मां लक्ष्मेश्वरी राजोपाध्याय व अबु रामज्वालानन्द राजोपाध्यायया कोखं ने.सं. १०७५ कछलागाः अस्तमि, बुधबारखुन्हु यलया पट्को त्वालय्‌ बदन राजोपाध्याय (बदनज्वालानन्द शर्मा)या जन्म जूगु खः । मचांनिसें हे संगीतय्‌ लगाव दुम्ह राजोपाध्यायं बिसं २०३४ य्‌ रेडियो नेपालय्‌ दुहां वनाः औपचारिकरुपं थःगु सांगीतिक यात्रा न्ह्याकूगु खः । थ्वय्‌कलं लजगाःकथं २२ दँ तक कर्मचारी संचय कोषय्‌ ज्या यानादिल । बि.सं. २०५३ सालं संचय कोषया शाखा अधिकृतया लजगाः त्वःताः नेवाः व नेपाली सांगीतिक ख्यलं लोकतान्त्रिक गणतन्त्र प्राप्तिया आन्दोलनय्‌ थःत पानादिल । थ्वय्‌कःयात जागीरया सिलसिलाय्‌ कर्मचारी हकहितया आन्दोलन (बिसं २०३८) य्‌ व २०४६ या प्रजातान्त्रिक आन्दोलनया झ्वलय्‌ ज्वना नं यंकूगु खः । जनप्रशासन व नेपालभाषाय्‌ स्नातकोत्तर तकया शिक्षा कयादीम्ह थ्वय्‌कलं थौंकन्हय्‌ नेवाः म्येय्‌ अनुसन्धान याना च्वनादीगु दु । थ्वय्‌कलं क्षितिज परिवारपाखें नेपालभाषाया म्येचाः ‘क्षितिज’–२०३८), नेपालभाषाया म्येचाः ‘ब्वाला’ (२०५४) व खय्‌भाय्‌या म्येचाः ’क्षितिज’ (२०४०), ’सुन आमा सुन बाबा’ म्येचाः (२०५५) य्‌ थःगु एकल संगीत (शम्भु अमात्य नाप छपु म्ये संयुक्त), इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजपाखें ‘जनता र देशको निम्ति’ (२०५३), नेपालभाषा अडियो सिडि ‘सवाः’ (२०५८) व मेमेगु अडियो भिडियो सिडिइ थःगु सिर्जना दुथ्याका दीगु दु ।
थ्वय्‌कलं आपालं श्रष्टातय्‌गु सिर्जनाय्‌ समीक्षा नं यानादीगु दुसा नेपाःया थीथी जिल्ला व भारतया दिल्ली, कलकत्ताय्‌ जूगु सामन्तवाद व साम्राज्यवाद विरोधी मञ्चय्‌ थःगु प्रस्तुति बियादीगु दु । अथे हे नेवाः स्वायत्त राज्य पलिस्थाया निंतिं स्वंगु नेवाःस्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया मञ्चय्‌ जनजागरण म्ये न्ह्यब्वया दीगु दु । नापं २०६२÷०६३ या जनआन्दोलनय्‌ नागरिक समाजपाखें ग्वसाः ग्वःगु राजतन्त्र विरोधी मञ्चय्‌ जनजागरण म्ये हालाः सक्रिय सहभागी जुयादीगु दु । ब्वाला क्लबया पलिस्था छ्याञ्जे (२०३२), क्षितिज सांस्कृतिक परिवारया पलिस्था दुजः (२०३८), ललितपुर सांस्कृतिक कुञ्जया पलिस्था नायः (२०४२), इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजया पलिस्था दांभरिं (२०४४), प्रगतिशील सांस्कृतिक संगठनया