रेडियोय् म्ये थ्वइबलय् थः जन्म जूगु थाय्या नां नं धयाहःसा गुलि ज्यू धयागु मती वःगु हुनिं जगमोहन वामिया म्हसीका हे बिस्कं जुल । लोकं अतिकं ययेकूम्ह कलाकार जगमोहन वामिं थःगु मती लूकथं थःगु नां जगमोहन मेहेर कायस्थ मतसे थःगु जन्म जूगु थाय् वादेय्याम्ह जूगुया ल्याखं नामय् ‘वामि’ तयादिल ।
ने.सं. १०५७ यंलागाः तृतिया, बसुबारखुन्हु वादेय् (चापागाउँ)या कय्मुगः, यकुत्वालय् जन्म जूम्ह जगमोहनया अबु केशवमेहेर कायस्थ खःसा मां मोहनमाया डंगोल कायस्थ खः ।
गुरु अब्दुल खाँपाखें प्रारम्भिक संगीत शिक्षा कयादीम्ह जगमोहनं गुरु मुरलीभक्त प्रधानाङ्गपाखें म्ये हालेगु, प्याखं हुलेगु व बाजं थायेगु ज्ञान कया दिलसा गुरु कृष्णमान डंगोलपाखें म्ये हालेगु गुणय् अझ दख्खल दयेकादिल ।
जगमोहनया सः, च्वसा व लसय् ‘झिंन्यान्हु मानि ब्याः यायेगु, झिलिमिलि स्वांमाः क्वखायेगु’ म्ये तसकं लोकंह्वाः । वय्कलं च्वयादीगु नेपालभाषाया म्ये वरिष्ठ म्येहालामिपिं मदनकृष्ण श्रेष्ठ, योगेश वैद्य, रमेश ताम्राकार तारादेवी, जुजुकाजी रंजित, ज्ञानु राणा, विजयनारायण मानन्धर, संगीता शाक्यपिन्सं हालातःगु दु । वय्कलं च्वयादीगु नेपालभाषाया म्ये ‘छं दुःख स्यूगु खनाः जिगु नुगः हील मिसा’, ‘म्हुतुइ छता मनय् छता याये मते सिन्तलि तता’, ‘उखें मलाः थुखें मलाः’, ‘ज्ञानी मय्जु झीगु खँ थौं’, ‘बागः मिखां स्वय्मते यःमैं’, ‘चा हे मचायेक बैंया रंग जिगु’, ‘भ्वय् वनाः वःम्ह मैंचा’, ‘मैं धाय् ला मय्जु धाय् ला?’, ‘साझवाः हाकुचा गुलि जक न्यासिचाः’ थें जाःगु म्ये अतिकं लोकंह्वाःगु खःसा थुगु म्ये पिदंगु म्येचाः “वामिया दबू” नं संगीत ख्यलय् बिस्कं छाप दुुगु म्येमुना खः । वय्कःया सः दुथ्याःगु ‘लाय्लामा’ म्येमुनाया (न्यागूगु ब्व) व “पुष्पाञ्जली भाग २” नं वय्कःया म्येमुना कृति खः ।
रेडियो नेपालय् नेवाः व खस नेपाली भाय्या म्ये हालाः स्वर परीक्षा उत्तीर्ण जुयादीम्ह जगमोहनया नेवाःम्ये अतिकं लोकं नं ह्वात । नेपालभाषाया ज्याझ्वः “जीवन दबू”पाखें वि.सं. २०१८ सालनिसें २२ सालतक वय्कलं ६० पुसिबें अप्वः म्ये हालादिल । नापं वय्कलं ३०० पु ति भजन व जीवन दर्शनया सृजना पिथना दिल ।
जगमोहन वामिं च्वयाः स्यनादीगु नाटक “घटनाया चक्र”, अले च्वयादीगु, निर्देशन नापं अभिनय नं यानादीगु ख्यालः “गुथिपाः”, नाटक “दुःखीया लँपुइ” खःसा ३ गू टेलिप्याखनय् नं वय्कलं अभिनय यानादीगु दु ।
थःगु जन्मथासय् संगीतलिसें शिक्षा, स्वास्थ्य, सुरक्षा, साहित्य, धर्म, संस्कृति, सम्पदाया ख्यलय् सक्रियम्ह वय्कलं बज्र सिरपाः ललितपुर (ने.सं. १११९), थिमिकला परिषद्पाखें म्ये प्रतिभा सिरपाः (ने.सं. १११५), बौद्ध संंगीत जागरण म्ये धेंधेंबल्लाः कासाय् उत्कृष्ट म्ये च्वमिया सिरपाः (२०६५) त्याकादीगु दु । पेजथ्री नेपालभाषा पिपुल्स च्वाइस अवार्ड (ने.सं. ११३३) लिसें सलंसः संघसंस्थां वय्कःया गुण लुमंकुसें हंगु दु । वय्कःया म्येचाः “वामिया दबू” नामं हे “जगमोहन वामि एकल संगीत साँझ” नं जूगु जुल । ने.सं. ११४३ चिल्लागाः सप्तमि, मंगलबारखुन्हु ८६ दँया बैंसय् वय्कलं थुगु धर्ती त्वःतादीगु खः ।
