थुलि हे नापया धाये थाकुसां मू धिमय् स्वयां चिग्वःगु धिमय् हे चिग्वः धिमय् खः । येँय् चिग्वःगु धिमय्यात यलय् पो धिमय् नं धायेगु याः । मेगु छताजि नेवाः बाजं धाः थें चिग्वःगु जुयाः थ्व बाजंयात धाःचा धिमय् नं धाइ ।
ख्वपय् चिग्वः धिमय्यात धिमय्चा धाइ । थुगु धिमय् नं तःग्वः धिमय् थें हे ज्वः पुचलय् थाइगु खः । ख्वपय् चिग्वः धिमय् (धिमय्चा) नौबाजा थाइबलय् छताजि बाजंकथं जक थाइ । चिग्वः धिमय् नं तग्वः धिमय् थें हे दयेकी । चिग्वः धिमय्या गुहालि बाजं भुस्याः खः । निगः धिमय्या छज्वःयात छजुकथं भुस्याः थाइ । चिग्वः धिमय्लिसे धुङा दइ मखुसा गुहालि बाजंकथं घौ/कँय्पु थाइ मखु ।
ल्याय्म्ह ल्यासेपिन्सं तसकं ययेकूगु थ्व बाजं थौंकन्हय् यक्व हे न्हून्हूगु धिमय् खलः नीस्वनाः छ्यलाबुला उप्वया वःगु खनेदु । न्हापा न्हापा धिमय् मदुगु नेपाःया थीथी नेवाः बस्तिइ नं धिमय् स्यनेगु थायेगु जुयावःगु दुसा विदेशय् नेवाःत दुथाय् धिमय् न्यनाच्वंगु दु । धिमय् थाइगु थाय् न्यनावं थें धिमय्लय् न्हापा मदुगु तालय् न्हून्हूगु बोलया नं विकास जुयाच्वंगु खनेदु । गथेकि न्हापा धिमय्लय् ग्वाराया धुनय् थायेगु बोल मदुगुलिइ आः वयाः थीथी ग्वाराय् नं थायेजीक धिमय् बोल दयेकाः थानाहःगु दु ।
चित्लाङ्या कपुगां, तुपिंख्यः, माझगां, कलाँतु, आदि थीथी बस्तिइ थीथी ख्वाःपाः प्याखं दु । थ्व प्याखं भिंmनिदँय् छक्वः हुइकेगु चलन दु । गणेश, भैरव, वाराही, कुमारी व महालक्ष्मी आदि द्यःपिनिगु ख्वाःपाः पुयाः तान्त्रिक विधिकथं प्याखं हुइकी । द्यःप्याखंलिसें छेँखापतिंया प्याखंम्वः तयाः थीथी पौराणिक बाखंया लिधंसाया प्याखं नं दुथ्याइ ।
दँय्दँसं कात्र्तिकया संल्हूकुन्हु श्री चम्पाकेश्वर महाद्यःया मेलाय् अन त्वकचा प्याखं धकाः ख्वाःपाः प्याखं हुइकी । त्वकचा प्याखं तौख्यः व न्हूगांया गोपाली, अम्पुद्वःया बलामि व कलाँतु व बिसिंख्यःया गमाल यानाः स्वथ्वःसिनं हुइकेमाः ।
थुपिं प्याखं मध्यय् दथुचिलं (माझगामय्) दँय्दँसं कतिंपुन्हिकुन्हु कातिप्याखं पिकाइ । जुजुया उजं कयाः यलया कातिप्याखंया स्वन्हुया प्याखं थन क्यनीगु खः । बाथः, शिकारी, माझिप्याखं आदि कातिप्याखंया थीथी लुलिसें महाद्यः, पार्वती व गंगा सूत्रधार जुयाः थीथी द्यःया ख्वाःपाः प्याखंलिसें कातिप्याखं व पौराणिक बाखंया प्याखं नं हुइकीगु थनया प्याखनय् गांया छ्ेँखापत्तिंया प्याखंम्वः दइ । दँय्दँसं प्याखं पिमकालकि गामय् महामारी ल्वय् न्यनी धइगु जनविश्वास दु । दँय्दँसं स्वयां भिंmनिदँया छक्वः थनया प्याखनय् तःम्ह द्यःपिं दइ । थ्व फुक्क प्याखं तान्त्रिक विधिकथं स्यनेकने यानाः माझगांया दबुलिइ हुइकी । बहनीनिसें न्ह्याइगु थ्व प्याखं सुथय् मेय् बलि बियाः तिनि क्वचाइ ।
खिं थानाः, म्ये हालाः व मुहालिया धुनय् थनया प्याखं हुइकी । बाखं लिधंसाया प्याखनय् सम्वाद नं दइ । थनया सम्वादया भाय् पुलांगु मैथिलि भाय्या लवज दु । कात्र्तिक नाच प्रबन्ध समितिया ग्वसालय् थुगुु प्याखं सलंसः दँनिसें मदिक्क न्ह्यानाच्वंगु दु ।
परम्परागत नेवाः बाँसुरी खलकय् थाइगु थ्व बाजं चिम्ता ज्वःलाःगु झ्यालि घानातःगु गुहालि बाजं खः । थुकियात बाजंया तालकथं छपा ल्हातं चिम्ता थें संकाः व मेगु ल्हातं झ्यालि छिलिछिलि हीकाः थाइ ।