न्वकू (२०५७), कन्सियस् म्यूजिक क्लबया पलिस्था नायः (२०५८), नेपालभाषा मंकाः खलः यल सांस्कृतिक समितिया कजि (२०६१), अखिल नेपाल जनसांस्कृतिक महासंघ सचिवालय दुजः (२०६४), नेपाल संगीत नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानया प्राज्ञय्‌ नियुक्ति (२०६६), अखिल नेपाल जनकलाकार संघया सल्लाहकार (२०६६), संगीत प्रवाहया पलिस्था नायः, वाद्य शिरोमणि गणेशलाल संगीत प्रतिष्ठानया जिवंकाछि जः, पारिजात स्मृति केन्द्रया सदस्य सचिव (२०७१) लिसेंया थीथी संस्थाय्‌ च्वनाः थ्वय्‌कलं ज्या यानादीगु दु । थ्वय्‌कः सांस्कृतिक ख्यलय्‌य्‌ जक हे मखु थीथी सामाजिक संस्था व पत्रकारिताय्‌ नं उतिकं हे सक्रिय जुयादी । राजोपाध्याय समाजया पलिस्था नायः (२०६४), नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया सचिवालय दुजः (ने.सं. ११२९), भुल्खु टोल सुधार समितिया पलिस्था नायः (२०६९), पट्को त्वाः सुधार समितिया पलिस्था नायः (२०७२ निसें आःतकं), प्रगतिशील अभियानया पलिस्था नायः, नेवाः मुक्ति मोर्चाया न्वकू, नेवाः देय्‌ दबू केन्द्रीय दुजः (नेसं ११३९ – ११४१), राष्ट्रिय सुस्त मनःस्थिति कल्याण संस्था केन्द्रीय समिति (बिसं २०७३ – २०७९) नापं जिल्ला समिति व विद्यालयया नायः (बिसं २०७२ निसें आःतक ) जुयाः ज्या यानादीगु दु । अथे हे थ्वय्‌कलं थीथी सांगीतिक धेंधेंबल्लाः कासाय्‌ निर्णायकया नं भूमिका म्हितादीगु दु । थ्वय्‌कःयात पारिजात स्मृति केन्द्रं पारिजात कला सम्मान २०६७ पाखें छाय्‌प्यूगु दु नापं दान्यहिरा सिरपाःया दातापाखें ‘जित यःगु म्ये’ (२०७६) अन्तर्गत सम्मान याःगु दु । नापनापं सांगीतिक धेंधेंबल्लाः कासाय्‌ आपालं सिरपाः नं त्याकादीगु दु । थुलिं नं थ्वय्‌कःया म्हसीका पूमवंनि, थ्वय्‌कःया योगदान दुगु मेगु ख्यः धैगु पत्रकारिता खः । पत्रकारिताया ख्यलय्‌ थ्वय्‌कलं झीगु स्वनिगः दैनिकय्‌ ज्या यानादिलसा लिपा नेवाः सन्देश वाःपतिइ (बिसं २०६७ – २०६८) प्रधान सम्पादकया भूमिका म्हितादिल । अथे हे नेवा देय्‌ दबूया नीन्याक्वःगु बुसादँ लुमन्ति पौ (नेसं ११३९) या नं सम्पादक जुयाः ज्या यानादिल । थ्वय्‌कःया थीथी पत्रिकाय्‌ संस्कृति सम्बन्धि च्वसुत पिहां वःगु दु । थौंकन्हय्‌ वय्‌कलं नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानं पिदनीगु नेपालभाषाया ‘थायभु’ पत्रिकाय्‌ कार्यकारी सम्पादकया भूमिका निर्वाह याना च्वनादीगु दु ।