जति नं ७ मात्राया जुइ । स्वंगू मात्राया छगू विभाग व निगू मात्राया निगू विभाग यानाः मुक्कं स्वंगू विभाग दइ । ताः थायेबलय् १ मात्राय् तिं ४ मात्राय् तिं ६ मात्राय्् छु जुइ । जयनमो श्री बुद्ध, नारायणजु आदि मे जति तालय् लानाच्वंगु दु । दाफा संगीतया थीथी ग्वारा चालि व पञ्चबुद्ध, महामञ्जुश्री, कुमारी आदि चचा मेय् नं जति ताल दुथ्याना च्वंगु खनेदु । जति तालयात थाय् थासय् खैजति व खस्ती नं धायेगु यानाच्वंगु खनेदु ।
मात्रा/विभाग :
१ २ ३ । ४ ५ । ६ ७
तिं तिं छु
जय श्रेष्ठ नेपालभाषाया न्हापांगु संकिपा “सिलु”या नायः खः । बिसं २०११ फागुन ४ गते किपूया इताछेँ त्वालय् जुयादीम्ह वय्कःयागु वास्तविक नां जुजुभाई महर्जन खः । कलाकःमि जय श्रेष्ठया अबु भाइचा महर्जन व मां लालमाया महर्जन खः । मचांनिसें नाटक व प्याखनय् नुगः क्वसाःम्ह वय्कलं “सीमाको अन्तिम प्रहर” नांयागु खस नेपाली भाय्या नाटकं अभिनय यात्रा न्ह्याकादिल । अनं लिपा गौतम बुद्धया बाखंया लिधंसाय् “निर्वाण मार्ग” नांयागु नेवाः नाटकय् भगवान बुद्धया भुमिकाय् म्हितादिल । सिलु धुंकाः भाजु श्रेष्ठ म्हितादीगु मेगु नेवाः संकिपा “बांलाः मय्जु”यात नेपाल सरकार चलचित्र विकास बोर्डया ग्वसालय् जूगु राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार ज्याझ्वलय् दकलय् बांलाःगु संकिपाया सिरपातं छायेपिउगु दु । कलाकःमि जय श्रेष्ठं संकिपा बाहेक सुलाः सुलाः मतिना याइगु, कान्हे मैंचा मंसीर महिनास , लिउ लिउ वयाः हायेके मते, हाकुसि पतासि ह्याँउ स्वां, मन्जुश्री द्यैके वनाः म्येया भिडियो लगायतया लिपांगु इलय् आपालं म्युजिक भिडियोलय् अभिनय यानादीगु दु । भाजु जय श्रेष्ठं नेवाः जक मखु खस नेपाली भाय्या नं यक्व संकिपा म्हितादीगु दु । रक्षा, कलाकार, सम्झौता, जीवनयात्रा आदि वय्कः नायः जुयादीगु संकिपा खः । अथेहे कलाकःमि शिव श्रेष्ठनाप “सक्कली नक्कली” संकिपाय् नं भाजु जय श्रेष्ठं ज्या यानादीगु दु ।
जयदेव तसकं लोकंह्वाःम्ह झिंनिगूगु शताब्दिया संस्कृत भाय्या कवि व संगीतज्ञ खः । बसन्त ऋतुसं भगवान कृष्णया राधा व गोपिनीलिसेया मतिना विषयया रागय् हनातःगु चिनाखँ ‘गीत गोविन्द’या निंतिं कवि जयदेव तसकं जाः । कृष्णसिबें राधायात च्वन्ह्याका तःगु थुगु चिनाखँयात हिन्दू भक्ति आन्दोलनया ज्वः मदुगु साहित्यकथं नालातःगु दु । नेवाःतय्सं गीत गोविन्दया म्ये भजन व दापाय् हाला वयाच्वंगु दु । गीत गोविन्दया आपालं राग दापाया रागलिसे ज्वःलाः । दापाम्ये सफुलिइ म्ये च्वयेगु तरिका नं गीत गोविन्दय् थें खः । उकिं नेवाःतय्गु दापा संगीतय् गीत गोविन्दया यक्व प्रभाव खनेदु ।
