नेपालभाषाया न्हापांम्ह लोकगायककथं लोकरत्न तुलाधरयात हनातःगु दु । शास्त्रीय, लोक फुक्कं कथंया म्ये हालीम्ह स्यनीम्ह, थ्वय्कःया जन्मलिसें नेपालय् डिस्क रेकर्ड दुहां वःगु खःसां वय्कःया सलय् छपु हे म्ये डिस्क वा म्येचालय् पिदंगु खने मदु । सन् १९५६ जून पाखे लण्डन युिनर्भसिटीपाखें संगीतया अन्वेषण यायेत झाःम्ह डा. बाकं वय्कःयात न्यय्पुं मल्याक म्ये हायेकाः भरे यानायंकूगु खः । उगु म्ये आः नं व्रिटिश लाइब्रेरी सुरक्षित यानातःगु दनि । अन वय्कःया सलय् दुगु छुं छुं म्ये खः
– गुरु मण्डला (पूजा मन्त्र)
– हाय हाय बालख
– नु यो रानी
– स्वय्म्भुइ कार्तिकबलय् व बाह्रमासे भजन म्ये
– नमो बुद्धाय (स्वय्म्भुइ सुथय् हालीगु भजन)
– बुद्ध लुम्बिनी वंशया म्ये
– उति मञ्जुश्री
वि.सं ४७६ स स्वयम्भु ल्ह्वनेज्या लुमंके भजन
– अतासिकु– स्वयम्भु वनीबलय् लँय् हालीगु भजन
वःलाः सपना लानाः धिमे व धुँन्या सयेकः वःपिं मस्त । त्वाः खलःया कय्तापुजा याये धुंकूपिं काय्मस्त जुइ । मेगु समुहयात धिमे मस्यंतले थुपिं न्हूस्यमि जुइ ।
लँय् वनीबलय्, पाः गइबलय् तःक्वः लिसा कयाः थाये जीगु धिमय् बोलयात न्ह्याः धाइ ।
न्ह्यू बज्राचार्य नेवाः व खस संगीत ख्यलय् तसकं लोकंह्वाःम्ह म्येहालामिलिसें लय्चिनामि खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०८४ यंलाथ्वः नःमि, मंगलबारखुन्हु येँया ओमबहालय् जूगु खः । थ्वय्कःया अबु परमानन्द बज्राचार्य व मां कृष्णदेबी बज्रचार्य खः ।
थ्वय्कः वि.सं. २०३१ सालपाखे माउथ आर्गनय् थःगु प्रतिभा न्ह्यब्वयाः दबुली दंझाःम्ह खः । च्यागू तगिमय् ब्वना च्वंबलय् हे छपु राष्ट्रिय म्येय् संगीत तयादीम्ह थ्वय्कः त्वाःबहालय् जुयाच्वनीगु सांगीतिक ज्याझ्वः व संगीत सर्जकपिनिगु प्रभावं नं थुगु संगीत ख्यलय् वयेत लँपु जुयाबिल । लिपा फर्पिङ स्कूलय् ब्वनाच्वंबलय् अनया छम्ह गुरुपाखें गितार थायेगु नं सयेकादिल । खय्त ला थ्वय्कलं आपालं स्वअध्ययनपाखें संगीत सयेकादीगु खः । अथे खःसां लिपा छम्ह विदेशी व सितारवादक तारावीर सिंयाके नं संगीतया ज्ञान कयादीगु खः । थ्वय्कःया लसय् पिदंगु न्हापांगु नेवाः म्येचाः ‘छन्त लुमंका’ (ने.सं.११०७) खः । थ्व हे म्येचालं वय्कःयात नेवाः संगीत ख्यलय् म्हसीका बिल । थुकी थ्वय्कलं हे च्वयादीगु न्यापु म्ये नं दुथ्याः । थ्व धुंकाः पिदंगु दुगार्लाल श्रेष्ठं च्वयादीगु मचा म्येमुना ‘चुलिचिया चचं’ (ने.सं. १११० व १११४) पिदनेधुंकाः नेवाःम्ये ख्यलय् झं लोकंह्वात । थ्वय्कलं संगीत संयोजन यानादीगु, लसय् हनादीगु म्येत दुथ्याःगु आपालं म्येचाःत दुसा याकः लसय् पिदंगु म्येचाः खुचाःति दु । वय्कलं लसय् हनादीगु मेमेगु म्येचाः मध्यय् ‘मय्जुलानि झ्याः’ (ने.सं. १११९), ‘मतकलः’ (ने.सं.११२०), ‘जः मालाच्वंगु सः’ (ने.सं. ११२०) खः । थ्वय्कलं सुवर्ण शाक्यया पुलां म्ये हाकनं लसय् हनाः पिथना दीगु निशा देसारया सलय् ‘मछालेगु बानी गनं वल’ यूट्यूबय् तकसं लोकंह्वानाच्वंगु दु ।
थ्वय्कलं दकलय् न्हापां वि.सं. २०४१ सालपाले रेडियो नेपालय् खस म्ये रेकर्ड यानादीगु खः । बलराज प्रधान व भावना थापाया सलय् न्ह्यब्वःगु उगु म्ये ‘बचन देऊ मेरी माया’ खः । लिपा थ्वय्कलं मदिक्क संगीत ख्यलय् न्हून्हूगु म्येत सिर्जना यानादिल । वय्कःया फुक्क धैं थें म्ये लोकंह्वाः । उकी मध्यय् नं ‘फूलको आँखामा फूलै संसार’, ‘सयथरी बाजा एउटै ताल’, ‘शान्ति लुकाउँ कहाँ’ म्यें यानाः थ्वय्कःयात खस संगीत ख्यलय् छम्ह स्यल्लाःम्ह संगीत सर्जककथं थनेत ताःलाःगु खः । वय्कलं नेवाः व खसलिसें मेमेगु भासं नं संगीत सिर्जना यानादीगु दु । म्ये संगीत हे थःगु आज्जुकथं न्ह्याका च्वनादीम्ह थ्वय्कलं डोरेमी संगीत पाठशाला चायेकाः मेपिन्त नं संगीत स्यनेगु ज्या यानावया च्वनादीगु दु ।
थ्वय्कःया नेवाः म्येचाः बाहेक खस, हिन्दि, तिब्बति आदि मेमेगु भासं पीगूति म्येचाःत पिदंगु दु । अथेहे झिगूति संकिपाय् नं संगीत बियादी धुंकूम्ह थ्वय्कलं देय्या वरिष्ठनिसें न्हूपिन्त तकं म्ये हायेका दीगु दु । अथेहे थ्वय्कःया लसय् न्यासलं मल्याक म्येत पिदने धुंकूगु दु । थ्वय्कलं नारायणगोपाल युवा संगीत पुरस्कार सन् २००१ लिसें झिगुलिं मल्याक मेमेगु सम्मान व सिरपाःत कयादी धूंकूगु दु । वय्कःया इहिपाः सुनिमालिसें जूगु खःसा म्ह्याय् छम्ह व काय् छम्ह दु ।