पलेमां ताल ६ मात्राया जुइ । निगू मात्राया स्वंगू विभाग दइ । ताः थायेबलय् १ मात्राय् तिं ३ मात्राय् तिं ५ मात्राय्् छु जुइ । नेपालभाषाया सिलु मे छपु व विश्वन्तरया मचादान मेचालय् बालक धाःगु मे जक पलेमां तालय् लानाच्वंगु दु । दाफा संगीतया थीथी ग्वारा व चालिइ नं पलेमां ताल दुथ्याना च्वंगु दु ।
मात्रा/विभाग :
१ २ । ३ ४ । ५ ६
तिं तिं छु
पल्पसा डंगोल अभिनयया नापनापं संकिपा निर्देशन व निर्माणय् नं पलाः न्ह्याका वया च्वनादीम्ह कलाकःमि खः । ने.सं. १०९६ बछलाथ्वः तृतिया, आइतबारखुन्हु किपूया पांगाय् जन्म जुयादीम्ह वय्कःया अबुया नां द्वारिका डंगोल व मांया नां ज्वाला डंगोल खः । वय्कलं तःगू प्याखं, दबू प्याखं, संकिपा, टेलिसंकिपा व म्यूजिक भिडियोय् म्हितादी धुंकूगु दु । अभिनयया नापनापं हुलाप्याखं स्यनामि जुयाः नं ज्या याना वया च्वनादीम्ह वय्कलं ‘सत्य धरोधर्म’ नांया नेवाः संकिपाया निर्माण यानादीगु दु । अथेहे वय्कः सुभाय्, सत्य धरोधर्म, घोषकया लिसेलिसें तःगू हे नेवाः संकिपाय् म्हितादीगु दु । वय्कः खस नेपाली संकिपा ख्यलय् नं लोकंह्वाःम्ह कलाकार खः ।
वय्कः टेलिभिजन कलाकर्मी मञ्चया संस्थापक दुजः, नेपाल चलचित्र कलाकार संघया दुजः नं खः । मिस नेपाल १९९५ धेंधेंबल्लाखय् ब्वति कयाः छगू टाइटल नं त्याकादीम्ह वय्कलं पेजथ्री पिपुल्स च्वाइस अवार्ड ११३० य् ‘सत्य धरोधर्म’ व पेजथ्री पिपुल्स च्वाइस अवार्ड ११४२ य् ‘घोषक’पाखें नं सिरपा त्याकादीगु दुसा मेमेगु आपालं सिरपाः व सम्मानपाखें सम्मानित जुयादीगु दु ।
पवन जोशी छम्ह प्याखंम्वः, कलाकार, निर्देशक, मेच्वमि नं खः । वय्कः दबू प्याखं, संकिपा, नाटक, ख्यालः, टेलिसंकिपा, चिहाःसंकिपा व म्यूजिक भिडियोय् ल्हाः न्ह्याकाच्वंम्ह खः । ने.सं. १०७६ तछलागाः तृतिया, मंगलबारखुन्हु बूम्ह पवन जोशीया अबु दैवज्ञ खडानन्द जोशी व मां चन्द्रकुमारी जोशी खः ।
ने.सं. १०९१ दँनिसें कलाख्यलय् पलाः न्ह्याका वयादीम्ह वय्कलं सछिगू सिबें अप्वः दबू प्याखं व नाटकय् निर्देशन व अभिनय यानादीगु दु । अथे हे ने.सं. ११०२ दँय् तःधंगु धकिंया संकिपा ‘संघर्ष’य् खलनायकया भूमिका म्हितादियाः थुगु ख्यलय् पलाः तयादीगु खः । ने.सं. ११०८ दँय् ‘चरित्र’ संकिपाया निर्देशन यानाः संकिपा निर्देशनय् नं पलाः न्ह्याकादीगु खःसा ‘बसन्त ऋतु’, ‘धकिं दुने’, ‘बांलाः मय्जु’ लिसेंया आपालं संकिपा, चिहाःसंकिपा व म्यूजिक भिडियोया निर्देशन यानादीगु दु । वय्कलं २०६६ सालया राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कारय् सर्वोत्कृष्ट निर्देशकया सिरपाः, पेजथ्री पिपुल्स च्वाइस अवार्डय् बेस्ट डाइरेक्टर, बक्स अफिस म्यूजिक भिडियो अवार्डय् बेस्ट डाइरेक्टरया सिरपाः लिसें संसार्स क्रियशनपाखें सप्तरंगी सम्मान, तेज स्मृति कला सम्मान, नेपाल खड्गी सेवा समितिपाखें सम्मान कयादी धुंकूगु दु ।