गीतगोविन्द
संस्कृत साहित्यया १२ गूगु शताब्दीया महाकवि जयदेवं चिनातःगु काव्य रचनाया (म्येया) शृङ्खलायात ‘गीत गोविन्द’ धाइ । महाकवि जयदेव रचित थीथी २५ पु म्ये (काव्य रचना) झीथाय् स्वनिगःया थीथी पुलांगु भजनया म्ये सफुलिइ दुथ्यानाः संग्रहित व सुरक्षित जुयाच्वंगु दु ।
थुपिं २५ पु म्येत मध्यय् न्हापांगु म्ये ‘प्रलयोपया–धिजलेधृत’ धाःगु भगवान श्रीकृष्ण/विष्णुया दशावतारया बारेया खः । दकलय् लिपांगु २५ पुगु म्ये ‘मधुमथन मूर्तिवर विन्दुकर’ धाःगु गंगामाइया बारेया खः । थ्व बाहेक मेमेगु २३ पु थीथी रचना भगवान श्री कृष्ण व राधाया श्रृङ्गार रसया काव्य रचना (म्ये) खः ।
नेवाः भजन परम्पराय् ‘गीत गोविन्द’ म्येया तःधंगु प्रभाव लानाच्वंगु दु । स्वनिगःया आपालं पुलांगु भजनय् भजनया शुरु हे थ्व हे गीत गोविन्दया निपुगु म्ये ‘श्रितकमलाकुच मण्डल’पाखें यायेमाःगु परम्परा थौंतक नं ल्यनाच्वंगु दनि । गनं गनं भजनय् ‘खास खास तिथि एव पर्व दिनय् गीत गोविन्दया लिपांगु ‘मधुमंथन मूर्तिवर’ धाःगु छपु त्वःताः मेगु २४ पु म्ये छन्हुं हे हालेगु परम्परा नं दुगु खः, तर थौंकन्हय् थ्व चलन मदये धुंकल ।
गीत गोविन्दया लिपांगु म्ये कवि जयदेवया अन्तिम अवस्था, मृत्युशय्या (अर्घजलय्) लानाच्वंगु अवस्थाय् ‘गंगामाइ नं दर्शन ब्यूगु हं ।’
थ्व हे अवस्थाय् गंगामाईयात प्रणाम यानाः वसप्वलया स्तोत्र प्रार्थना यायेकथं चिनातःगु जूगुलिं थ्व म्ये देसय् दुने हाले मज्यू, गंगा खुसि सिथय् जक हालेमाः । कथंकदाचित देसय् दुने महासे मगाःगु अवस्था जुल धाःसा ‘लःथल’ छगः जक जूसां न्ह्यःने तयाः थ्व म्ये हालेमाः धयागु लोकधापू दु ।
यलया बुंगद्यःया मृदंग भजन, यल लाय्कू (मंगःत्वाः)या भिंद्यःया दाफा भजन व कृष्ण देगःया भजनया पुलांगु म्ये सफुली गीत गोविन्दया दक्वं चना प्रचलित नेवाः आखलं च्वयाः संग्रहित व सुरक्षित जुयाच्वंगु दु । थ्व बाहेक स्वनिगःया मेमेगु
पुलांपुलांगु भजनया म्ये सफुली नं संग्रहित व सुरक्षित जुयाच्वंगु दु ।
यलया पुलांगु नेवाः बस्ति जलया जल प्याखं नेपाःया दकलय् पुलांगु प्याखं खः । हरसिद्धि देवीया प्याखं जूगुलिं जल प्याखंयात हरसिद्धि प्याखं नं धाइ । थ्व प्याखं न्हापा नाटककथं क्यनीगु खःसा लिपा ख्वाःपाः पुयाः ल्हुइगु जूगु खः । थ्व प्याखनय् ख्वाःपाः पुयाः नं प्याखंम्वःपिन्सं भाषा ल्हाइ ।
जल प्याखं दच्छिया निक्वः यःमह्रिपुन्हिकुन्हु व होलिपुन्हिकुन्हु हुइकेगु याइ । भिंmनिदँय् छक्वः थिंलापुन्हि व होलिपुन्हिया प्याखं धुनेव जल प्याखं येँ, यल, ख्वप, धौख्यः, पन्ति, दोलखा, थैव, वादेय्, थेच्व, बुंग, फम्पि आदि थाय्थासय् हुइके यंकेमाः । मेबलय् जलय् जक हुइकी ।
