किपूया मौलिक प्याखं जुयाच्वंगु गथु अर्थात मालीतसें क्यना वयाच्वंगु गथु प्याखंयात लिपांगु इलय्‌ वयाः बाघभैरव प्याखं नं धायेगु यानाहःगु दु । झिंनिदँ पतिकं पिकाइगु थुगु गथांमुगःया दिनंनिसें स्यनाः प्याखं मोहनिया चालंया दिनंनिसें क्यनीगु खः । अले भलभल अस्तमिकुन्हु क्वचायेकीगु खः । किपूया गथु प्याखय्‌ ब्रम्हायणी, कौमारी, इन्द्रायणी, काली, वैष्णवी, बाराही व रुद्रायणी (गंगा) अले सिंघिनी (सिम्बा), ब्याघ्रीणी (धुम्बाः), गणेश व भैरव यानाः झिंछम्ह द्यःपिं दुथ्याः । महालक्ष्मी द्यः धाःसा दुथ्याना च्वंगु मदु । उकिं थुगु प्याखंयात गं मखाःगु प्याखं नं धायेगु याना वयाच्वंगु दु । प्याखनय्‌ ख्वाःपाः पुयाः भैरव, गणेश, सिम्बाः, धुम्बाः नापं सप्त मातृका देवीपिं प्याखं ल्हुइगु खः । मुक्कं झिंछम्ह अले भैरव जुइम्ह हे स्वेत भैरव जुयाः नं तुयूगु लं फिनाः प्याखं ल्हुइगु खः । प्याखं क्यनीगु इलय्‌ तुख्वलय्‌ तियातःम्ह तुयू द्यःया ख्वाःपाः दइ । चिपाःगु उगु ख्वाःपाःयात कथितिया महाद्यः नं धाइ । थुगु प्याखनय्‌ मूद्यः धकाः नं दइ । प्याखं क्यनीगु इलय्‌ द्यःखतय्‌ तयातःगु कलशयात हे मूद्यः धकाः नाली । दबःखिंया तालय्‌ लँय्‌ वनीगु इलय्‌ नं मूद्यः कलश गुथ्याःतसें ज्वना हे वनी । लँय्‌ ल्हुया वनीगु प्याखंयात लँ प्याखं धाइगु खः । लँ प्याखंया इलय्‌ दकलय्‌ न्ह्यःने सिम्बाः, धुम्बाः, अनंलि छसिकथं इन्द्रायणी, भैरव, काली, बाराही, कुमारी, वैष्णवी, गंगा, ब्रम्हायणी अले गणेश वनीगु खः । प्याखं ल्हुल्हुं वनीगु इलय्‌ क्वाथय्‌ वनाः पःमाःपिन्त प्रसाद बीसा अन द्यःपिन्त सगं बीगु याइ । किपूया लाय्‌कू लागाय्‌ मोहनिया चालं खुन्हु हे विशेष लँ प्याखं ल्हुयावनी । मेमेगु थासय्‌ सिबें ब्यागलं कथंया थुगु प्याखं धइगु छम्ह द्यः खवं छम्ह द्यः जवं यानाः अतः गानाः प्याखं ल्हुयावनीगु खः । अतः गानाः प्याखं ल्हुयावनीगु थ्व हे छगू जक खः ।
दबःखिं बाजंया तालय्‌ म्ये नं हालीगु अले द्यःपिं प्याखं ल्हुइगु खः । किपूया गथु प्याखं ख्वाःपाः मपुसे खुकः प्याखं ल्हुइगु खःसा ख्वाःपाः पुयाः नं खुकः हे प्याखं अनिवार्य रुपं क्यनेमाः । किपूया सतःक्वय्‌ स्वकः, किपूया लाय्‌कुलिइ छकः, यलया लाय्‌कुलिइ छकः अले येँया लाय्‌कुलिइ छकः अनिर्वाय रुपं क्यनेमाः । थ्व खुकः क्यनीगु प्याखं धइगु न्हिखः व चाखः याना पूवंक हे क्यनीगु खः । अथे हे किपूया नःगां व पांगाय्‌ नं क्यंवनेगु याना वयाच्वंगु दु । थ्व धइगु अनया मनूतसें निम्तो बियाः क्यना वयाच्वंगु खः ।
भलभल अस्तमिया दिनय्‌ किपूया नःगामय्‌ गनेद्यः बाहेक मेमेपिं फुक्क द्यःपिन्त सीजा नकीगु खः । सामान्य कथंया जा थुयाः लाछिइ तयाः नासःद्यःयात छायाः नैंक्याः, घ्यः तयाः थुयातःगु सीजा नकीगु खः । अनं लिपा प्याखं ल्हुल्हुं वइगु अवस्थाय्‌ द्यःपिं थाय्‌ थासय्‌ सिनावनी । अले क्वःदःपिं द्यःपिन्त कुबियाः लाय्‌कू लागाय्‌ हइ । झ्वःलाकं द्यःपिं सिनावनी । इमित तुयूगु गाचां फायेकाः सीम्ह थें हे यानाः हइ । दकलय्‌ लिपा भैरव बाघभैरवया मन्दलय्‌ क्वःदइ । अले लाय्‌कुलिइ यंकी । अन तकया दुने गनेद्यः छम्ह जक ल्यनी । अले गनेद्यवं तन्त्र साधना यानाः सकलसित लः त्वंकाः म्वाकी । हाकनं प्याखं ल्हुइ लायकू लागाय्‌ । लाय्‌कू लागा क्वचाये धुनेवं हाकनं द्यःपिं धमाधम सिनावनी । फुक्क द्यःपिं पीगनय्‌ यंकी । पीगनय्‌ नं गनेद्यवं हे तन्त्र साधना यानाः म्वाकी । अले सकलसिनं थःथःगु ख्वाःपाः ज्वनाः ह्वाँय्‌ ह्वाँय्‌ ख्वया वनी । ख्वया वनीगु धइगु सीबाजं हे थानाः सिथं यंकीगु खः । द्यःया ख्वाःपाः उइगु थासय्‌ देय्‌ गुथियापिन्सं निगू तँ कथंया सिपँ दयेकातइ । फुक्क ख्वाःपाः व हे सिपँय्‌ तइ । अनंलि गनेद्यः जूम्हेस्यां मि तइ । गुथ्याःतसें सी उइगु याइ । ख्वाःपाः उनाछ्वइ । किपूया गथु प्याखं अर्थात बाघभैरव प्याखं दबुलिइ क्यने मज्यूगु, गं मखाःगु प्याखं अले महालक्ष्मी मदुगु प्याखं जुयाः थ्व मल्लकालसिबें न्ह्यःयागु हे प्याखं खयेमाः धकाः धायेगु याना वयाच्वंगु दु । अष्टमातृकाया प्याखंसिबें नं न्हापाया सप्त मातृकाया प्याखंकथं नाला वयाच्वंगु दु ।
किपूया गथु प्याखनय्‌ द्यःपिनिगु ख्वाःपाः थुगु
कथं दु ः
भैरव
मूल रुपं हाकुगु रंग जुइ अले ह्याउँगु नं ल्वाकज्याइ । ख्वाःपाःया मुकुट ह्याउँगु जुइ । भैरवया ख्वालय्‌ निगः मिखा नापं कपालय्‌ धनाच्वंगु मिखा दइ ।
काली
मूल रुपं ह्याउँगु ख्वाः जुइ । छुं भच्चा वाउँगु रंग दु । गाःगाःवंगु ख्वाःपाःया मुकुट धाःसा वाउँगु जुइ । चामुन्दा नं धायेगु याना वयाच्वंगु थुगु ख्वालय्‌ निगः मिखा नाप नापं कपालय्‌ धनाच्वंगु मिखा दइ ।
बाराही
थुगु द्यःया ख्वाः मूल रुपं ह्याउँगु खः । त्वाः च्वामुसे च्वंगु बाराहीया ख्वालय्‌ कालीया तुलनाय्‌ वाउँगु भच्चा अप्वः खनेदु । मुकुट वाउँसे हे जुइ, निगः मिखा नापं कपालय्‌ धनाच्वंगु मिखा दइ ।
कुमारी
ख्वाःपाःया रंग पुरा हे ह्याउँगु जुइ । मुकुट धाःसा वाउँगु जुइ । कुमारी माजु नं धायेगु याना वयाच्वंगु थुगु ख्वालय्‌ निगः मिखा नाप नापं कपालय्‌ धनाच्वंगु मिखा नं दइ ।
गणेश
थुगु ख्वाःया रंग तुयूगु जुइ । स्वँ दुगु थुगु ख्वाःपालय्‌ स्वँ व न्हाय्‌पं धाःसा ह्याउँगु जुइ । मुकुट ह्याउँगु जुइ । निगः मिखा नाप नापं कपालय्‌ नं धनाच्वंगु मिखा दइ ।
ब्रम्हायणी
ख्वाःया रंग पुरा हे म्हासुगु जुइ । मुकुट ह्याउँगु जुइ । म्हासुख्वाः धाइम्ह थुम्ह द्यःया ख्वालय्‌ निगः मिखा नापनापं कपालय्‌ धनाच्वंगु मिखा दइ ।
विष्णु
थुगु ख्वाःया रंग मूल रुपं वाउँसे च्वनी । वाउँख्वाः नं धायेगु याना वयाच्वंगु थुगु द्यःया ख्वालय्‌ निगः मिखा नापं कपालय्‌ धनाच्वंगु छगः मिखा दइ ।
गंगा
थुम्ह द्यःया ख्वा पुरा हे तुयूगु जुइ । तुयूख्वाः द्यः नं धायेगु याना वयाच्वंगु थुम्ह द्यःया ख्वाःया मुकुट ह्याउँगु जुइ । निगः मिखा नाप नापं कपालय्‌ धनाच्वंगु छगः मिखा दइ ।
इन्द्रायणी
ख्वाःया रंग सुन्तला जुइ । भुयू ख्वाः नं धायेगु याना वयाच्वंगु थुगु ख्वालय्‌ निगः मिखा नापं कपालय्‌ छगः मिखा ग्वःतुला च्वंगु दइ । मुकुट धाःसा वाउँसे च्वनी ।
सिंघिनी
मूल रुपं ख्वाः तुयूगु जुइ । ह्याउँगु नं ल्वाकज्याइ । भच्चा त्वाः न्ह्याः वइ । मुकुट ह्याउँगु जुइ । सिन्चा नं धायेगु याना वयाच्वंगु थुगु ख्वालय्‌ निगः मिखा नापं कपालय्‌ मिखा मखसे सिन्हः तिकातःगु दइ ।
ब्याघ्रिनी
रंग ह्याउँगु जुइ । वाउँगु नं भच्चा ल्वाकज्याइ । ब्यान्चा नं धायेगु याना वयाच्वंगु थुगु ख्वालय्‌ निगः मिखा नापं कपालय्‌ सिन्हः तिनातःगु दइ । मुकुट धाःसा वाउँगु जुइ ।
स्वेत भैरव
भैरवया थें हे आकार प्रकारया जूसां रंग धाःसा तुयूगु जुइ । मुकुट धाःसा दइ मखु । तुयूम्ह भैरव धायेगु याना वयाच्वंगु दुसा निगः मिखा नापं कपालय्‌ छगः मिखा दइ ।
कथितिया महाद्यः
चिपाःगु ख्वाःपाः जुइ । प्याखं क्यनीगु इलय्‌ तुख्वलय्‌ तियातइ । लँय्‌ वनीगु इलय्‌ गणेशं ज्वनावनीगु खः । थुगु ख्वाःया रंग तुयूगु जुइ । मुकुट धाःसा ह्याउँगु जुइ । महाद्यः व एकलब्य नं धायेगु याना वयाच्वंगु थुगु ख्वाःपालय्‌ निगः मिखा नापं कपालय्‌ छगः धनाच्वंगु मिखा दइ ।

