बिसं १९९४ दँय् आल्क्वय् अबु आनन्दज्योति वज्राचार्य व मां चिनिमाया बज्राचार्यया कोखं जन्म जूम्ह कान्छा गुरुजु ‘अकेला’ छम्ह अतिकं सक्रियम्ह कलाकार खः । वय्कः उगु इलय् खःप्याखं व थीथी संस्थां ग्वसाः ग्वइगु सांस्कृतिक ज्याझ्वलय् म्ये हालाः व थःगु संगीतं जायेकाः मेमेपिं कलाकारतय्त हाय्के बियाः ज्वः मदुगु प्रतिभा न्ह्यब्वया च्वंम्ह छम्ह होनहार कलाकार खः । थ्वय्कःया योगरत्न शाक्यं च्वयादीगु, थम्हं हे लय् चिनादीगु व सूरजवीर बज्राचार्यं हालादीगु ‘बर्से जु बर्सात सुपाँय् छ, घनघोरं छ बर्से जु’ बोलया म्ये लोकं ह्वाः ।
थ्वय्कलं ब्वाला क्लबया ग्वसालय् लय्लय्पत्तिकं त्वाःत्वालय् ने.सं. ११०० दँया दुने जूगु यल नेपालभाषा साहित्य संगीत मुंज्याय् सःपाखे न्हाप सिरपाः त्याकादीगु दु । थ्वय्कः बि.सं. २०६३ दँय् मन्त ।
बौ जितबहादुर बज्राचार्य व मां हेरामाया बज्राचार्यया कोखं वि.सं. १९७२ माघय् येँया त्यौड त्वाः, तुं बहालय् चर्यागुरु कान्छाबुद्ध बज्राचार्यया जन्म जूगु खः । चर्या नृत्य व संगीत क्षेत्रय् जीवन पानादीम्ह वय्कः वि.सं. २००९ सालय् सांस्कृतिक संस्थान नाचघरय् नृत्य निर्देशक जुयादीगु खः । अनं लिपा वि.सं. २०२६ सालय् नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानय् नृत्य निर्देशक जुयादिल । थ्वयां न्ह्यः वय्कलं वि.सं. २००८ सालय् रेडियो नेपालय् ज्या यानादीगु खः । वय्कलं नाराहिटी राजदरवार व सैनिक क्याम्पाय् नं प्याखं व संगीत स्यनादीगु दु ।
वय्कलं ज्ञानमाला भजनय् नं आपालं संगीत सिर्जना यानादीगु खः । छगू इलय् लोप जुया वनेत्यंगु चर्या प्याखंयात पिने जनमानसय् हयाः देश व विदेशय् तकं क्यनेत ताःलाःम्ह वय्कःयात थीथी पदक, सम्मान व कदरपत्र लःल्हाःगु दु । शुभराज्याभिषेक पदक (वि.सं. २०३१), इन्द्रराज्यलक्ष्मी पुरस्कार (वि.सं. २०४६), सांस्कृतिक संस्थान ८ औं राष्ट्रिय सांस्कृतिक महोत्सव कदरपत्र (वि.सं. २०४६), साधना सम्मान (वि.सं.२०५२), रेडियो नेपाल सम्मान आदिपाखें वय्कःयात सम्मानित यायेधुंकूगु दु । जीवंकाःछि चर्या नृत्य व संगीतय् ज्या यानादीम्ह वय्कः वि.सं.२०५६ असोज १५ गते ८५ दँया वैशय् स्वर्गवास जुयादिल ।
परम्परागत नेवाःबाजं मध्यय् दबदब नं खः । थ्व बाजंयात कान्तां दबदब, दबः बाय् डमरु नं धाइ । निखें पलंबां जुयाः दथुइ स्वाःगु सिँयात छ्यंगुलिं भुनाः दबदब दयेकी । श्रीखण्ड बाय् रक्तचन्दनया सिँ बाहेक चा व सिजः आदि धातुं नं दबदब दयेके ज्यू । थुकी भुनेत चल्ला, ध्वं, माकः, सर्प बाय् ब्यां आदि जीवजन्तुया छ्यंगू माः । दबदबया दथुं निखें दइगु पुतुया च्वकाय् सीग्वारा बाय् भिम्पू घानातइ । ल्हाःया पतिनं दथुइ ज्वनाः जवंखवं हीकाः निगुलिं पुतुं निखेरं छ्यंगुली दायेकाः दबदबया सः पिज्वयेकीगु खः । दबदबया बोल प्राचीन बोल खः धयागु मान्यता दु । दकलय् न्हापा स्वयं उत्पत्ति जूम्ह द्यः– महाद्यवं ज्वनीगु जुयाः दबदबयात दकलय् पुलांगु तालबाजं कथं कयातःगु दु । काली, भगवती,
अजिमां दबदब थाःगु सलं असुरत ग्यात धकाः गुलिखे दाफाम्येय् दु ।
पुलांगु बाजं जुयाः दबदबयात संगीतख्यलय् जक मखसे थीथी पुजाय् नं थायेगु याः । गथेकि छेँ व देगलय् नित्यपुजा यायेत, म्वहनिबलय् नःला स्वनातःथाय् पुजा यायेत, बौद्घ गुरु व लामापिन्सं पुजा याइबलय् । जोगी, फकीर व सन्यासीतसें नं दबदब थानाः जुइ । पुजाय् थाइगु दबदबया बनावट व बोल नेवाः संगीतय् थाइगु दबदब स्वयां यक्व पाः ।
यलया प्रसिद्घ मतयाःबलय् थाइगु श्रृङ्गभेरि ङकूबाजाया नौबाजाय् संगीतया बाजंकथं दबदब नं दुथ्याः । व थेंतुं दाफालगायत थीथी भजनय् मूबाजं मखुसां फर्माइस बाजंकथं दबदब यक्व छ्यलाबुलाय् दु । अप्वः थें पुजाआजाय् छपा ल्हातिं छगः जक दबदब थाइगु खनेदुसां नेवाः संगीतय् धाःसा निपा ल्हातिं निगः हे दबदब थानाः मे बाय् धूनयात ताल बीगु खः । निपा ल्हातिं निगः दबदब थायेगुयात ज्वः दबदब धाइ । दबदब थानाः नेवाः संगीतय् चलनचल्ती दुगु फुक्कं तालया बोल पिकाये ज्यू । पतिंया चालं थ्व बाजनय् पुतुं दाइगु थाय् च्वय् क्वय् लाकाः घ्वंसः (माङ्काः) व तीसः (नासः) वयेकीगु खः । उकिं नेवाः संगीतय् छ्यलीगु दबदबया बोलय् यक्व विविधता दु ।