हरिसिद्धि पुराणया लिधंसाय् कलिगत सम्वत् २०६० (बिक्रम सम्वत् न्ह्याये ९४ दँ न्ह्यः) दयेकातःगु जलप्याखं पुलांगु जुयाः नं इलय् ब्यलय् त्वाः दःगु दु । गोपालराज वंशावलिइ नेसं. ४९५ य् जल प्याखं हुइकल धकाः च्वयातःगु दु । यक्वतक लोप जुयाः देविं पूmच्व गुँइ सिँ काःवंम्ह यलया तान्त्रिक (गयोजुजु) गयोबाज्याया चेलायात प्याखंया दर्शन बिल । थ्व खँ गयोबाज्यायाथाय् थ्यन । अले गयोबाज्यां येँया जुजु अमर मल्ललिसे सहलह यानाः तान्त्रिक साधना यानाः हाकनं प्याखं न्ह्याःगु खः । गयोजुजुं थ्व प्याखं थ्यासफुलिइ च्वयातःगु दु । अनं लिपा नं थ्व प्याखं दिसेंलि जुजु प्रताप मल्लं प्याखंया नीति नियम दयेकाः हाकनं न्ह्याकूगु खः । न्हापा नेपाल मण्डलया थाय्थासय् हुइकेमाःगु थ्व प्याखं यलया जुजु सिद्धिनरसिंह मल्लं जलय् जक हुइकेगु यानाबिल । मुक्कं १९ म्ह प्याखंम्वः दुगु जल प्याखं दकलय् न्हापा जोगी बाजं, काहा बाजं, दमाहा व पुजारी बाजंलिसे द्यः ल्हायेगु धकाः दबुलिइ वइ । वयां लिपा भक्तजनया पुजा फये धुनेवं दक्वं नासःद्यः आराधना यायेत नीव धाःथाय् वनी । अनं लँ प्याखं धकाः लँ दुच्छि प्याखं हुहुं सकलें नीव व देगःया दथुतक लिहां वइ । देवगण सकलें ब्वयावःगु भनं दबुलिइ तक ब्वाँय् वइ । अले जल प्याखंया मूप्याखं न्ह्याइ ।
जलप्याखंया लु छसिकथं थुकथं न्ह्याइ ।
१. मूद्यः पाः
२. भैरव पाः
३. बिक्रमादित्य पाः
४. कुमारी पाः
५. नारां पाः
६. तमन्ना ऋषि
७. नगन्ना, दिंचा
८. ब्राह्मण
९. किसि, धिन्चोमाजु, सिकुमाजु, पूmच्वमाजु
१०. गणेश, कर्णकेशरी, सुवर्णकेशरी
११. कौमारी, अग्निदेवता
१२. हनुमान, दिंचामचा (तुकुतुकु)
१३. राजसिंह, जुजु, नारद
१४. प्यम्ह जुजु, बिक्रमादित्य व नारद
१५. राम, राक्षस (मारिच), सुग्रीव, नारद
१६. बालि (नाङ्गी), तारा, भैरवी, कुमारी, माहेश्वरी,
सुग्रीव, राम
१७. वेताल व कुबेर
१८. सुग्रीव, तारा, नारद, अंगद, माली
१९. किसि व ईन्द्र
दकलय् न्हापां अष्टमातृकाया प्यज्वः व जुजु बिक्रमादित्यया छज्वः यानाः न्याज्वः प्याखंम्वःपिं दबूया दथुइ प्याखं हुली । दम्वःखिं व भुस्याःया तालय् प्याखं हुलेगु झ्वलय् जव ल्हातं खड्ग व देय्पा ल्हातं त्वाकः (ढाल) ज्वनीपिं प्याखंम्वलं छम्हेसिनं खड्गं पाःगु मेम्हसिनं त्वाकलय् फयाकाइ । थ्व धुनेव तमन्ना ऋषिया प्याखं हुली । तुयूगु मतू पुयाः जव ल्हातं यःमह्रि बांलूगु ज्वँसा ज्वनाः प्वंगा, दम्वःखिं व भुस्याःया तालय् तमन्ना ऋषि जुइम्ह प्याखंम्वः प्याखं हुली । थ्व प्याखं दीवं मचा मदुपिं मिस्त ब्याँय् वनाः उम्ह प्याखंम्वःया पालि भ्वपू वनी । न्हापालाक्क पालि भ्वपुइम्हेसिया काय् बुइ धइगु मान्यता दु । थ्व धुनेवं प्याखं स्वयाच्वंपिन्त ग्वंसिँ च्याकीपिन्सं चासि इनाबी । प्याखं स्वइपिन्त चान्हय् नयेत इनाबीगु समय्बजियात चासि धाइ ।