द्यःया वसः व ज्वँसा
गथु प्याखनय्‌ द्यःपिनगु वसः ख्वाःपाःया रंग नाप ज्वःलना च्वंगु दु । भैरवया लं हाकूगु अले ह्याउँगु नं ल्वाकज्याइ । कालीया मूल रुपं ह्याउँगु लं जुइ । छुं भच्चा वाउँगु रंग दु । बाराहीया मूल रुपं ह्याउँगु लं जुइ । कुमारीया लंया रंग पुरा हे ह्याउँगु जुइ । गणेशया लंया रंग तुयूगु जुइ । ब्रम्हायणीया लंया रंग पुरा हे म्हासुगु जुइ । विष्णुया लं मुल रुपं वाउँसे च्वनी । गंगाया लं पुरा हे तुयूगु जुइ । इन्द्रायणीया लंया रंग सुन्तला जुइ । सिंघिनीया लं मूल रुपं ह्याउँगु जुइ । ब्याघ्रिनीया लं रंग ह्याउँगु जुइ । स्वेत भैरवया लंया रंग धाःसा तूयुगु जुइ ।
गथु प्याखनय्‌ थीथी द्यःपिन्सं थीथी कथंया ज्वँसा ज्वनाः प्याखं ल्हुयावनीगु खः । इपिं छसिकथं सिम्बाःनं पाःताः ख्वला ज्वनावनी व धुम्बाःनं दमरु थानावनी । अनंलि छसिकथं इन्द्रायण्ािं बज्र ज्वनावनी, भैरवं खड्ग ज्वनावनी । अथे हे कालिं खड्ग, बाराहिं खड्ग, कुमारिं तारयागु मयुर, वैष्णविं कलश थें जाःगु सिँयागु चु तयातःगु मय्‌चा, गंगां नं मय्‌चा, ब्रम्हायणी नं मय्‌चा अले गणेशं कतिथिति महाद्यः ज्वनाः प्याखं ल्हुयावनीगु खः ।
द्यः काः वनीगु
किपूया गथु प्याखं स्यनेगु निंतिं थीथी थासय्‌ वनाः विशेष पुजा यानाः द्यः काः वनेमाःगु चलन दु । द्यः काः वनीगु धइगु गुम्ह द्यः जुयाः प्याखं ल्हुइगु खः उम्ह हे मनू सुथंनिसें द्यांलानाः नीची याना च्वनेमाः । द्यः कावनीगु धइगु फुक्क हे तान्त्रिक विधिनाप स्वापू दु । प्याखंया निंतिं मूद्यः दकलय्‌ न्हापां बःखुं भच्चा च्वय्‌ मच्छेगां वनेगु लँय्‌ च्वंगु गालय्‌ गनेद्यः जुइम्हेसां सःपिम्हा अर्थात बिलिम्हा पिनावइ । अले ब्रम्हायणी देवं लिनाहइ । अनंलि बःखुइ वयाः लुँस्वां, वहःस्वां, व दाफा स्वां खुसिइ चुइकी । अबलय्‌ मूद्यः ज्वनीम्हेस्यां लानाः कलशय्‌ तयाहइ । उकियात हे द्यः लायेगु नं धाइ । अले कलशय्‌ बिलिम्हा अर्थात सःपिम्हा नं तइ । थ्व हे मूद्यः कथं नाली ।
अनं लिपा बिष्णुदेवी द्यःयाथाय्‌ बःखुइ पुजा याइ । अले भ्याय्‌ छम्ह मूहायेकी । बिष्णु जुयाः प्याखं ल्हुइम्हेस्यां उम्ह भ्याय्‌ ज्वनाः प्याखं स्यनीगु थासय्‌ हइ । अले बलि बी । थीथी द्यः काःवनीगु झ्वलय्‌ दीखुइ बाराही, बःखुइ विष्णु, यलया छम्पिइ गनेद्यः, भैरव, सिम्बाः, धुम्बाः किपूया बाघभैरव देगःया दक्षिणपाखेया हिफः द्यःयाथाय्‌ कायेगु याइ । अथे हे ब्रम्हायणी, गंगा, कुमारी, इन्द्रायणी व काली किपूया द्यःध्वाखाया पीगनय्‌ काः वनेगु चलन दु । द्यः काः वनीगु इलय्‌ घंगली ज्वनावनी । अले जीव बलि बियाः व हे घंगलिइ हि म्हुकेगु याइ । अनंलि घंगलिइ द्यः दुब्यूगु कथं नालीगु खः । अले गुरुपिन्सं व घंगली लःल्हाना बीगु खः ।