बय्‌ म्हुतुं पुइगु परम्परागत नेवाः सूरबाजं खः । निपा ल्हाःतिं तप्यंक क्वस्वयेक ज्वनाः पुइगु बय्‌ बिस्कं पहःया बाजं खः । मेया धून पुइगु बय्‌यात गुहालिकथं तालबाजं क्वंचाखिं, ताः व बभू थाइ । क्वंचाखिं मेमेथाय्‌ नं थाःसां नापं बय्‌ पुइगु चलन धाःसा येँय्‌ बाहेक मेथाय्‌ खने मदु । येँय्‌ नेवाः परम्परागत बाजं तयाः भौमचा लँ स्वःवनीबलय्‌ भौमचाया छेँय्‌ थ्यनकि दापा थाइगु खःसा लँ दुच्छि मे हाले म्वायेक क्वंचाखिं थानाः बय्‌ पुइगु बिस्कं चलन दु । थ्व बाहेक थीथी जात्रा पर्वय्‌ नं लँय्‌ वनीबलय्‌ क्वंचाखिं थानाः बय्‌ पुइ । क्वंचाखिं–बय्‌या पुचलय्‌ निम्हेस्यां निगः क्वंचाखिं थाइसा म्ह्वतिं निम्हेस्यां बय्‌ पुइ, याकःचां जक पुइ मखु । नेवाः समाजय्‌ बय्‌या छ्यलाबुला बुलुहुं म्ह्व जुया वनाच्वंगु दु । दथु फुस्लुंगु २–३ मिमि फिगु सतिसाः सिँयागु बय्‌ २५ सेमि हाकः व ३ सेमि ब्या जुइ । बय्‌या प्वःकाय्‌ सालुगु मे दुगु मेप्वाः दइ । बय्‌या द्यःने नासःप्वाः छप्वाः व सूरप्वाः न्हय्‌प्वाः दइसा तःलय्‌ नं छप्वाः सूरप्वाः दइ । मेप्वाः जःखः व च्वकाया घेराय्‌ बुट्टा कियातःगु वहःया पातां भुनाः छाय्‌पियातःगु बय्‌ नं खनेदु ।
बय्‌ पुइत दकलय्‌ क्वय्‌या सूरप्वाः ती म्वाः । ती म्वाःगु सूरप्वाः च्वसं खुप्वाः सूरप्वालय्‌ निपां ल्हाःया च्वलापतिं, दथुपतिं व अंगूपतिनं माःकथं तीगु व चायेकेगु यानाः थीथी स्वर पिकाइगु खः । तःलय्‌या सूरप्वाः माःकथं बुरापतिनं तीगु चायेकीगु खः । बय्‌या मेप्वाः तिनाः म्हुतुं पूm पूm यानाः न्यायेकीगु बसय्‌ माःकथं सूरप्वाःया पतिं संकाः धून पुइ । सरगमया दक्वं स्वर पिकाये मज्यूगु व स्वरया बिस्तार नं मगाःगुलिं बाँसुरिं थें बसं दक्वं मेया धून पुइ मछिं ।

नेपाःया लोक नृत्य, शाश्त्रीय नृत्य, आधुनिक नृत्य, गीति नाटक व नृत्य नाटकया छम्ह ज्वःमदुम्ह प्याखंहुलामि व स्यनामि बसन्त श्रेष्ठ खः । नृत्य ख्यलय्‌ तसकं नांजाःम्ह बस्न्त श्रेष्ठया जन्म बि सं २००६ सालया मंसीर ८ गते जूगु खः । वय्‌कःया अबुया नां सानुमान श्रेष्ठ व मांया नां सन्तमाया श्रेष्ठ खः । गुलिखे गीति नाटक व नृत्य नाटकया नापनापं नेपाःया न्हापांगु गीति चलचित्र ‘गौंथली’ या निर्देशन याःम्ह खः बसन्त श्रेष्ठ । नेवाः संकिपा ‘राजमति’या वयकः नृत्य निर्देशक खः । निर्देशक प्रकाश थापाया “सिन्दूर” संकिपानिसें संकिपाया नृत्य निर्देशनपाखे पलाः न्ह्याकुम्ह बसन्त श्रेष्ठं सलंसः संकिपाय्‌ नृत्य निर्देशन याःगु दु । उकि मध्ये ‘राजमति‘, ‘प्रेमपिण्ड‘, ‘बसन्ती’ तसकं च्वछाय्‌ बहगु खः । बसन्त श्रेष्ठ बि सं २०२१ सालनिसें २०५८ सालतक तत्कालिन नेपाल राजकिय प्रज्ञा प्रतिष्ठानया नृत्य शाखाया कजि जुयादिल । भारत व इटालिइ नृत्यया प्रशिक्षण कयातःम्ह बसन्त श्रेष्ठ नेपाःया विभिन्न धार्मिक व सामाजिक संस्थाय्‌ आपालं हुला प्याखं स्यनादीगु दु । अथेहे वय्‌कलं नेशनल सेन्टर अफ डान्स नीस्वनाः यक्वसित हुला प्याखं स्यनादिल । वयकःया यक्व स्यनामिपिन्सं नेपाःया संकिपा व हुलाप्याखंख्यलय्‌ नां तयेफुगु दु ।

बसंवने
मेमेगु त्वालय् वनाः माःतं वने । धिमे पिदनाः नासःद्यइथाय् व इस्तदेवपिन्थाय् माः तने सिधल धायेव मेमेगु त्वालय् बसं वनी । बसं वनेत गुगु त्वालं ब्वन उगु त्वालय् वनेगु याइ । छन्हुं हे निगू स्वंगू त्वालय् नं वने मालेयः । बसं ब्वंगु त्वालं बसं वःपिं दक्वसितं भ्वय् बाय् समय् नकेगु याइ । थःथिति दुगु त्वालय् बसंवःपिं थःथितिपिन्त भ्वय् नकेगु याइ । बसं वने क्वमचाःतले नासः मोहनि लित तइ मखु । क्वचाल धायेव लित तयेगु याइ ।

बसुन्धरा भुसाल छम्ह हास्य अभिनयया निंतिं नांजाःम्ह कलाकार खः । ‘सिन्दुर’ नांयागु खस नेपाली भाय्‌या संकिपाया तसकं लोकंह्वाःगु वय्‌कःया पात्रया नां कथं बसुन्धरा भुसालयात आपाःसिनं नक्कली धकाः म्हस्यू । ने.सं. १०७१ सिल्लागाः चःह्रे, मंगलबारखुन्हु जन्म जुयादीम्ह वय्‌कःया अबुया नां सानुमान सिंह व मांया नां बुद्धकुमारी सिंह खः । वय्‌कः नेवाः कुलय्‌ जन्म जुयाः मचांनिसें हे हुलाप्याखं व अभिनयपाखे नुगः क्वसाम्ह खः । झिंभप्यदँ झिंभन्यादँया वैंसय्‌ वि.सं. २०२१ सालया खस नेपाली भाय्‌या ‘आमा’ संकिपाय्‌ अभिनय यानाः कला यात्रा न्ह्याकादीम्ह बसुन्धरा भुसालं ‘हिजो आज भोलि’, ‘मनको बाँध’, ‘के घर के डेरा’, ‘चेलीबेटी’, ‘चोट’, ‘राँको’, ‘हिम्मत २’, ‘जन्मभूमि’, ‘दैव संयोग’, ‘आगो’ व ‘परालको आगो’या लिसें सच्छिगुलिं मयाक संकिपाय्‌ अभिनय यानादीगु दु । उकी मध्यय्‌ ‘परालको आगो’ संकिपाय्‌ मू भूमिकाय्‌ म्हितादीगु खः । अथे हे इलय्‌ब्यलय्‌ रङ्गमञ्चया दबुलिइ नं आपालं नृत्य