिडियो लिसेंया ख्यलय् अभिनय यानावया च्वनादीम्ह खः । वय्कः ‘आयाँ क्वात’, ‘मिस्कट’, ‘भरियातन्त्र’, ‘छु माल ?’ लिसेंया झिगूति ख्यालकय् म्हितादीगु दु । अथे हे ‘झ्वकमनीम्ह’, ‘न्हिसुतु’, ‘तंबैंक’, ‘ख्वताबजि’, ‘डाय्ड सन् व मम्’ नापं यानाः झिंस्वगू टेलिप्याखनय् वय्कः म्हितादीगु दुसा ‘मिखा दुम्ह कां’, ‘जिगु मिखाया न्ह्यःने’, ‘तानांज्यः’, ‘पटाचारा’, ‘ट्याम्पु डाइभर’, ‘तुयूमति नापं यानाः सुइगूति संकिपा म्हिता दीधुंकूगु दु । ख्यालिगुलु गुथि व रामशेखर लुमन्ति दबूलिसे आवद्धम्ह वय्कलं ने.सं.१११४ य् पलिस्था ख्यालः कासा व नेपालभाषा साहित्य तःमुंज्याय् उत्कृष्ट कलाकारया सिरपाः त्याकादीगु दु । थुकिया लिसें मेगु तःगू सिरपाः व सम्मानपाखें सम्मानित जुयादीगु दु ।
छ्यंगुलिं भुनातःगु बाजं दक्वं थ्व ब्वया बाजं खः । नेवाः पहलं धायेबलय् छ्यंगुलिं भुनातःगु अवनद्ध बाजंयात नं नब्व थलेज्यू — खौ दुगु बाजं व खौ मदुगु बाजं ।
स्वरया तगिं (level) कुहां वनीगु प्रक्रियायात अवरोह धाइ । गथेकि– सांनिधप, धपम, रेसा आदि । छगू स्वर थाहां वयाः निगू स्वर क्वहां वनीगु प्रक्रिया नं अवरोह खः । गथेकि– सांरें निसां धनिÞ आदि ।
अशोक तुलाधर वासःया ख्यलय् ज्या याना च्वनादीम्ह छम्ह म्येहालामि खः । थ्वय्कःया जन्म येँया न्यतय् ने.सं. १०७६ चिल्लाथ्वः चतुर्दसि, आइतबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्कःया बाः जीतरत्न तुलाधर व मां मञ्जुरी तुलाधर खः । थ्वय्कःया अम्बिका तुलाधरनापं वि.सं.२०३६ सालपाखे इहिपाः जूगु खः । थ्वय्कःपिनि काय् निम्ह दु ।छेँजःपिं नं संगीत ख्यलय् मन क्वसाःपिं जुयाः थ्वय्कःयात थ्व ख्यलय् वयेत छुं थाकु मजुल । थ्वय्कलं येँया क्षेत्रपाटीइ च्वंगु जे.पि. स्कूलय् ब्वनाः अनं हे वि.सं. २०२८ सालपाखे एस.एल.सी. बियादीगु खः । थ्व हे जःखः अन ब्वब्वं हे थ्वय्कः संगीत ख्यलय् दुहां झाःम्ह खः । थ्वय्कलं छुं ई झ्वःछेँया छगू संगीत पाठशालाय् नं संगीत सयेकादीगु खः । तर थ्वय्कलं थः संगीत गुरुकथं हुतराज शर्मा व प्रेमध्वज प्रधानयात नालादी ।
थ्वय्कलं वि.सं. २०२८ सालपाखे रेडियो नेपालपाखें स्वर परीक्षा ताःलाकादीगु खः । लिपा अन हे जूगु छगू संगीत प्रतियोगिताय् राष्ट्रिय म्ये हालाः न्हाप सिरपाः नं त्याकादीगु दु । थ्व हे दँय् अन थ्वय्कलं दकलय् न्हापां हालादीगु नेवाःम्ये ‘आः वइगु बुधबाः यःमैं, लः त्वनेगु करुवा यःमैं’ खः । लोक लसय् हालादीगु थुगु लोकंह्वाःगु म्ये मुनादीपिं राजु तुलाधर व ईश्वरमान प्रधान खः । थ्व लिसें रेडियो नेपालय् मेमेगु नं नेवाःम्ये हालादीगु दु ।
क्याम्पस ब्वनाच्वंगु इलय् अंग्रेजी म्ये हालेगु यानादीसां नेवाः सांगीतिक दबुली नेवाः म्ये हे हालेगु यानादी । थ्वय्कलं थीथी थासय् जूगु सांगीतिक ज्याझ्वलय् नं याना मुक्कं नीपुति नेवाः म्ये हालादीगु दु । उकी मध्यय् ‘लाल’या च्वसाय्, प्रेमध्वज प्रधानया लसय् ‘जिगु जीवनया यःम्ह पासा’ व असीम प्रधानया लसय् ‘गुलि ख्वयेकेगु अय् निर्दयी मतिना’ खः ।
मां रत्नकुमारी व अबु हिरारत्न बज्राचार्यया तःधिकःम्ह काय्या रुपय् ने.सं. १०५० कौलागाः दुतिया, बसुबारखुन्हु रत्नकीर्ति महाविहार, मखंबहालय् वय्कःया जन्म जूगु खः । सामान्य शिक्षा कयाः सरकारी जागिर नयाच्वंम्ह थ्वय्कःया मू लजगाः धयागु बज्रयानी परम्पराकथं जजमानि पुजाआजा हे जुल । थ्वय्कः ११ दँ दुबलय्निसें वज्रयानीया मूवंगु पुजा छत्रिसात्मक, सिन्दूरात्मक चक्रपुजा आदि सम्बन्धी द्यःपिं जुयाः चर्यानृत्य यानाः थःगु नृत्यकला ब्वयादीगु जुल । थ्वय्कः बज्रयानी परम्परागत दीक्षा व चर्यामेया नं गुरु खः । रत्नकीर्ति महाविहारया तुतःगुथि अन्तर्गतया क्वताखिं (पञ्चताल बाजा) बाजाया छम्ह गुरु नं खः । थ्वय्कःया नेतृत्वय् विहारय् गुंला लच्छियंकं व इलय् ब्यलय् तुतः (स्तोत्रपाठ)या ज्याय् नेतृत्व यानादी । वय्कःया सःया थें ज्याःगु मिथास झिंच्यागू विहारय् सुयां नं मदु धाइ ।
मणिसिंह महाविहार संरक्षण तथा सुधार समितिया ग्वसालय् चर्या गीत स्यनेगु ज्याय् प्रशिक्षक जुयाः प्रशिक्षित यानाबिज्यात । वय्कलं चर्यामे स्यनेज्याया निंतिं थीथी सम्मान व कदरपत्र कयादीगु दु । २०५१ सालय् महासम्बर चक्रपुजाय् सम्मानित जुयादिलसा वि.सं. २०५३ सालं बज्राचार्य संरक्षण गुथिपाखें चर्यागीत प्रशिक्षणया ज्या ताःलाका दीगुलिं वहःया चुल्या न्ह्याकाः सम्मानित यात । वि.सं. २०५६ सालय् मणिसिंह महाविहारय् जूगु चर्यागीत प्रशिक्षण पूवंकूगुलिं वहःया बेतालि, चुल्या, दोसल्ला लःल्हानाः हनेज्या जुल ।