बौ बुद्धिवीर सिंह कसाः व मां रत्नदेवि कसाःया काय् भाजु पवित्र वीर कंसाकार (पवित्र कसाः)या जन्म ने.सं. १०८७ प्वहेलाथ्वः पंचमि, आइतबारकुन्हु जूगु खः । नेवाः म्ये हालेगु व लसय् हनेगु प्रतिभा दुम्ह वय्कः नेपाल लिपिया संरक्षण व विकासया ज्या, नेवाः साहित्य व नेवाःम्ये च्वन्ह्याकेगु ज्यालिसें नेवाः संकिपा च्वन्ह्याकेगु ज्या याना च्वनादीम्ह संगीतकःमि जुयादी । वय्कलं थीथी एफएम रेडियो व टेलिभिजनय् नं नेपालभाषाया ज्याझ्वः न्ह्याका दीधुंकूगु दु । थौंतक सत्यापु नेवाः म्ये हालेगु व ४० पु म्येय् लय् तया दीधुंकूम्ह भाजु पवित्र कसाः नेवाः संकिपा ‘राजमति’या नं छम्ह पार्श्वगायक जुयादी । अंग्रेजी व हिन्दि म्येया लसय् नेवाः म्ये हालादीगुलिइ नं भाजु पवित्र कसाः छम्ह न्ह्यलुवाः खः ।
बिसं. २०४९ पाखे वय्कलं पासापिंलिसे जानाः ‘द स्नोमेन’ नांया सङ्गीत पुचः नीस्वना दिलसा नेवाः म्ये छपु नं दुगु खस नेपाली भाय्या ‘प्रथम’ नांया छगू एल्बम पिथनादिल । वय्कलं लसय् चिनाः हालादीगु रक एण्ड रोल पहःया दकलय् न्हापांगु नेवाः म्ये ‘मिखा बालाबाला, सँ कुलिकुलि’ तसकं लोकंह्वाःगु म्ये खः । नेपालभाषाया म्ये लसय् हनेगु वय्कःया प्रतिभाकथं उबलय् थीथी क्याम्पसय् दुगु नेपालभाषा पुचलं न्ह्याकूगु नेपालभाषा म्ये धेंधेंबल्लाः कासाय् वय्कलं लसय् हनादीगु व हालादीगु म्येयात तःक्वः न्हाप सिरपालं छाय्प्यूगु दु । विसं २०५० पाखे अंग्रेजी सङ्गीत पुचः ‘त्जभ द्यभबतभिक’ या म्येया लसय् नेवाः म्येग्वः तयाः छगू एल्बम ‘नेवाः वितल्स’ पिदन । नेपाः देसय् जक मखु भारतया दार्जिलिङ्, कालिबुङ आदि नेवाः बस्तिइ तसकं लोकंह्वाःगु थ्व एल्बमया छम्ह मू म्येहालामि भाजु पवित्र कसाः जुयादी । वय्कलं अंग्रेजी जक मखु हिन्दि भाय्या म्येया लसय् नं यक्व नेवाः म्ये हालादीगु दु ।
त्रिभुवन विश्वविद्यालयपाखें विज्ञानय् स्नातक तगिं तक ब्वनादीम्ह भाजु पवित्र कसाः थौंकन्हय् भानु मा. वि. दरबार हाइस्कुलय् नेपालभाषाया स्यनामि जुयादी । इलं लाःबलय् वय्कः थःपिनिगु पुर्ख्यौलि कापः पसलय् नं बनेज्या यानादी । व थेंतुं नेपाल लिपि गुथिलिसे ह्वनाः वय्कलं नेपाल लिपि स्यनेज्यालिसें लिपि संरक्षण व विकासया ज्या यानादी ।
नेवाः संगीत ख्यलय् वय्कःया योगदानयात च्वछासे नेपालभाषा एकेदेमिया ‘दान्यहिरा हःपाः सिरपाः’, मंकाः धुकू बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाया ‘तिर्थहेरा सिरपाः’, उदाय् समाजया ‘रमेश ताम्राकार संगीत सिरपाः’लिसें तःगू क्याम्पसया धेंधेंबल्लाःया सिरपालं भाजु कसाःयात छाय्पीधुंकूगु दु । रेडियो ज्याझ्वः न्ह्याकामिकथं नं वय्कःयात तःगू हनापौ लःल्हायेधुंकूगु दु ।
