म्ये, बाजं व प्याखं

क्वचाःखिं

थ्वँ थुइगु क्वंचा बांलूगु छप्वाः जक म्हुतु दुगु खउ दुगु नेवाः बाजं खः— क्वंचाखिं । ख्वपय् थ्व बाजंयात क्वंखिं धाइ । क्वंचा बांलूसां थ्व बाजं क्वंचा थें तग्वः जुइ मखु । थ्यं मथ्यं २५–३० सेमि जक हाकःगु थ्व बाजंया तःलय् ६–७ सेमिया फय्‌प्वाः दइ । थ्व बाजंया म्हुतुइ दापाखिंया नासः थें छ्यंगूया दथुइ खौ इला तइ । ब्वहलय् यखानाः छपा ल्हाःतं जक थाइगु दथु फुस्लुंगु थ्व बाजंयात दापाखिंयागु चीग्वःगु व ज्वनाजुइ अःपुगु स्वरुपकथं काये छिं । खिंया निपा ल्हाःया बोल क्वंचाखिँनय् छपा ल्हातं जक थाइ । भौमचा लँ स्वःवनेगु, जात्रापर्व आदि लँय् जुइबलय् जक ज्वःलाक निम्हेस्यां निगः क्वंचाखिं थाइ । दापाखिंया थें थ्व बाजंया गुहालि बाजं नं ताः व बभू खः ।
क्वंचाखिं येँ, यल, ख्वप स्वंगुलिं मू नेवाः लागाय् दुसां येँय् क्वंचाखिंलिसे बय् पुइगु बिस्कं चलन दु । यलय् व ख्वपय् थ्व बाजं अनया नौबाजाया पुचलय् जक थाइ, मुक्कं क्वंचाखिं जक थाइ मखु । बय् पुयाः क्वंचाखिं थानावलकि लँय् दुपिं खिचात उप्वः थें ख्वयाहये यःगुलिं क्वंचाखिंयात खिचाख्वःखिं नं नां बियातःगु दु ।

क्वंचाखिं बय्

क्वंचाखिं, बय्, ताः, बभू

क्वताःखिं

खौ दुगु व खौ मदुगु निथी बाजं छगू हे जुइक खिपतं स्वानाः स्वखे थाइगु क्वताःखिं अजूचायापुगु पुलांगु नेवाः बाजं खः । नासःद्यःया जवं खवं च्वनीपिं नन्दि भिन्दिं नं थजाःगु बाजं थानाच्वंगु मूर्ति थासंथाय् दु । थ्व बाजंया क्वताः, पँय्‌ताःखिं, पञ्चतालखिं, पस्ताः, पस्ताःबाजं आदि नां दु । दापाखिं थें जाःगु (गनं मृदङ्ग धयातःगु) निखें खौ दुगु बाजंया पिनेपाखे दथुइ नाय्‌खिं थें जाःगु चीग्वःगु बाजंया नासः थस्वकाः चिनातइ । थ्व बाजं निपा ल्हातं ग्वतुकातःगु बाजनय् निखें बाय् धंकातःगु बाजंया छखे थाइगु खः ।
पँय्‌ताः खलः धकाः नं धाइगु थ्व बाजंया गुहालि बाजंकथं ताः, बभू व पँय्‌ताः (क्वताःलिसे पुइगु प्वंगा) खः । क्वताःया निगः बाजंलिसे स्वताजि गुहालि बाजं यानाः न्याताजि बाजं दुगु जुयाः थुकियात पञ्चताल बाजं धाइगु व दथुइ धस्वाका तइगु बाजं थायेबलय् क्वतानाः थायेमाःगु जुयाः थुकिया क्वताः धाइगु धकाः नं न्यनेदु । यलया गंप्याखं, बुंगद्यःया रथजात्रा, येँय् जनबहाःद्यःया रथजात्रा, पञ्जरां द्यःया जात्रा, येँयाः, सम्यक दानया दिपंकर जात्रा आदि जात्रापर्वय् क्वताःखिंया ज्वलं थायेगु परम्परा दु । थिमिइ गुंला धलंगुथिं न्यायेकीगु न्यकू जात्राय् नं न्यकू पुयाः क्वताःखिं थानाः देय् चाःहिलेमाः । बज्राचार्य गुरुपिन्सं थ्व बाजं पञ्चोपचार पुजाक्रियाया झ्वलय् अभिनय यानाः न्ह्यब्वया च्वंगु दु । थ्व बाजं गुगुं नं जात्रा पर्वय् दकलय् लिपा च्वनीगु खः । यलय् बज्राचार्य, शाक्य, येँय् शाक्य, कसाः व मेमेपिं उराय्‌तय्‌सं व भ्वँतय् साय्‌मितय्‌सं नं क्वताः थाना वयाच्वंगु दु ।

क्वताःखिंया छत्वाः बोल (भ्वँत)
ता घें ता घें तपुनापु तिं ता घें ता घें ३
तपुं नापुं तिं ता घें ता घें नि ता घें तिं घें तिं ता घें घें घें ३
घ्रा निधां गर जक धां धां धां नि धां गर जक धां ३
ख ता घें घें ता घें ता तपुं नपुं ता
तपुं नापुं ता तपुं नापुं ता ता घें ता घें ता घें