सीजा नकेगु
गथुप्याखंया लिपांगु न्हि धकाः भलभल अस्तमिकुन्हु पांगाया लिसें नःगामय्‌ सकल गथु प्याखंया गुथियारया लिसें देवगणपिं देय्‌ चाःहिलाः ववं थीथी थासय्‌ थ्यंकाः विविध विधि क्वचायेकाः सीजा नकाहइ । सीजा नयाः छम्ह छम्ह यायां पालंपाः सीपिं द्यःपिन्त तुयू कापतं भुंकाः मनूतय्‌सं कुबियाः लाय्‌कूया दबुलिइ पूर्वपाखे झ्वःलिक थ्यनातइ । सीजा मनःम्ह छम्ह जक गनेद्यः जुइ । किपूया हे लक्ष्मीगालं हयातःगु लः तन्त्रसाधन यानाः सीपिं द्यःपिन्त त्वंकाः म्वाकी । हानं प्याखं ल्हुयाः न्ह्याःवनी । लाय्‌कू पुलेवं द्यःपिं छसिकथं हानं पालंपाः सिनावनी । किपूया पीगनय्‌ सीपिन्त गनेद्यवं लः त्वंकाः म्वाकी । अले थःपिं सिनाः नं हाकनं म्वानावयागु तायेकाः ख्वाःपाः जक तुयूगु कापतं भुनाः सिथं यंकी । थुकथं जात्रा क्वचाइ ।

न्ह्यासू वनेगु
छुं नं देवी वा गणप्याखं गनं नं थासय्‌ प्याखं हुलेत पिहां वयेधुंकाः छसिकथं मूस्याः, मूद्यः बाजंयालिसें देवगणपिं छसिकथं झ्वःलिक च्वनाः लँपुइ प्याखं हुला वनेगुयात न्ह्यासू वनेगु धाइ ।

प्वःसः कायेगु
दँय्‌ छक्वः पिहां वइपिं देवदेवीया प्याखं जुइमा वा भिंmनिदँया छक्वः पिहां वइपिं देवगणपिं जुइमा, अथेहे द्यः पिहां वइबलय्‌ बलि बीमाःगु परम्परा दु । थुकथंया बलि बीगुयात प्वःसः कायेगु धाइ ।

गुन्हु पुन्हि अथवा सापारुखुन्हु किपुलिइ छगू कथंया प्याखं हुइकी । ख्वाःपाः पुयाः हुइकीगु थ्व प्याखंयात झ्याँय्‌झ्याँय्‌ पांपां नं धाइ । थुकी मुक्कं च्याम्ह प्याखंम्वः दइ । ह्याउँख्वाःपाः, म्हुकं ख्वाःपाः, न्याँत्वाः ख्वाःपाः व मेपिं न्याम्ह बापाःत्याः ख्वाःपाः पुयातःपिं प्याखंम्वःत झ्वःलिं च्वनाः प्याखं हुली । थ्व प्याखं किपू देय्‌या मूमूथाय्‌या त्वालय्‌ छसिकथं देय्‌ चाःहिलाः हुइकीगु चलन दु । न्हापां प्याखं हुइकेगु सुरु याइबलय्‌ बुलुहुं धाःबाजं भुस्याः व प्वंगाचा पुयाः बुलुहुं हुइकूसां सिधयेके त्ययेकाः बाजं झ्याँय्‌झ्याँय्‌ यानाः थानाः हुइकीगु व तसकं कोलाहल जुइक हुलीगुलिं थ्व प्याखंयात झ्याँय्‌झ्याँय्‌ पांपां धायेगु याना वयाच्वंगु दुसा धेंधेंपांपां नं धायेगु याः । नापं प्वंगाचा पुइबलय्‌ थ्व हे धेपांधेधे पांपां धैगु बोल पुइगुलिं नं थ्व सापारु प्याखंयात धेधेपांपां नं धायेगु याना वयाच्वंगु खः ला धैगु नं न्यनेदु । थ्व प्याखं हुइकेगु निंतिं धाः बाजं थायेगु नापनापं प्वंगाचा पुइगु, भुस्याः थायेगु याइ ।
सापारुया थ्व झ्याँय्‌झ्याँय्‌ पांपां अथवा धेधेपांपां प्याखं पिथनेगुयात थाचिनेगु नं धाइ । थथे थाचिना छ्वयेगु ज्या त्वाःत्वालं पालंपाः पाःब्व कयाः याइ । तर थथे थाचिना छ्वयेगु ग्वसाः ग्वयेगु निंतिं उगु पाःब्व काइगु त्वालय्‌ उगु दँय्‌ सुं नं सुं थकालिम्ह सीगु छेँपाखें भाला कायेमाः । उगु भाला काइगु छेँजःयात थाचिना छ्वइम्ह धाइ ।