जल प्याखंया भिंmच्यागू लूमध्यय् भिंmखुगूगु लुकथं बालि (नाङ्गी), तारा, भैरवी, कुमारी, माहेश्वरी, सुग्रीव व राम दुगु नाङ्गी क्वः दइगु लु हे मू लु खः । थुगु लुइ सुग्रीवलिसे ल्वाः मवनेत तारां बालियात इनाप याइगु, सुग्रीव व बालिया युद्ध व रामं बालियात वाणं कयेकीगु, बालियात त्रि–शक्तिया शक्ति मदइगु व दकलय् लिपा बालि (नाङ्गी) क्वःदइगु क्यनी । वयांलिपा बालि जुइम्ह प्याखंम्वःयात कापतं त्वपुइकाः देगःदुने यंकीसा बालिया छ्यँ ध्यनाहःगु कथं सुग्रीवं छ्यं ल्हाःतय् ज्वनाः दबू छचाः उलाः पिहां वनी । प्याखं क्वचायेव कन्हय्कुन्हु पुजारीपिन्सं जलया प्रशासक, बलिया दातापिं व व्रत च्वंपिन्थाय् छेँय् छेँय् वनाः प्रसाद युं वनी । प्रसाद ब्यू वःपिं पुजारीयात छेँयापिन्सं नकाःत्वंकाः दक्षिणा बीमाः ।
जलद्यः (हरसिद्धि देवी)
हरसिद्धि नांया देवीया उत्पत्ति भारतया उज्जैनय् जूगु खः । नेपाःया जलय् थें अन नं देगलय् देवीया मूर्ति मदु । हरिया शक्ति हरि व हरि हे हरसिद्धि खः । जलया हरसिद्धि देय्गलय् पश्चिम स्वःगु स्वंगः कलश थापना यानातःगु दुसा छगः कलश दक्षिण स्वः । स्वंगः कलश ब्रह्मा, विष्णु व महेश्वरया शक्तिकथं त्रि–शक्ति खः । उकिं हरसिद्धियात त्रि–शक्ति देवीकथं माने याइ । दक्षिण स्वःगु कलश नासःद्यः नृत्येश्वर खः ।
जलद्यः (हरसिद्धि) देगःया पुजारीगण
हरिसिद्धि देगलय् मुक्कं २९ म्ह पुजारी दइ । उकी १० म्ह च्यामुले, ३ म्ह मूद्यः व १६ म्ह देवगण दइ । थुपिं हे २९ म्ह पुजारीपाखें हरिसिद्धि प्याखं न्ह्याकी । पुलांपिं पुजारीपिन्सं न्हूपिन्त लच्छितक प्याखं स्यने धुनेवं ख्वाःपाः मदयेक स्वां तपुलिं पुयाः सकसियां न्ह्यःने प्याखं हुली । वयां छुं न्हिलिपा थिंलापुन्हि न्ह्यः मतू व वसतं पुनाः मू प्याकेगु धकाः प्याखं हुली । थ्व नितां प्याखं भिंmनिदँय् छक्वः जक जुइ ।
सिथि च्वनीगु
हरिसिद्धि प्याखं झिंनिदँय् छक्वः न्हूधाः यायेमाः । थुकियात सिथि च्वनीगु धाइ । थुकिइ प्यता ज्या याइ ।
कलश थापना— पुलांगु कलश पुखुलिइ वांछ्वयाः साइतय् न्हूगु कलश दयेकाः जज्ञय् थापना यानाः तान्त्रिक पुजा यायेधुंकाः देगलय् थापना याइ ।
ख्वाःपाःया लंपु छायेगु— प्याखनय् छ्यलीगु ख्वाःपाःयात साइतय् पुंयाथाय् रङ्गरोगन याकेधुंकाः हरिसिद्धिया देगलय् स्वनी ।
वसः दयेकेगु— झिंनिदँय् छक्वः थ्व प्याखंया दक्वं वसः न्हूगु दयेकी ।
पलेसा तयेगु— झिंनिदँया दुने मदुपिं प्याखंम्वःया थासय् तःधीम्ह काय्यात पलेसा भर्ना याइ । तःधीम्ह काय्या छुं खू दुसा मेपिं काय् बाय् छय्मचा पलेसा तइ ।
दिंचामचा
जलप्याखंया झिंनिदँया न्हूधाः याइबलय् वा महाःपिं, म्हय् छुं खू मदुपिं निम्ह मिजंमस्तय्त नं पुजारीकथं थापना याइ । थुमित दिंचामचा धाइ । थुमिसं देगःया सुचुकुचु यायेगुलिसें प्याखनय् नं ब्वति काइ । झिंनिदँ लिपा मेगु सिथि च्वनीबलय् न्हूपिं भर्ना मजूतले देगःया मू सेवक थुपिं दिंचामचा जुइ ।