न्ह्यब्वयादीम्ह वय्‌कलं ‘प्रल्हाद’, ‘अमिट बासना’, ‘बुहार्तन’, ‘मसान’, ‘मुटुको व्यथा’ लिसेंया नाटक व ‘रामभरत मिलाप’, ‘यशोधरा’, ‘भृकुटी’, ‘हिमकन्या’, ‘मुना मदन’ लिसेंया थीथी मेहना प्याखनय्‌ तकं अभिनय यानादीगु दु । वय्‌कलं आपालं नेवाः संकिपा छु छु ? नं म्हितादीगुया लिसें नेवाः म्यूजिक भिडियोय्‌ नं अभिनय यानादीगु दु । उकी मध्यय्‌ ख्यालिजुजु मदन कृष्ण श्रेष्ठं हालातःगु ‘ज्वराज्वरा पर्सि’ नांया मेय्‌ वय्‌कलं मदन कृष्ण श्रेष्ठ व सूर्यमाला खनालनाप म्हितादीगु म्यूजिक भिडियो न्ह्यथने बहःजू । वय्‌कः श्री ५ वीरेन्द्र गद्दी आरोहरण रजत महोसत्व पुरस्कार, गोरखा दक्षिणवाहु, ललितपुर कला साहित्य प्रतिष्ठानपाखें हास्य साम्राज्ञीया उपाधि, हिरासिंह खत्री सम्मान पुरस्कार व नेपाल सरकारया चलचित्र विकास बोर्डपाखें लःल्हागु दीर्घ साधना सम्मानया लिसें आपालं सिरपाः, सम्मान व विभूषणपाखें विभुषित जुयादीगु दु ।

बाजंज्वल पुचःया ल्याखं नेवाः बाजंयात थुकथं ब्वथले ज्यू ।

सङ्गीतशास्त्रय् बाजं दयेकातःगु ल्याखं ब्वथलीगु खः । नेवाः परम्पराकथं मखुसां थ्व ल्याखं नेवाः बाजं थुकथं ब्वथले फु ।

धिमे स्यनेज्या बच्छि क्वचायेकाः याइगु पुजा । स्यनेज्या ताःलाः ला मलाः ला मुल्यांकन याइ । त्वाः खलःपिं व पुलांसिमिपिं नं दक्वं थ्याकी । बहनी भ्वय् नइ ।

भाजु बालकृष्ण वंशी ने.सं. १०८८ दँय्‌ बाः सुन्दरलाल खड्गी व मां गणेशमाया खड्गीया कोखं धौख्यलय्‌ जन्म जुयादीगु खः । वय्‌कः म्येहालामि, अडियो भिडियो सम्पादन, बाँसुरी पुइम्ह व फिल्मया डविंगय्‌ सः बियादीम्ह नं खः । वय्‌कलं २०३२ सालय्‌ दकलय्‌ न्हापां प्रज्ञा भवनय्‌ म्ये हालादिल, अथे हे २०३९ निसें बासुरी पुइगु ज्या नं यानादिल । वय्‌कलं ‘पःखाः’, ‘पटाचारा’, ‘थः कतः’, ‘ग्यानापुगु स्टाइल’, ‘कृषा गौतमि’, ‘कर्म’, ‘जामनः गुभाजु’ आदि संकिपाय्‌ पाश्र्व संगीत बियादीगु दु । नेपाल टेलिभिजनं प्रसारीत टेली फिल्म ‘सिरीमान सिरिमति’, ‘सम्झौता’य्‌ संगीत बियादीगु दु । अथे हे ‘थः कतः’, ‘ग्यापुगु स्टाइल’, ‘कृषा गौतमि’, ‘जामनः गुभाजु’, ‘स्वय्‌नगु’ आदि संकिपाया डविंगय्‌ सः बियादीगु दु ।वय्‌कलं ने.सं. १११९ स प्यक्वःगु अन्तर क्याम्पस म्ये कासाय्‌ संगीत संयोजनय्‌ लुँयागु तक्मा कयादिल । ने.सं.११२० स बेष्ट मेकअप अवार्ड, अथे हे पेज थ्री सर्वाेकृष्ट म्यूजिक अवार्ड, सर्वाेकृष्ट म्यूजिक भिडियो सम्पादक नं जुयादीगु दु ।