किपुलिइ थुुगु ख्वाःपाः प्याखं– मोहनिबलय्‌ चालं क्वकाये धुंकाः देवी प्याखं पिकयाः हुइकीगु खः । थौंकन्हय्‌ थ्व प्याखं तःननि त्वालं जक पिथनाच्वंगु
दुसा, छुंदँ न्ह्यःतक गःछेँ दाफा खलःपाखें नं पिथनाः वयाच्वंगु खःसां थुथाय्‌ उगु गःछेँ त्वाःपाखें पिथनेगु दिकेधुंकूगु दु ।
थुगु प्याखंया प्याखंम्वलं गं खाइगु जूगुलिं थुकियात गं प्याखं नं धायेगु याः ।
थुगु प्याखं हुइकेत खिं, ताः, बभूचा थानाः प्वंगाचा पुइगु याइ । द्यःप्याखनय्‌ भैरब, ब्रम्हायणी, इन्द्रायणी, ख्याः, कवं, दागिं, प्वः आदि प्याखंम्वः दुगु थुगु प्याखं खास यानाः लालहिरा बाखंया लिधंसाय्‌ खिंनापं दाफा राग म्ये जक हालाः प्याखं हुली । मुक्कं रागया आधारय्‌ जक हुलीगु जूगुलिं थ्व प्याखं छगूकथं थ्व ब्याले प्याखं नं खः ।

येँ देय्या छगू पुलांगु बस्ति किलागः त्वालय्‌ थीथी बाजं, प्याखं व संस्कृति दु । उकी मध्यय्‌ दीप्याखं व खःप्याखं किलागः त्वाःया पुलांगु प्याखं खः । छगू हे त्वाःया छम्ह हे नासःद्यः पुज्यानाः हुइकीगु निगू प्याखं न्ह्याकीगु निखलः हे दु । दीप्याखं थौंतक न्ह्यानाच्वंगु दुसां थनया खःप्याखं द्यूगु म्ह्वतिं नं सच्छि दँ दयेधुंकल । किलागःया खःप्याखंया म्ये व बाखं च्वयातःगु थ्यासफू व छुं छुं बाजं आः नं दनि । दकलय्‌ लिपा खःप्याखं हुलादीम्ह छम्ह प्याखंम्वः थकू अबाया छुइ थौंकन्हय्‌ किलागः त्वालय्‌ दनिसां थ्व प्याखंया बारे कनेफुपिं सुं मदये धुंकल ।

येँयाःज्वःछि येँदेय्‌या थीथी दबुलिइ हुइकीगु ख्वाःपाः प्याखं खः— दीप्याखं । तसकं लोकंह्वाःगु थ्व प्याखनय्‌ भैरव, कुमारी, चण्डी, दैत्य, कवं, बेताः व ख्याः यानाः न्हय्‌म्ह प्याखंम्वः दइ । शास्त्रीय रागया पुलांगु म्येया लसय्‌ परम्परागत नेवाः बाजं थानाः हुइकीगु थ्व गीतिनृत्य नाटक खः । असत्यया न्ह्यःने सत्यया विजय व दानवीय प्रवृत्तियात दैवी प्रवृत्तिं त्याकीगु हे थ्व प्याखंया मू हसना खः । भैरव व चण्डीया म्ह्याय्‌ कुमारिं दैत्ययात युद्धय्‌ बुकीगु लु थ्व प्याखनय्‌ उत्कर्षकथं क्यनी ।
दीप्याखं येँ महानगरपालिका वडा नं.१८ किलागः त्वालं पिदनी । थ्व प्याखं येँयाःया मेमेगु ख्वाःपाः प्याखं थें लँय्‌ महुइकुसे बिज्यापू चुक, किलागः, न्हूघः, थाय्‌मदु, वंघः, मरु महाद्यःपार्वती देगःन्ह्यःने व कालभैरवन्ह्यःने न्हय्‌गू दबुलिइ हुइकी ।
दीप्याखंया उत्पत्तिलिसे येँदेय्‌ पश्चिम लागाया जामाच्व गुँया स्वापू खनेदु । न्यने दुकथं न्हापा भैरव, चण्डी व कुमारी थः जःपिंलिसे जामाःच्व गुँनिसें आकाशमार्ग जुयाः बांबांलाःगु थाय्‌ मामां चाःह्यू वइगु जुयाच्वन । थथे हे छन्हु यक्व सिमा दयाः ख्वातुगु गुँइ तुयूम्ह ऐरावतलिसें यक्व किसित दुगु किलागः त्वालय्‌ थ्यनाः अन प्याखं हूगु जुयाच्वन । लिपा अन मनूतय्‌गु बस्ती दयावःलिसे देवदेविं मनूतय्‌त दर्शन बीगुलिसें थ्व प्याखंया परम्परा न्ह्यात । अथेहे मेगु खँकथं छगू इलय्‌ देसय्‌ महामारी ल्वचं यक्व मनूत सिनाच्वन । उगु महामारी शान्त यायेत देविं जुजुया म्हगसय्‌ दीप्याखं हुइकेगु आज्ञा जूकथं थ्व प्याखं न्ह्याःगु खः ।
दीप्याखनय्‌ न्यागूगु लुकथं भैरव चजा प्याखं हुलीबलय्‌ हालीगु ‘आदि भैरव’ म्ये व दकलय्‌ लिपांगु लुया ‘भजत भुवन’ मेय्‌ गुणकर जुजुया नां दु । विद्वानतय्‌गु बिचाःकथं उम्ह गुणकर जुजु धयाम्ह येँ देय्‌या ऐतिहासिक जुजु गुणकामदेव जूगुलिं थ्व प्याखं व हे ई इशाया च्यागूगु शताब्दिनिसें न्ह्याःगु जुइमाः । दीप्याखंया मुद्रा व प्याखंपाः भरतनाट्यमलिसे ज्वःलाःसा थुकिया म्येय्‌ नं भरतमुनिया ईया जातिगानया प्रभाव खनेदु । थुकिं दीप्याखं नेपाःया तसकं पुलांगु ख्वाःपाः प्याखं खः धयागु क्यं ।