गण मुनेगु
थिंलापुन्हि व होलिपुन्हिया प्याखं पिकाये छवाः न्ह्यः अस्तमिकुन्हु बहनी सकलें पुजारी मुनाः प्याखं पिकायेत सहलह ब्याकी । थुकियात गण मुनेगु धाइ । देगलय् पुजारी मुनकि दक्वं पुजारीया छेँय् छेँय् वनाः दिंचामचातय्सं “हे भाजु कुचु पाचु ज्वने मदु, छपाः लासाय् द्यने मदु ।” धकाः उजं ब्यू वनी ।
खः यंकेगु
झिंनिदँया सिथि च्वनीगु दँय् जल प्याखं जलं पिने यंकी । थुकियात खः यंकेगु धाइ ।
खोलामचा
जल प्याखंया नातकय् निम्ह दिंचामचा मध्यय् मिसा खलपात्र तारा जुयाः ब्वति काइम्हेसित खोलामचा धाइ ।
तिसा सिलेगु
दँय्दँसं जल प्याखं पिहां वइगु थिंलापुन्हि छन्हु न्ह्यः पुंतपाखें प्याखंया दक्वं तिसा सफा याइ । थुकियात तिसा सिलेगु धाइ ।
सुलुक्क ग्वःलाःगु सिँयागु बाजं दाँया बाय् तबलाया म्हुतुइ छ्यंगुलिं भुनाः दथुइ खौ इलातइ । सुर थकाये क्वकायेत तबलाया हाकःछि सालातःगु छ्यंगूया तंया (तान) दथुइ सिँया गट्टा काका तइ । तबलां उप्वः थें तिसःया बोल पिज्वइ ।
जिवित जल्मी नामं म्हस्यूम्ह लोकंह्वाःम्ह संगीत संयोजक जिवित महर्जनया जन्म ने.सं. १०९५ तछलागाः चह्रे, मंगलबारखुन्हु अबु जीवन महर्जन व मां पलुं महर्जनया कोखं येँया मखंगल्लि, न्हूसतकय् जूगु खः ।
संगीत ख्यलय् मचांनिसें हे नुगः क्वसाःम्ह जल्मिं थःगु पूर्खाया थाय् यलया जलदेय्या नामं थःगु नामय् ‘जल्मि’ कथं म्हसीका घानादीगु खः ।
२०५९ सालय् कर्णदासया सलय् अतिकं लोकंह्वाःगु म्ये ‘जन्मिँदा एक्लै’ वय्कःया न्हापांगु संगीत व संगीत संयोजन जूगु म्ये खःसा जुजुकाजी रंजितया सलय् लोकंह्वाःगु नेपालभाषाया म्ये ‘यः मां छंगु गुणया पलेसा’ न्हापांगु संगीत संयोजन यानादीगु म्ये खः । वय्कःया न्हापांगु संगीत जुजुकाजी रंजितया हे सलय् थ्वःगु लोकंह्वाःगु म्ये ‘जितः स्वयाः मिखा भाय् यानाः’ खः ।
रत्नशोभा महर्जनया सः, निर्मलरत्न शाक्यं च्वयादीगु व मनराजा नकःमिया लसय् नेपालभाषाया अतिकं लोकंह्वाःगु म्ये ‘लिक्क वयाः जितः धाल वं’या संगीत संयोजक जल्मिं थुगु ख्यलय् निद्वलं मयाक म्येय् संगीत संयोजन यानादीगु दुसा ‘मतिना यानागु जिं उलिमछि दत’, ‘सचिका चिनाः’, ‘यःमां छंगु गुणया पलेसा’, मदनकृष्ण श्रेष्ठ व हरिवंश आचार्यया दोहरी म्ये ‘हरिमाया खः जिगु नां’, मदनकृष्ण श्रेष्ठया हे ‘हथाय् चाय् मते’, ‘खुला खुला दत थःछेँय् वंगु’ थें जाःगु म्ये उकी दुथ्याः ।
नेपालभाषाया संकिपा ‘पानवति’इ दुथ्याःगु लोक म्ये ‘व छु गल्ली थ्व छु गल्ली’यागु न्हूपहलं यानादीगु संगीत संयोजन नं लोकं ह्वातसा वय्कलं ‘जिपिं बदमास मखु’, ‘बांलाः मय्जु’, ‘ग्यानापु स्टाइल’ ‘पानवती’ लिसें ७ गू नेपालभाषाया संकिपाय् संगीत संयोजन यानादीगु दु ।
द्वःछिपुं मल्याक खस नेपाली भाय्या म्येय् संगीत संयोजन यानादीम्ह वय्कःया ‘जन्मिँदा एक्लै’, ‘म मरेको छैन’, हरिवंश आचार्यया ‘सारंगी रेटौंला’, ‘बुढो हुन मन छैन’ थें जाःगु लोकंह्वाःगु संगीत संयोजन उकी दुथ्याः ।