वि.सं २०३८ सालय्‌ थिमिइ जन्म जूम्ह बालमुकुन्द प्रजापति छम्ह ज्वःमदुम्ह हुलाप्याखंकःमि व हुलाप्याखं स्यनामि खः । “तापालय्‌” नांयागु ऐतिहासिक परिवेशया बाखं दुगु संकिपाया निर्देशक बालमुकुन्द प्रजापतिं आपालं नाटक, हुलाप्याखनय्‌ ब्वति कायेगु नापनापं यक्वसित हुलाप्याखं स्यनादीगु दु ।
वाङ्मय शताब्दि पुरुष सत्यमोहन जोशीं च्वयादीगु व भ्वँतया नांजाम्ह साहित्यकार ज्ञानकाजी बआदुर मानन्धरया नाट्य कृति “अरनिको” नांयागु नाटक वय्‌कःया च्वछायेबहःगु ज्या खः । कलाख्यलय्‌ निरन्तर पलाः न्ह्याकाच्वनादीम्ह बालमुकुन्द प्रजापतिं आपालं नाटक, प्याखं, संकिपा व म्युजिक भिडियोय्‌ अभिनय जक मखु छम्ह स्यनामि जुया नं ज्या यानादीगु दु । स्यनामि जुयाः यक्व ज्या न्ह्याकादीगुलिं वय्‌कःयात स्यनामि प्रजापति नं धायेगु याः । भाजु प्रजापतिया निर्देशन व हुलाप्याखं स्यनाय्‌ यक्व म्युजिक भिडियो नं पिदंगु दु । उकिइ मध्ये न्हिले थें न्हिले थें, नुगःलिसे नुगःया, मन जिगु चन्चल, लिक्क लिक्क वयेमते, होलि म्हितावःम्ह मैंचा छुं छुं प्रमुख भिडियो खः । छम्ह हुलाप्याखंमि जुयाः वि सं २०४६ सालय्‌ दकलय्‌ बांलाःम्ह राष्ट्रिय नृत्य कलाकारया न्हाप सिरपाः त्याकादीम्ह बालमुकुन्द प्रजापतिं २०६१ सालय्‌ दकलय्‌ बांलाःम्ह नृत्य निर्देशकया राष्ट्रिय पुरस्कार त्याकादिल । अथेहेतुं २०६२ सालय्‌ लोक नृत्य कासाय्‌ लोक नृत्य निर्देशकया द्धितिय पुरस्कार , २०६३ सालय्‌ लोक नृत्य निर्देशकया प्रथम पुरस्कार , २०६४ सालया परम्परागत नृत्य कासाय्‌ नृत्य निर्देशकया प्रथम पुरस्कार त्याकुम्ह खः । नेपालया थीथी ४० जिल्लाय्‌ सांस्कृतिक ज्याझ्वः न्ह्यब्वये धुंकूम्ह बाल मुकुन्द प्रजापति नेपाल सांस्कृतिक उत्थान परिषदया संस्थापक नायः खःसा वय्‌कलं यक्व हे हुलाप्याखंलिसे स्वाःगु संघसंस्थाय्‌ ज्या यानादीगु दु ।
अथेहेतुं थिमि कला परिषदया कलाकार, मध्यपुर कला परिषदया सांस्कृतिक संयोजक, डबली नेपालया सांस्कृतिक संयोजक, नेपालभाषा संकिपा समाजया संस्थापक दुजः, ख्वपः मिडिया सर्कल या सल्लाहकार, नेवाः देय दबूया नृत्य व बाजं स्यनामि, महाकालि नृत्य परिषदया संस्थापक सदस्य व मध्यपुर डान्स एण्ड मिडिया एकेडेमिया संस्थापक नायः नं खः ।