दीप्याखंया ख्वाःपाः व वसः न्हूधाः
दीप्याखंया वसः व धुँछ्यंगू झिदँय्‌ छक्वः न्हूगु दयेकेगु चलन दु । थुकिया निंतिं नेपाल सरकार कौशी तोषाखाना व संस्कृति मन्त्रालयपाखें आर्थिक ग्वाहालि वइ । दीप्याखंया मेमेगु ज्वलं तिसा, बाजं आदि नं व हे कथं भिंकेज्या याइ ।
दीप्याखंया ख्वाःपाः दयेकेगु व भिंकेगु ज्या बज्राचार्यपाखें दीक्षा कयातःपिं पुंतय्‌सं याइगु खः । म्हय्‌पि अजिमा पुज्यानाः हःगु म्हय्‌पिद्वँया चा, कस्तुरी, छुचुं, नेपालि भ्वं, गुंगू, कपाय्‌, कपू आदि ल्वाकछ्यानाः दीप्याखंया ख्वाःपाः दयेकी । अथेसां थौंकन्हय्‌ लीया ख्वाःपाः पुइगु जुयाः उकी माःगु रंगरोगन जक यायेत दीक्षा मदुपिन्सं नं यायेज्यू ।
दीप्याखंया गुप्त पुजा
किलागः दबुलिइ नानिचायाःकुन्हु प्याखं हुले सिधयेकाः छन्हु प्याखं गुरु, प्याखंम्वः व कजि च्वनाः ‘गुप्त पुजा’ यायेमाः ।

दीप्याखंया घंगलासि पुजा
ञंलाथ्वः चौथिकुन्हु प्याखंम्वःतय्‌सं न्ह्याइगु घंगला नासःद्यःयाथाय्‌ स्वनाः ‘घंगलासि’ पुजा याइ । स्वनातःगु घंगला आचाःजुं प्याखंम्वःतय्‌त लःल्हाये धुनकि प्याखंम्वःतय्‌सं घंगला न्ह्यानाः प्याखं हुली ।