म्येहालामिकथं नं म्हसीका दुम्ह जल्मिं न्हापां हालादीगु म्ये वय्कलं हे संगीत व संगीत संयोजन यानादीगु, सुशील राजोपाध्यायं च्वयादीगु ‘गुलेलीको चोट’ खःसा वय्कलं नविन चित्रकारं च्वयादीगु ‘भुल्न चाहन्छु हरेक बाचा’ नं हालादीगु, संगीत व संगीत संयोजन यानादीगु म्ये खः ।
२० पुति नेवाः म्ये हालादीम्ह वय्कःया न्हापांगु नेवाः म्ये विनोद जल्मिया च्वसा व लसय् थःगु हे संगीत संयोजन यानादीगु ‘जि छंगु गल्लीइ’ खःसा नेवाः म्ये ७५ पुं मल्याक संगीत तयादीम्ह वय्कलं २५ पुति खस नेपाली भाय्या म्येय् संगीत तयादीगु दु ।
वय्कलं दकलय् बांलाःम्ह संगीत संयोजक पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड ११४२, नेपालभाषा स्टार म्यूजिक भिडियो अवार्डय् निक्वःतक दकलय् बांलाःम्ह संगीत संयोजकया अवार्ड नं त्याकादीगु दुसा नेपाःया राष्ट्रपतिपाखें नातिकाजी संगीत सम्मान २०७६ पाखें नं सम्मानित जुयादीगु दु ।
लजगाःकथं मरि पसः ‘आरती स्विट्स्’ न्ह्याका च्वनादीम्ह वय्कः लोकंह्वाःम्ह संगीतकःमि विष्णु जल्मिया छय् खः ।
संगीतकःमिपिं
जीवन राजोपाध्याय
मां इन्दिरा राजोपाध्याय व अबु धर्मानन्द राजोपाध्यायया कोखं ने.सं. १०८० चौलाथ्वः दुतिया, मंगलबारखुन्हु च्वखाछेँ गल्ली, येँय् कलाकार जीवन राजोपाध्यायया जन्म जूगु खः । चित्रकलायात हे लजगाः यानादीम्ह राजोपाध्यायं त्रिभुवन विश्वविद्यालय ललितकला क्याम्पसं स्नातक यानादीगु दु । थौंकन्हय् डल्लु आवाश क्षेत्रय् च्वनादीम्ह थ्वय्कः ने.सं. १०९९ दँनिसें चित्रकला, कार्टुनकला व डिजायन कलाय् नं सक्रिय जुया च्वनादीगु दु । थ्वय्कलं खुकःगु राष्ट्रिय खेलकूद धेंधेंबल्लाःया लोगो २०६८, नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानया लोगो दयेकेगु निंतिं जूगु धेंधेंबल्लाः २०६६, सडक प्रयोगकर्ता नेपाल सन् १९९६ या लोगो धेंधेंबल्लाखय् न्हाप सिरपाः त्याकादीगु दु । अथे हे मेमेगु थीथी धेंधेंबल्लाखय् आपालं सिरपाः त्याकादीगु दु । नेपाःया थीथी जिल्ला, भारत, बंगलादेश, थाइलैण्ड, जापान, इथियोपिया, बेलायत, बेल्जियम आदि थासय् थःगु ६३ गू स्वयां उप्वः चित्रकला ब्वज्या याना दीधुंकूगु दु ।
नेपाःया चित्रकला ख्यःया खँ ल्हायेबलय् नां मकासें मगाःम्ह राजोपाध्यायया थीथी संघ संस्थाय् आबद्धता दु । आधुनिक कलाकार समाजया मूछ्याञ्जे, नेपाल जलरंग समाजया मूछ्याञ्जे, नेपाल कला परिषदया कार्यकारी सदस्य जुयाः ज्या याना च्वनादीगु दु । ताःईनिसें कलाकारिताया ख्यलय् थ्वय्कलं यानादीगु योगदानयात च्वछासें नेपाल कला परिषदपाखें रंगलाल वाङदेल स्मृति पुरस्कार २०५६, नेपाल ललितकला प्रज्ञा प्रतिष्ठानपाखें दोश्रो राष्ट्रीय कला प्रदर्शनी २०६९ स विशेष पुरस्कार, नेपाल व्यवसायिक कलाकार संघपाखें अमात्य कला पुरस्कार २०७५, नेपाल सरकार संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उद्दयन मन्त्रालयपाखें प्रादेशिक प्रतिभा पुरस्कार २०७८ पाखें सम्मान याःगु दु ।