सुकुन्दा फिल्म्स् प्रोडक्शनपाखें ने.सं. ११३४ दँय् निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता मिन्जु शाही अले निर्देशक बासु शाही खः । संकिपाया संगीतकार गोविन्द ह्यूमत व निर्मल रत्न शाक्य खःसा छायाँकार राजन शाही खः । कलाकारकथं रुपेन्द्र श्रेष्ठ थक्वाः , रजनी खडगी, सरिना बज्राचार्य श्रेष्ठ, ज्ञानेन्द्र ईशारा, अशोक श्रेष्ठ, रेना महर्जनपिं दुथ्याः । संकिपाय् मतिनाय् उइँसूचाःम्ह छम्ह मिसाया बाखं ब्वयातःगु दु ।
सुखावति फिल्मस् प्रोडक्शनपाखें ने.सं. ११३३ दँय् निर्माण जूगु थुगु संकिपाया बाखं व निर्देशक सुरेन्द्र तुलाधर खःसा छायाँकार सुमन तण्डुकार व रत्न कार्की खः । थुकी कलाकारकथं सनम शाक्य, विनोद श्रेष्ठ, भोगेन्द्र मानन्धर, पल्पसा डंगोल, हृदयप्रसाद मिश्र, रवि डंगोलपिं दुथ्याः । पुरातन शैलीया जीवन त्वःताः आधुनिक पहःया जीवन नालेगु कुतः याःम्ह छम्ह मिसाया जीवनय् वइगु थीथी घटनात थुकी ब्वयातःगु दु ।
चित्लाङ् व तिष्तुङय् थें पालुङय् नं झिंनिदँया द्यः प्याखं दु ।ं भैरव, गणेश, वाराही, कुमारी आदि ७ म्ह द्यःपिनिगु ख्वाःपाः पुयाः द्यः प्याखं हुइकीगु खःसा व लिसे पौराणिक बाखंया लिधंसाय् जुजु राजकुमारपिनिगु प्याखं नं क्यनेगु चलन दु । तान्त्रिक विधिकथं साधना यानाः द्यः खाकेगु, खत् चीगु (दबुलिइ तारण तयेगु), बलि बीगु आदि थनया प्याखंया विशेषता खः । मन्त्रया बलं हे माःकथं प्याखंम्वःयात ख्वयेकेगु व दिकेगु विधि नं यायेमाः । थ्व प्याखं पालुङ्या थीथी त्वालय् दुगु थीथी द्यःया खतय् (दबू) छसिकथं हुइकेमाः । वलिसें थ्व प्याखं जःखःया तिस्तुङ् व चित्लाङय् नं हुइके यंकेमाःपालुङ्या झिंनिदँया प्याखं द्यःला जातियापिन्सं पिकाइगु खःसा थुकिया निंतिं प्याखं व्यवस्थापन समिति नीस्वना तःगु दु । झिंनिदँय् छक्वः पिकायेमाःगु थनया प्याखं पिहां मवःगु नीदँ दयेधुंकल । यक्व खर्च, तःम्ह प्याखंम्वः व गुहालिमिया ई व मेमेगु हुनिं प्याखं पिथने मफया च्वंगु खः ।
न्हूस्यमि मस्तय्त स्यनाच्वंगु धिमे धुँन्या स्यनेज्या क्वचायेके । पिदनीबलय् नासःद्यःयात पुजा याइ । मोहनि सिन्हः तिकी । वःलाः सपना लाये धुंकूपिं त्वाःया दक्वं काय्मस्त पिदने पुजाय् थ्याकी ।
किसली तयाः संगीत स्यनेज्या पूवंकाः गुरुपिन्त ब्यतालिं चिकाः, सगं बियाः विशेष सम्मान यासें स्यँमिपिन्सं आखाछेँय् पिने बाजं थायेगुु, मे हालेगुयात पिदने पुजा धाइ ।
एम्स मुभिजपाखें ने.सं.११३० दँय् निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता विनेभानन्द वैद्य खःसा निर्देशक स्वतन्त्र संसार महर्जन खः । थुकी राजु महर्जन जुजुया बाखं दुसा संगीतकार राजभाइ बज्राचार्य व शिव शाही खः । संकिपाया छायाँकार गुणराज शाक्य व प्रदिप सिंह थापा खःसा कलाकारकथं राजु महर्जन जुजु, तिर्थ अवाले, बबिता शाक्य, विनेभानन्द वैद्य, बेखा महर्जन, रामकृष्ण श्रेष्ठ, सोनीपिं दुथ्याः । थुकी देय्या संस्कृति लुमंकाः सुं वइ ला धका पियाच्वंम्ह छम्हेसिया बाखं न्ह्यब्वया तःगु दु ।