दीप्याखंया द्यःगण
कवं
कवं दीप्याखनय्‌ कुमारीया वाहनकथं ग्वाहालि प्याखंम्वः खः । कवं जुइम्ह मचा बाय्‌ नच्चा ल्याय्‌म्हम्ह जुइसा वयागु प्याखं नं मचापहः क्यनाः न्ह्यइपुके कथंयागु जुइ । कवंया मूल रंग तुयूगु जूगुलिं वयागु वसः छ्यनय्‌ तुयूगु कापः बेतालि व जँय्‌ तुयूगु हे कापःया काँस खः । वा क्यनाः न्हाय्‌पं थ्यंक न्हिलाच्वंगु कवंया ख्वाःपाः तुयूगु भूमिइ कपालय्‌ सिन्हः, मिखाफुसि, न्हाय्‌च्वका व म्हुतुसि ह्याउँगु रंगं छाय्‌पिया तइ । कवंया तिसा वहःया तपुगु सिखः जक दइसा निपां पुलिक्वय्‌ घंगला न्ह्यानातइ । कवं म्हय्‌ ला मदुम्ह क्वँय्‌या जक जूगुलिं प्याखंम्वःया नांगागु ल्हाः, तुति व म्हय्‌ तुयूगु रंगं क्वँय्‌या आकार च्वयातइ । कवंया खास ज्वंसा दइ मखु तर, कायाःअस्तमिकुन्हु किलागः दबुलिइ प्याखं हुलीबलय्‌ कवनं नासःद्यःयात बलि ब्यूम्ह म्येय्‌या पुयातःगु आन्द्रा क्वखानाः पुयातःगु च्वप्वःचा जव ल्हातं ज्वनाः प्याखं हुली । मेबलय्‌ कवं प्याखं हुलीबलय्‌ घ्वंस्यानाः कू कू हाली ।
कुमारी
कुमारी नं दीप्याखंया छम्ह मू प्याखंम्वः खः । दीप्याखनय्‌ कुमारीयात तसकं बांलाःम्ह, चञ्चल स्वभावयाम्ह क्यनातःगु दुसां मालीबलय्‌ दैत्य नं संहार यायेफुम्हकथं न्ह्यब्वइ । थ्व प्याखनय्‌ भैरव व चण्डीया म्ह्याय्‌ कुमारीया प्याखं दकलय्‌ ल्वःवनापुक क्यनातःगु दु । कुमारीया वसः ह्याउँगु भूमिइ ज्वालाज्वाला थीगु लुँ रंगया बुट्टा दुगु तासया बागः लंच्व दुगु भोटो व बँय्‌ लुइक जामा खःसा जनी नं ह्याउँगु हे जुइ । कुमारीया ख्वाःपाः ह्याउँगुलिइ भचा हाकुगु किचः दइसा ह्वः दुगु निगः मिखा व कपालय्‌ म्हासुगु सिन्हः दइ ।
निपां ल्हातिइ नाडीइ ह्याउँगु व चुल्याय्‌ वाउँगुु कापः घानाः प्याखं हुलीम्ह कुमारिं जँय्‌ न्ह्यःने जाप व ल्यूने घार हिनातइ । कुमारिं निपां पुलिक्वय्‌ घंगला न्ह्याइसा तिसाकथं लुँया तायः, वहःया तःपुगु सिखः, मुण्डमाः व निपा नाडी वहःया बाला तइ । चण्ंिड जवगु ल्हातिं खड्ग व खवगु ल्हातिं पात्र ज्वनातइसा मतुलिइ पंखास्वां, धुपि आदि थीथी नस्वाःगु स्वां, वहःया किकिंपा दइ । कुमारीया मतुलिइ पंखास्वां, धुपि आदि थीथी नस्वाःगु स्वाँनं छाय्‌पिया तइसा वहःया किकिंपा छुनातइ ।
ख्याः
दीप्याखनय्‌ ख्याः चण्डीया वाहन व ग्वाहालि प्याखंम्वः खः । ख्याकं थीथीकथं म्ह संकाः ल्वःवनापुगु प्याखं क्यनी । ख्याःया छ्यं छगलं व ख्वाः त्वपुक हाकुगु कापःया तपुलिं पुइ । ह्याउँगु मिखाफुसि दुगु मिखाह्वः व म्हुतु पिहां वयाच्वंगु तःहाकःगु मेकथं ह्याउँगु कापः बाला ख्याःया म्हसीका जुयाच्वनी । वसःया ल्याखं ख्याकं हाकुगु तःपाःलं सुरुवाः फिनातइसा सुरुवाः थकयाः पुलिक्वय्‌ घंगला न्ह्याइ । ख्याःया तिसा तपुगु वहःया सिखः खः ।
चण्डी
दीप्याखंया छम्ह मू प्याखंम्वः चण्डीया मूल रंग ह्याउँगु खः । कपालय्‌ छगः व ह्वः दुगु निगः नापं स्वंगः मिखा दुगु चण्डीया ख्वाःपाः शान्त स्वभावं मुसुहुं न्हिलाच्वंगु दइ । थुम्ह प्याखंम्वलं ह्याउँगु भुमिइ ज्वालाज्वाला थीगु लुँया बुट्टा दुगु बागः लँच्व दुगु भोटो व बँय्‌ लुइक जामा फिइसा जँय्‌ ह्याउँगु जनिखं ची । निपां ल्हातिइ चुल्याय्‌ ह्याउँगु व नाडी वाउँगु कापः घानाः प्याखं हुलीम्ह चण्ंिड जँय्‌ न्ह्यःने जाप व ल्यूने घार हिनातइ । निपां पुलिक्वय्‌ घंगला न्ह्याइम्ह चण्डीया तिसा लुँया तायः, वहःया तःपुगु सिखः, मुण्डमाः व निपा नाडीइ वहःया बाला खः । चण्ंिड जवगु ल्हातिं खड्ग व खवगु ल्हातिं पात्र ज्वनातइसा मतुलिइ पंखास्वां, धुपि आदि थीथी नस्वाःगु स्वां, वहःया किकिंपा दइ ।
दैत्य
दैत्य दीप्याखनय्‌ त्वःफिके मज्यूम्ह प्याखंम्वः खः । बल्लाःम्ह, मग्याःम्ह, व बांलाःम्ह प्याखंम्वःकथं दैत्यया भूमिका दु । दैत्यया वसःकथं ह्याउँगु भूमिइ थीगु म्हासुगु बुट्टा दुगु तासया भोटो व वँचुगु, तुयूगु, म्हासुगु, वाउँगु, ह्याउँगु बाला तगिं तगिं ह्वनातःगु जामा खः । थ्व प्याखंम्वलं ह्याउँगु जनी हिनातइ । ख्वाःपाः पुइम्वाःम्ह दैत्यं कपाः व न्हाय्‌पं त्वपुक थीथी जवाहरात थुनातःगु वहःया मतू पुइ । तिसाकथं दैत्यं वहःया तुलसिमाः क्वखाना तइसा नाडीइ वहःया बाला व निपां पुलिक्वय्‌ घंगला न्ह्यानातइ । दीप्याखंया दैत्यया ज्वँसा जव ल्हातय्‌ खड्ग व खव ल्हातय्‌ ढाल दइसा भैरवनाप युद्धया लुइ धनुष बाण ज्वनी ।
बेताः (बेताल)
दीप्याखनय्‌ भैरवया वाहन व ग्वाहालिमिकथं बेताःया भूमिका दु । ह्याउँगु सिन्हः दुगु म्हासुगु ख्वाःपाः पुइम्ह मचा बाय्‌ नच्चाल्याय्‌म्हम्ह बेतालं म्हासुगु हे तःपाःलं सुरुवाः व म्हासुगु हे जनिखं ची । पुुलिक्वय्‌ न्ह्यानातःगु घंगला खनेदयेक सुरुवाः पुलितक थकयातःगु दइ । तिसाकथं बेतालं वहःया तपुगु सिखः क्वखाइ । बेतालं दबदब थानाः प्याखं हुली ।
भैरव
दीप्याखंया छम्ह मू प्याखंम्वः भैरवया मूल रंग वँचुगु खः । भैरवया ख्वाःपाः वँचुगु भूमिइ मिखाफुसि व म्हुतु जःखः ह्याउँगु रंग दइ । तपागु न्हाय्‌पनय्‌ नागया तिसा, म्हुतुइ धँवा व कपालय्‌ छगःनापं स्वंगः मिखा दुगु भैरवया ख्वाःपातय्‌ निगः मिखाय्‌ ह्वः दइ । भैरव जुइम्ह प्याखंम्वलं बँय्‌ लुइक वँचुगु भुमिइ प्वालाप्वाला थीगु सुवर्ण बुट्टा दुगु तासया जामा व वँचुगु भुमिइ तुयूगु बुट्टा दुगु बागः लँच्व दुगु भोटो फिनाः ह्याउँगु जनी ची ।
भैरवया ज्वँसा खड्ग व पात्र खःसा मतुलिइ पंखास्वां, धुपि आदि थीथी नस्वाःगु स्वां, वहःया किकिंपा व हाकुगु च्वाम्वःया सँ दइ । तर, दैत्यनाप युद्ध याइगु प्याखनय्‌ भैरवं धनुष व बाण ज्वनी । तिसाकथं भैरवया लुँयागु तायः, वहःयागु तपुगु सिखः व मुण्डमाः क्वखाइसा ल्हातय्‌ नं वहःया बाला व पुलिक्वय्‌ घंगला न्ह्याइ । निपां ल्हातिइ चुल्याय्‌ ह्याउँगु व नाडीइ वाउँगु कापः घानाः प्याखं हुलीम्ह भैरवं जँय्‌ न्ह्यःने जाप व ल्यूने घार हिनी । भैरवया विशेषताकथं झिदँय्‌ छक्वः जँय्‌ धुंछ्यंगू हिनातइ ।

दीप्याखंया नासः पुजा

दीप्याखनय्‌ माःगु तान्त्रिक विधिया पुजा आचाःजुं (कर्माचार्य) याइगु व्यवस्था दुु । प्याखंम्वः, गुरु व कजि अप्सं च्वनाः किलागः त्वाःया नासःद्यःयाथाय्‌ म्येय्‌ व दुगु बलि बियाः ‘नासःपुजा’ यानाः प्याखं स्यनेज्या न्ह्याकी । नासःपुजाय्‌ आचाःजुं देय्‌पा ल्हातं पुजा याइ । येँयाःया दकलय्‌ लिपांगु न्हिखुन्हु नानिचायाःया प्याखं क्वचाये धुंकाः छन्हु किलागः त्वाःया नासःद्यःयाथाय्‌ म्येय्‌ व दुगु बलि बियाः ‘विश्राम पुजा’ यायेधुनकि व दँया दीप्याखं क्वचाइ । थ्व पुजाया प्रसादकथं प्याखंखलः, म्ह्याय्‌मस्त व त्वाःबाःयापिन्त भ्वय्‌ नकेमाः । दीप्याखंज्वःछि प्यक्वः नासःपुजा यायेमाः ।