ज्यां कृषिविद् भाजु जीवनलाल मास्के म्येहालामि, च्वमि अले संगीतकार खः । जीवन दबू ज्याझ्वलय् थःगु म्ये न्ह्यब्वया दीधुंकूम्ह वय्कःया ‘ईया इनाप’ क्यासेट २०५५ सालय् पिदंगु खः । सूर्यकुमार श्रेष्ठया रचना, सुरेशकुमार श्रेष्ठया संगीतय् वय्कःया याकःसः दुथ्याःगु थुगु म्येमुना लिपा २०५६ सालय् ललिता मानन्धरया याकः सलय् ‘छन्त जिं ययेकाच्वना’ पिथनादिल । थुगु म्येचाःनापं मेगु म्येचाः ‘मतिनाया परिभाषा’या लिसें निचाः म्येचाः थुगु हे न्हिखुन्हु विमोचन जूगु खः । वय्कःया ‘छंगु जिगु संस्कार’, ‘संसार पासा जुल’, ‘दसु’, ‘छंगु मिखाय्’, ‘प्रभु’ (नेपाली भजन), ‘चाकःलिं झी पासापिं’, ‘जिन्दगी’, ‘छं नं यल, जि नं यल’ नापं १४ चाः म्येचाः पिदने धुंकूगु दु । गुकी ११ चाः नेपालभाषाया म्येचाः व ३ चाः खस नेपाली भाषाया म्येमुना पिदंगु खः । वय्कःया ‘जिन्दगी’ म्येमुनापाखें ने.सं. ११३० या पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड त्याकादीगु दु ।
संगीतकार जुगल डंगोल २०२७।११।७ सालय् अबु प्रेमकृष्ण डंगोल व मां लालमाया डंगोलया कोखं यलया थेचोय् जन्म जूगु खः । २०४८ सालंनिसें म्येय् लय् तयेगु व संगीत संयोजन यानाः वया च्वनादीम्ह डंगोलं ‘ल्याय्म्ह जुल जि नं’ म्ये नं हालादीगु दु । संगीतय् स्नातक अध्ययन यानादीम्ह संगीतकार डंगोलं दाफा संगीत बारे नं अध्ययन अनुसन्धान यानादीगु दु ।
वय्कःया खस नेपालीभाषाय् मचा म्येमुना, पप, आधुनिक व गजल म्ये पिदने धुंकूगु दु । नापं हिन्दी म्ये नं पिदनेधुंकूगु दु । अथेहे वाद्यवादनपाखे नं तःगू म्येचाः पिथनेधुंकूगु दुसा नेपालभाषाया संकिपा ‘हिसिमति’ लिसें खस नेपालीभाय्या झिगू संकिपाय् संगीत बियादीगु दु । नेपालभाषाया ‘जितः यःम्ह मय्जु’, ‘यःमां’, ‘मन’, ‘यच्चुगु सर्गः’, ‘सिरपाः’, ‘मतिनाया चिखि’, ‘लिफः तुलाः न्हूगु’, ‘ऋतुया लसं पिज्वःगु’, ‘मिखाया भाय्’ म्येमुना पिदनेधुंकूगु दु । ६०० पु सिबें अप्वः म्येय् संगीत तयादीम्ह संगीतकार डंगोलं २००० सिबें अप्वः म्येय् संगीत संयोजन यानादीगु दु । वय्कलं थम्हं यानादीगु सृजनापाखें राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार २०६५, डि सिने अवार्ड २०६६, विन्ध्यवासिनी म्यूजिक अवार्ड २०७२, विन्ध्यवासिनी म्यूजिक अवार्ड २०७४, पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड २०७०, २०७४, स्टार म्यूजिक भिडियो अवार्ड २०१९, पिम नेपाल फिल्म फेस्टिभल २०२१ य् सर्वोत्कृष्ट संगीत निर्देशक, नेपालभाषा एकेदेमीपाखें दान्यहिरा हःपाः सिरपाः त्याकादीगु दुसा लूनिभाः सम्मान २०७९ पाखें सम्मानित जुयादीगु दु ।