चर्चा प्याखंया तिसा
बज्रयान बौद्ध धर्म अनुसारं चर्या नृत्य
यायेबलय् खुताजि तिसा छ्यली । थ्व तिसात थुगु प्रकारं दु– १) कन्थि २) मौ ३) कर्णकुण्डल ४) जबि ५) मकुट ६) दृष्टि
कन्थि
दान पारमिताया प्रतीकात्मक तिसा कन्थि खः । चर्या प्याखं हुलीबलय् कन्थि गःपतय् क्वखाइ व छातिइ लाक्क खनेदयेक तियातःगु दै । दान यायेबलय् नुगः मस्यासे दान यायेमाः, छाति चकंकाः दान याये फयेमाः धकाः कन्थियात छातीलाक्क तिसां तीगु खः ।
मौ
शील पारमिताया प्रतिकात्मक मौ खः । थ्व ल्हातिइ निपाय्सं न्ह्याइ । शील पालना याकेगु अले भिंगु ज्या व मभिंगु ज्या नं ल्हातिं हे याइ । झीगु जीवनय् ल्हाःया महत्वपूर्ण भूमिका दु । ल्हातं हे सकतां ज्या पूवंक याना बी ।
कर्णकुण्डल
क्षान्ति पारमिताया प्रतिकात्मक तिसा कर्णकुण्डल खः । झीसं न्ह्याम्हेसिया पाखें नं बांलाःगु खँ व बांमलाःगु खँ नितां न्हाय्पनं न्यने फयेके माः । अथे जुयाः चर्या प्याखंम्वलं न्हाय्पनय् कर्णकुण्डल छुनातइ । क्षान्तिया गुण मदयेकलकि मनूतय्सं खःगुं मखुगुं न्ह्यागुं ज्या नं यायेत कुतः याइ ।
जबी
वीर्य पारमिताया प्रतिकात्मक तिसा जबी खः । बज्रयान बौद्ध धर्मया क्रियाकलाप व गतिविधि यायेत बल शक्ति पिज्वयेमा धकाः जँय् जबी चिइगु खः । चर्या नृत्यय् जबी चिनातैगु धैगु प्याखं बांलाकेत जक मखु ।
मुकुट
ध्यान पारमिताया प्रतिकात्मक चर्या प्याखंया तिसा मुकुट खः । न्ह्यागु ज्या याःसां ध्यानपूर्वक यायेमाः । बज्रयान बौद्ध धर्मय् धार्मिक ज्या अथवा उपकारी आदि ज्याय् सफलता प्राप्त जुयेमा धकाः मुकुट शीरय् पुइ । मुकूट शोभायमान जक मजुसे थुकिं सकसितं ध्यानय् तयेगु ज्या याइ ।
दृष्टि
प्रज्ञा पारमिताया प्रतिकात्मक दृष्टि खः । च्वय्च्वंगु न्यागू पारमिता थःत अनुग्रहित जुलकि ध्यानदृष्टिइ प्रज्ञापारमिता दयावइ । प्रज्ञापारमिता प्रज्ञा ज्ञान खः । प्रज्ञा व उपाय नितां दतकि सम्पूर्ण शुन्यता ज्ञान लाभ जुइ ।
चर्या नृत्यया हरेक प्याखंया भेषभूषा नापनापं अलंकारया रुपय् थीथी तिसा तियातइ । गथेकि कलि, जंगीसेलया कलि, पाउजु, मोतिमाः, हिराफ्वः, मणि, रत्नमाला आदि ।
स्वांफ्वःमाः, हेराफ्वः, तायः, सुत्ताद्यः, सिखः, तपुसिखः, चिपुसिखः, द्यःअंगू, पाउजु, घंगला, नागमाः, नरशिरमाः, कवंछ्यं माः, किकिंपा, कर्णपताः
संगीत पक्ष
गुलिं चचा प्याखं रागं सुरु जुयाः प्याखं हुलाः श्लोकं अन्त्य याइ । गुलिं चचा प्याखं श्लोकं शुरु यानाः प्याखं हुली अले रागय् अन्त्य याइ । गुलिं प्याखं बाजंया धूनय् नं सुरु यायेगु याः । हरेक चचा प्याखंया थःगु हे बिस्कंया राग, ताल, मात्रा व चचा मे दु । राग धालकि नट राग, गुञ्जली राग, ललित राग, गोदग्री राग, कामोद राग, मंगल राग इत्यादि रागया चचा मृ दु । अथे हे ताल धकाः जटीताल, प्रताल, माथताल, षटन्कारताल, चस्पतीताल, चोताल इत्यादि । चचा प्याखनय् चचा मे हालीबलय् ताः जक थानाः चचा हालेगु याः । आगमय् दुने चचा हालीबलय् कान्तां दबदब थानाः थीथी राग काइ । वयां नापनापं ताः थानाः थीथी चचा मे हालेगु याइ । अले थ्वयांलिपा मूगूरु बाय् थकालिजुपाखें चर्या नृत्य सुरु यायेगु याइ । चचा प्याखनय् थीथी द्यःदेवीपिनिगु चर्या नृत्य यायेबलय् थीथी रागया नापनापं थीथी रसत नं दयाच्वनी । गुलिं चर्या नृत्य करुण रसय् लानाच्वनीसा गुलिं चर्या नृत्य रौद्र रसय् लानाच्वनी । गुम्हं द्यःपिं शान्तपिं जुयाच्वनीसा गुम्हं द्यःपिं हारांपिं जुयाच्वनी । अथे जूगुलिं सकल द्यःदेवीपिनि छगू हे किसिमयागु चर्या नृत्य जुयाच्वनी मखु ।
वाद्यवादन
बज्रयानदुने षोडशलाश्य चचा मेया कथं कया तैतःगुली ४ गू थीथी वाद्य, ४ गू थीथी नृत्य, ४ गू थीथी पुजा व ४ गू मेमेगु ब्वथला तःगु दु । ॐ बज्र बिणे हूं (एकतारेःबिणा), ॐबज्र बम्से त्राम् (बांसूरी), ॐबज्र मृदंगे ह्रीं (वाद्यवादनः खिं, मृदंग), ॐ बज्र मूरुजे अः इत्यादि ।
चर्या नृत्यय् थीथी वाद्यवादन षोडशलाश्य अनूरुपं चर्या गीत लिसें चर्या नृत्य यायेबलय् थीथी बाजंत थायेगु याः । गथेकि–
ताः, कान्तां दबदब, मृदंगा (तग्वः खिं), बम्से (बांसुरी), विणा (सितार), प्वंगा, पँय्ताः बाजं