ञंलाथ्वः अस्तमि (कायाःस्तमि)कुन्हु दीप्याखंया दक्व ख्वाःपाः व बाजं नासःद्यःयाथाय्‌ स्वनाः ‘पिदने पुजा’ याइ । थ्व पुजाय्‌ नं नासःद्यःयाथाय्‌ म्येय्‌ व दुगु बलि बीमाः । पुजा क्वचायेकाः आचाःजुं सकलें प्याखंम्वःपिन्त थःथःगु ख्वाःपाः लःल्हाना बी । अथेहे प्याखं गुरुं मेपिं सहायक गुरुपिन्त थीथी बाजं लःल्हाना बी । थ्वकुन्हु मुक्कं वसः, तिसा व ख्वाःपालं पुयाः किलागः त्वाःया दबुलिइ दीप्याखं क्यनी ।

दीप्याखंया प्याखंम्वः

दीप्याखनय्‌ मुक्कं न्हय्‌म्ह प्याखंम्वः दइ । थुपिं खः— भैरव, चण्डी, कुमारी, दैत्य, कवं, बेताः व ख्याः ।
दीप्याखंया मू प्याखंम्वःकथं भैरव, चण्डी व कुमारी खः । कवं, बेताः व ख्याः थुमि ग्वाहालि प्याखंम्वः खःसा दैत्य नं दीप्याखंया मज्जि मगाःम्ह प्याखंम्वः खः । दीप्याखंया दक्वं प्याखंम्वः मिजंपिं जुइ । भैरव, चण्डी, कुमारी व बेताः नं थःथःगु रंगया ख्वाःपाः पुइसा दैत्य व ख्याःया ख्वाःपाः दइ मखु । दैत्यं कपाः व न्हाय्‌पं त्वपुक वहःया मतू जक पुइसा ख्याकं मिखाह्वः दुुगु ख्वाः त्वपुक हाकुगु कापःया ख्वाःपाः दुगु तपुलिं पुइ ।
दीप्याखनय्‌ मुक्कं खुगू लु दइ । पूवंक दीप्याखं हुइकेत थ्यं मथ्यं न्हय्‌घौ माः । प्याखं न्ह्याकेत दकलय्‌ न्हापा दथुइ ह्याउँगु कापःया इलां खायातःगु दबुलिइ दुहां वयाः फुक्कं प्याखंम्वः च्वनाः द्यःल्हायेगु नृत्य याइ । व धुंकाःया मेमेगु लु थुकथं दु– सून्य पहः, भैरव ग्वारा, कुमारी ग्वारा, चण्डी ग्वारा, भैरव चजा, कुमारी चजा, चण्डी चजा, भैरव न्ह्याः, कुमारी न्ह्याः, चण्डी न्ह्याः, दैत्य प्याखं, भैरव जुद्ध, कुमारी जुद्ध, कवं वेताः ख्याः प्याखं, शान्ति प्याखं व लँपं प्याखं ।
दीप्याखं येँ महानगर वडा ल्याः १८ किलागः त्वाःया ज्यापुजातिं थःगु परम्पराकथं न्ह्याका वयाच्वंगु दु । थ्व प्याखंया न्हय्‌म्हं प्याखंम्वःपिं किलागः त्वाःया ज्यापु मिजंत खः । भैरव, चण्डी व कुमारी स्वयां कवं, ख्याः व बेताः जुइपिं मचापिं बाय्‌ नच्चा ल्याय्‌म्हपिं जुइ । गुरु शिष्य परम्पराकथं छगू पुस्तां मेगु पुस्ताय्‌ मदिक्क न्ह्यानाच्वंगु दीप्याखनय्‌ मूगुरु छम्ह, सहायक गुरु न्हय्‌म्ह, कजि व खलःपिं सकलें मुनाः प्याखं स्यनेगु लिसें माःगु गुहालि याइ ।
दीप्याखं विश्व शान्तिलिसें देसय्‌ प्राकृतिक प्रकोप व रोगव्याधि मवयेमा धइगु आशिका यासे न्ह्याइ । थ्व प्याखनय्‌ थीथी बाजंया थीथी तालय्‌ थीथी रागया म्ये हालेमाः । प्याखंया लु राग कयाः न्ह्याइसा हाकनं राग कयाः तिनि क्वचाइ । बाजं थायेगु न्ह्याकेत चकाः नं हालेमाः । दीप्याखंया न्हय्‌म्ह प्याखंम्वः मध्यय्‌ बेताः छम्हसिनं जक याकःप्याखं हुली मखु । दीप्याखं ज्वःछि दबू खालि मयासे छम्ह प्याखंम्वः दबुलिइ दया हे च्वनी । थ्व प्याखं न्ह्याये धुंकलकि वा वः फय्‌ वः मधासे मदिक्क हुलेमाः । मेमेगु ख्वाःपाः प्याखनय्‌ थें दीप्याखनय्‌ दबुलिइ बलि बीगु चलन मदु । दीप्याखनय्‌ भैरव व दैत्यया जुद्धय्‌ भैरव दैत्यलिसे बुइगु क्यनी । अले भैरव व चण्डीया म्ह्याय्‌ कुमारिं दैत्यलिसे जुद्ध याइ । मेमेगु प्याखनय्‌ दैत्ययात संहार याःगु क्यनीसा दीप्याखनय्‌ दैत्य कुमारीलिसे जुद्धय्‌ बुनाः बिस्युं वनी ।
दीप्याखंया मेगु विशेषता धयागु स्वम्ह मू प्याखंम्वः भैरव, चण्डी व कुमारिं पुइगु मतू खः । थ्व मतुलिइ कपालय्‌ व छ्यंल्यूने तःजायेक म्हासुगु व तुयूगु पंखास्वां, धुपि, ग्वय्‌स्वां, ककःचास्वां थज्याःगु नस्वाःगु स्वां उनाःतइ । प्याखंम्वःपिन्सं प्याखंपाः कयाः छ्यं संकीबलय्‌ स्वाँनं छाय्‌पियातःगु तजाःगु मतू तसकं ल्वःवनापुक सनाः स्वांया नस्वाः ह्वली । प्याखंम्वःतय्‌त हे थःथःगु मतूया निंतिं स्वांया जिम्मा जुइसा मतुलिइ स्वां उनेसःपिं म्ह्याय्‌मस्तय्‌गु ग्वाहालि कायेगु चलन दु । प्याखं पिहां मवइबलय्‌ नं ख्वाःपाः, वसः, तिसा, ज्वँसा व मतू आदि सुरक्षित तयाः न्हिथं पुजा याना तयेमाः ।

दीप्याखंया बाजंज्वलं
दीप्याखनय्‌ परम्परागत नेवाः बाजंया जक छ्यलाबुला दु । खिं, दंगः, धाः, नाय्‌खिं, ताः, बभू, भुस्याः, छुस्याः, सिन्याल, घंगला, दबदब व प्वंगा दीप्याखंया बाजंज्वलं खः । दक्वं बाजं बाजंखलकं थाइसा घंंगला व दबदब प्याखंम्वःतय्‌के दइ । घंगला दक्वं प्याखंम्वःतय्‌सं निपां पुलिक्वय्‌ न्ह्याइसा दबदब प्याखंया लुकथं बेताः, कुमारी, भैरव व चण्ंिड थाइ । न्हापा न्हापा दीप्याखनय्‌ जुगितय्‌सं म्वाहालि नं पुइगु खः तर, यक्व दँनिसें थ्व बाजं दीप्याखनय्‌ न्यने मदु ।
दीप्याखनय्‌ उप्वः छ्यलीगु बाजं खिं, ताः, बभू व प्वंगा खः । अथेसां भैरवया प्याखनय्‌ धाः, ताः, भुस्याः व प्वंगा छ्यली । चण्डीया प्याखनय्‌ दंगः, ताः, सिन्याल व म्वाहालि (थौंकन्हय्‌ मदु) छ्यली । कुमारीया प्याखनय्‌ नाय्‌खिं, ताः, छुस्याः व प्वंगा छ्यली । भैरव व दैत्यया जुद्धय्‌ धाः, ताः, भुस्याः व प्वंगा अले कुमारी व दैत्यया जुद्धय्‌ खिं, नाय्‌खिं, ताः, छुस्याः व प्वंगा छ्यलाबुलाय्‌ हइ ।

दीप्याखंया म्ये व राग
दीप्याखनय्‌ मारसि, धनाश्री, चजा, कण, मंगल, सोरथ, भुपारी व बलारी यानाः च्यापु रागया म्ये हाली । विद्वानपिनि धापूकथं दीप्याखनय्‌ हालीगु म्येया भाय्‌ अभहट्ट भासं च्वयातःगु दु । उकी मध्यय्‌ दकलय्‌ न्हापांगु लुया संगीत तसकं पुलांगु मेमेथाय्‌ न्हने धुंकूगु जातिगान खः । मेमेगु मेया संगीतय्‌ जातिगान धुंकाः न्ह्याःगु प्रबन्ध गानया लक्षण खनेदु । दीप्याखंया म्ये प्याखंया दृष्यलिसे स्वापू मदसे प्याखं हुलाच्वंम्ह द्यःया स्तुतिकथं हाली । दीप्याखंया संगीतय्‌ दाफाया नं यक्व छ्यलाबुला दु । थ्व प्याखं न्ह्याकेत दकलय्‌ न्हापाया प्याखं द्यः ल्हाइगु दाफाया हे क्वलाःद्यः ल्हाइगु खः । अथेहे दीप्याखनय्‌ गुबलें गुबलें दाफाय्‌ थें ग्वारा म्ये नं हाली । तालया ल्याखं नं दीप्याखनय्‌ हालीगु म्येया ताल मुक्कं दाफाय्‌ छ्यलीगु ताल खः । थुकी चो, प्रताल, जति, खरजति, लंताः, पलेमां, अस्त्रा, गह्रः यानाः दाफाया न्हय्‌गुलिं ताल छ्यलातःगु दु ।

दीप्याखं हुइकीगु न्हि व थाय्या धलः
ल्याः -प्याखं हुइकीगु थाय्‌/दबू न्हि – विशेषता
१.- बिज्यापूननिया दबू, किलागः – ञंंलाथ्वः चौथिनिसें सप्तमितक प्यन्हु
२. येँ लाय्‌कूया कागेश्वर महाद्यः देगःकुं – ञंलाथ्वः द्वादसि सुथ – येँ लाय्‌कुलिइ यःसिं थनीथाय्‌ द्यः ल्हायेगु
३. किलागः दबू – क. ञंलाथ्वः अस्तमि (कायाः अस्तमि)कुन्हु चान्हय्‌ ख. येँयाःया लिपांगु न्हि ञंलागाः चौथि (नानिचायाः) -येँयाःया श्री गणेश, श्री भैरव, व श्री कुमारीया रथ थन दबूसिथं सालायंकी । श्री कुमारीया रथ दिकाः दबुलिइ दीप्याखंया कुमारी व दैत्य जुद्धया लु क्यनी ।
४. जोशी देगः जवया दबू, – न्हूघः ञंलाथ्वः चतुर्दशि (क्वःनेयाः) – येँयाःया श्री गणेश, श्री भैरव, व श्री कुमारीया रथ थन दबू सिथं सालायंकी । श्री कुमारीया रथ जोशी देगःन्ह्यःने दिकाः दबुलिइ दीप्याखंया कुमारी व दैत्य जुद्धया लु क्यनी ।
५. थाय्‌मदु दबू -ञंलाथ्वः पुन्हि (थःनेयाः)-येँयाःया श्री गणेश, श्री भैरव, व श्री कुमारीया रथ थन दबूसिथं साला यंकीबलय्‌ तकया लु अन हुइकी ।
६. वंघः दबू -ञंलाथ्वः पुन्हि (थःनेयाः) -थाय्‌मदु दबुलिइ हुइकाः ल्यंदनिगु लु अन हुइकी ।

७ महाद्यः पार्वती देगः न्ह्यःनेया दबू -ञंलाथ्वः चतुर्दसि – श्री कुमारीया रथ याः मन्याःनिगु अवस्थाय्‌ न्हूघः दबुलिं लिहां वयाः थन दक्वं प्याखंम्वः सहितया प्याखं हुइकी ।

येँयाःया क्वःनेयाःकुन्हु कुमारी रथ सालेगु लिबाःसा न्हूघलय्‌ हुइकाः ल्यं दुगु दीप्याखंया लु महाद्यः पार्वती देगः न्ह्यःनेया दबुलिइ हुइकी । थौंकन्हय्‌ येँ कालभैरव न्ह्यःनेया दबुलिइ दीप्याखं महुइके धुंकल ।

जाकि, ध्यबा व ग्वःगु ग्वय् तयातःगु सलिं । नासःपुजां कलःया लिसें किसली नं तयायंकी । भाकल यानातःगु पुजा वने लिपा लाइगु अबस्थाय् किसली भागियाकाः तयेगु याइ ।